Διεθνής κατάσταση
Στην Ουκρανία ο πόλεμος συνεχίζεται, με την αναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση να μην έχει εκδηλωθεί ακόμα. Ωστόσο, οι ουκρανικές δυνάμεις με τοπικές αντεπιθέσεις έχουν επιτύχει την ανακατάληψη ορισμένων σημείων στην περιοχή του Bakhmut, ενώ σε άλλα σημεία εξακολουθούν να σημειώνονται ρωσικές επιθέσεις. Ένα σημαντικό νέο στοιχείο της τελευταίας εβδομάδας ήταν η επιβεβαίωση της χρήσης πυραύλων μακρού πλήγματος Storm Shadow από την Ουκρανία, τους οποίους φέρεται να προμηθεύτηκε από τη Ν. Βρετανία. Οι χάρτες προέρχονται από την πλέον πρόσφατη ανάλυση του Institute for the Study of War:
ΥΕΘΑ/ΓΕΕΘΑ
Την Παρασκευή 12 Μαΐου 2023 πραγματοποιήθηκε στο Ανθόφυτο Κιλκίς η Observation Day της 1ης Φάσης της Πολυεθνικής Άσκησης Ειδικών Επιχειρήσεων με την ονομασία «SWIFT RESPONSE 23» (SR23), με την συμμετοχή προσωπικού και μέσων από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ και την Ολλανδία. Η SR23 διεξάγεται από την Κυριακή 7 έως το Σάββατο 20 Μαΐου 2023 παράλληλα σε 3 περιοχές της Ευρώπης (Ελλάδα, Εσθονία και Ισπανία), και αποτελεί μέρος της διακλαδικής πολυεθνικής άσκησης DEFENDER EUROPE 23 (DE23) που ραγματοποιούν οι δυνάμεις του United States Army Europe and Africa (USAREUR-AF). Κατά την διάρκειά της, οι προσκεκλημένοι παρακολούθησαν Διακλαδική Επιχείρηση Δυναμικής Εισόδου (Joint Forcible Entry Operation) δυνάμεων Αλεξιπτωτιστών σε Ζώνη Ρίψης (ΖΡ), με ετοιμότητα συνέχισης των επιχειρήσεων για κατάληψη παρακείμενου Αεροδρομίου. Οι ασκούμενες δυνάμεις εκτέλεσαν με απόλυτη ακρίβεια τις παρακάτω επιχειρησιακές αποστολές:
● Απόκτηση τοπικής αεροπορικής υπεροχής.
● Εγγύς Αεροπορική Υποστήριξη (Close Air Support – CAS).
● Τερματική καθοδήγηση πυρών από JTAC (Joint Terminal Attack Controller).
● Σήμανση ΖΡ, και στην συνέχεια ρίψη εφοδίων και αλεξιπτωτιστών στατικού ιμάντα από μεταγωγικά Αεροσκάφη.
● Δημιουργία αεροπρογεφυρώματος.
● Υποδοχή ενισχύσεων.
Στην Observation Day, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετείχαν με 4 μαχητικά αεροσκάφη F-16, 1 μεταγωγικό C-130, οχήματα Ειδικών Επιχειρήσεων και Τεθωρακισμένα Τροχοφόρα Οχήματα Αναγνωρίσεως (ΤΤΟΑ-ASV) Μ1117, Ομάδα Ειδικών Επιχειρήσεων και 60 Αλεξιπτωτιστές του ΕΤΑ και της 2ης ΜΑΛ. Από πλευράς ΗΠΑ συμμετείχαν 2 μαχητικά αεροσκάφη Α-10, 1 μεταγωγικό C-130, 4 μεταγωγικά C-17 και 143 αλεξιπτωτιστές της 173th Infantry Brigade Combat Team. Από την Ολλανδία συμμετείχαν 128 αλεξιπτωτιστές και Ομάδα Aνιχνευτών (Pathfinders) της Division Schnelle Kraefte (DSK). Καθ’ όλη την διάρκεια των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων, πλέον του μεγάλου αριθμού ασθενοφόρων, φορειοφόρων και πυροσβεστικών οχημάτων στην περιοχή της άσκησης, βρίσκονταν σε ιδιαίτερα αυξημένη ετοιμότητα το μείζον του προσωπικού και των μέσων, καθώς και το σύνολο των χειρουργικών κλινών του 424 ΓΣΝΕ, καθώς και ελικόπτερα, για την υγειονομική υποστήριξη και την έγκαιρη επέμβαση και διακομιδή τραυματιών, στην περίπτωση που απαιτούνταν.
Από την Τρίτη 2 έως την Τετάρτη 10 Μαΐου 2023 και στο πλαίσιο της Στρατιωτικής Συνεργασίας Ελλάδας και ΗΠΑ, πραγματοποιήθηκε υπό τον συντονισμό της νεότευκτης Διοίκησης Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ) του ΓΕΕΘΑ η διμερής άσκηση με την ονομασία «STOLEN CERBERUS 23». Στην άσκηση συμμετείχαν δυνάμεις και μέσα Ειδικών Δυνάμεων – Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (ΕΔ-ΔΕΕ) της ΔΕΠ του ΓΕΕΘΑ και της Διοίκησης Υποβρυχίων Καταστροφών (ΔΥΚ) του Πολεμικού Ναυτικού, καθώς και μεταγωγικά Αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας και προσωπικό της Σχολής Αλεξιπτωτιστών (ΣΧΑΛ) του ΓΕΣ, ενώ από Αμερικανικής πλευράς συμμετείχε προσωπικό της 37th Airlift Squadron με 3 Αεροσκάφη C-130J. Η άσκηση έλαβε χώρα σε περιοχές στην Αττική, στην Θεσσαλονίκη και στην Σκύρο, και κατά την διάρκειά της εκτελέστηκαν άλματα ελεύθερης πτώσης και στατικού ιμάντα, καθώς και αντικείμενα ρίψης εφοδίων σε ξηρά και θάλασσα. Την Τρίτη 9 Μαΐου 2023 πραγματοποιήθηκε συμβολική πτήση (Acropolis Fly By) σχηματισμού 3 μεταγωγικών αεροσκαφών άνωθεν του Ιερού Βράχου της Ακροπόλεως, και στην συνέχεια εκτελέστηκαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών ελεύθερης πτώσης και στατικού ιμάντα στην Ζώνη Ρίψης Μεγάρων.
Την Δευτέρα 8 Μαΐου 2023 ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κ. Φλώρος παρέστησαν στις εκδηλώσεις εορτασμού της 78ης Επετείου της 8ης Μαΐου 1945, ημέρα υπογραφής του πρωτοκόλλου παράδοσης των στρατευμάτων κατοχής Δωδεκανήσου στις συμμαχικές δυνάμεις, κατόπιν πρόσκλησης του Δημάρχου Σύμης. Οι εκδηλώσεις περιλάμβαναν δοξολογία στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Τιμίου Προδρόμου, τρισάγιο στην μνήμη των Ηρώων του Έθνους, κατάθεση Στεφάνου στο Ηρώο του νησιού και παρέλαση τμημάτων. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων και κατόπιν απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Σύμης, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ ανακηρύχθηκαν επίτιμοι δημότες Σύμης μαζί με την κ. Αρτεμισία – Αικατερίνη Γεωργιάδου – Κυπραίου. Στην συνέχεια, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, μετέβησαν στην κανονιοφόρο «ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ» που βρισκόταν ελλιμενισμένη στο λιμάνι της Σύμης, και συναντήθηκαν με το πλήρωμά της.
Στρατός Ξηράς
Στις 13 Μαΐου διεξήχθη στο Φράγμα Λευκογείων στο Κάτω Νευροκόπι Δράμας η ΤΑΜΣ Προστασίας Ζωτικών Υποδομών ΛΥΣΙΜΑΧΟΣ-23 με συμμετοχή των Ταγμάτων Εθνοφυλακής Δράμας, Καβάλας, Σιδηροκάστρου και του 10ου Συντάγματος Πεζικού. Την άσκηση παρακολούθησαν ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Ν. Χαρδαλιάς, και οι Διοικητές της 1ης Στρατιάς/EU-OHQ Αντιστράτηγος Ι. Τσιόπλος, του Γ΄ Σώματος Στρατού/NRDC–GR Αντιστράτηγος Π. Καπραβέλος και του 10ου ΣΠ Συνταγματάρχης Α. Σαρρής.
Πολεμικό Ναυτικό
Από τη Δευτέρα 8 έως την Παρασκευή 12 Μαΐου 2023 πραγματοποιήθηκε επιχειρησιακή εκπαίδευση μονάδων του Πολεμικού Ναυτικού, στη θαλάσσια περιοχή Μυρτώου, Βόρειου Κρητικού πελάγους και Δυτικών Κυκλάδων με συμμετοχή μονάδων των Διοικήσεων Φρεγατών, Υποβρυχίων, Ταχέων Σκαφών, Πλοίων Επιτήρησης, Αεροπορίας Ναυτικού και Υποβρυχίων Καταστροφών.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Δ. Μητσόπουλου στον ιστότοπο navalnews, οι φρεγάτες κλάσης ΚΙΜΩΝ του ΠΝ θα εξοπλιστούν με τηλεχειριζόμενο σταθμό οπλισμού (RWS) LIONFISH 20mm έναντι του αρχικά επιλεγέντος NARWHAL ίδιου διαμετρήματος. Ο τύπος αναμένεται να εγκατασταθεί και στα υπό παραλαβή Παράκτια Περιπολικά κλάσης Island.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Γ. Σιδέρη στον ιστότοπο hellasjournal.com, η πρώτη παρτίδα των τορπιλών βαρέoς τύπου «Sea Hake mod 4» που θα εξοπλίσουν τα υποβρύχια τύπου 214 του ΠΝ αναμένεται στο τέλος της χρονιάς ή τους πρώτους μήνες του 2024. Στελέχη του ΠΝ βρίσκονται ήδη στην Γερμανία με αποστολή να φροντίσουν την πλήρη ενσωμάτωση, σε συνεργασία με την εταιρεία, των νέων όπλων στο τακτικό σύστημα μάχης ISUS των υποβρυχίων.
Πολεμική Αεροπορία
Στις 11 Μαΐου προσγειώθηκαν στην αεροπορική βάση Καλαμάτας τα πρώτα 2 από τα συνολικά 10 M-346 που θα ενταχθούν στη δύναμη της 120 ΠΕΑ, αναβαθμίζοντας κατακόρυφα την προκεχωρημένη και επιχειρησιακή εκπαίδευση των νέων χειριστών της ΠΑ. Το Leonardo M-346 έχει διηχητική μέγιστη ταχύτητα χωρίς την εγκατάσταση τμήματος μετάκαυσης στους δύο κινητήρες Honeywell F124-GA-200, υπερτριπλάσιο ρυθμό αναρρίχησης και υψηλότερο Διατηρούμενο Ρυθμό Στροφής (STR) και μέγιστο αριθμό g σε σύγκριση με τα Τ-2 Buckeye. Επίσης υπερέχει θεαματικά λόγω του ψηφιακού θαλάμου χειρισμού, με έξι μονάδες Απεικόνισης Πολλαπλής Λειτουργίας (MFD), δύο μονάδες Απεικόνισης Ορθής Διόπτευσης (HUD), ψηφιακό κινούμενο χάρτη, διάταξη Χεριών Σε Μανέτα Και Χειριστήριο (HOTAS), σύστημα Ολοκληρωμένης Απεικόνισης Αναρτημένο στην Κάσκα (IHMD) των χειριστών και συμβατότητα με Διόπτρες Νυχτερινής Όρασης (NVG). Κυρίως όμως το M-346 ξεχωρίζει χάρη στο Ενσωματωμένο Σύστημα Τακτικής Εκπαίδευσης (ETTS), το οποίο παρέχει εν πτήσει το πλήρες φάσμα των εξομοιούμενων λειτουργιών εκπαίδευσης, ενώ δύναται να λειτουργεί σε μεμονωμένο ή πολλαπλά αεροσκάφη δικτυωμένα μέσω Ζεύξης Τακτικών Δεδομένων (TDL).
Στις 11 Μαΐου υπογράφηκε μεταξύ της ΓΔΑΕΕ και της MBDA σύμβαση ανακατασκευής μέσης ζωής (mid-life refurbishment – MLR) των βλημάτων υποστρατηγικής κρούσης SCALP-EG της Πολεμικής Αεροπορίας. Από γαλλικά δημοσιεύματα για την υπογραφή της σύμβασης προκύπτει επίσης ότι η ΠΑ προμηθεύτηκε πρόσθετα βλήματα SCALP-EG στο πλαίσιο της σύμβασης προμήθειας των μαχητικών αεροσκαφών Rafale.
Μηδενική ήταν (και ) την τελευταία εβδομάδα η παραβατική δραστηριότητα της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, καθώς δεν σημειώθηκαν παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου ή παραβάσεις κανόνων εναέριας κυκλοφορίας, ούτε βέβαια εμπλοκές με ελληνικά αεροσκάφη ή υπερπτήσεις ελληνικών εδαφών.
Αμυντική Βιομηχανία
Με μεγάλη επιτυχία διεξήχθη από 9 ως 11 Μαΐου η έκθεση αμυντικού υλικού DEFEA 2023. Πέρα από τις υπογραφές συμβάσεων που ανακοινώθηκαν και τις πληροφορίες για εξελισσόμενα προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων, το θετικό γενικό συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι οι ελληνικές εταιρίες παρακολουθούν τις διεθνείς τάσεις και αναπτύσσουν νέα προϊόντα, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα των Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών. Ως Από τα νέα προϊόντα που παρουσιάστηκαν ξεχωρίζουμε ιδίως:
- Το πρώτο ελληνικής σχεδίασης περιφερόμενο πυρομαχικό ATTALUS που αναπτύχθηκε από την Intracom Defense σε συνεργασία με τα ΕΑΣ, και διαθέτει πολεμική κεφαλή ΗΕΑΤ βάρους 1,5kg, μέγιστο βεληνεκές 50km και ικανότητα εκτέλεσης επίθεσης σμήνους (swarm attack) με καθοδήγηση 6 μονάδων από το χειριστή.
- To περιφερόμενο πυρομαχικό IRIX, αντικείμενο συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας των ΕΑΣ με την εταιρία Paramount.
- Το δικινητήριο UAV Talos II που παρουσίασε η SAS Technologies δίπλα στα γνωστά τετρακόπτερα Sarisa, καθώς και τη συλλογή AHX-1X που, προσαρμοζόμενη σε ρουκέτα των 70 χιλ., τη μετατρέπει σε όπλο ανεμοπορίας.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί η είδηση της εξαγοράς της IDE από την ισραηλινή ΙΑΙ, που αφ’ ενός ανοίγει μεγάλες προοπτικές ελληνοϊσραηλινής συνεργασίας στο συγκεκριμένο τομέα αλλά αφ’ ετέρου προξενεί προβληματισμούς τόσο για το χαμηλό της τίμημα όσο και για τη δεσπόζουσα θέση που αποκτά το Ισραήλ στην ελληνική αγορά. Σημειώνουμε επίσης τη σημαντική νέα σύμβαση που υπέγραψε η EODH με την KMW με αντικείμενο στοιχεία θωράκισης που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της κατασκευής 54 αρμάτων Leopard 2A7 για λογαριασμό της Νορβηγίας.
Κύπρος
Μεταξύ 7 και 12 Μαΐου διεξήχθη στην Κύπρο η άσκηση ΑΓΑΠΗΝΩΡ-2023, η οποία σχεδιάστηκε από το ΓΕΕΦ και το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης των Ισραηλινών ΕΔ και σε Τακτικό Επίπεδο από την 6η Μ/Κ Ταξιαρχία Πεζικού σε συντονισμό με τη Διοίκηση Αεροπορίας, τη Διοίκηση Καταδρομών και τη Διεύθυνση Εθνοφυλακής. Η ΤΑΜΣ ΑΓΑΠΗΝΩΡ-2023 περιλάμβανε ασκήσεις μικρής και μεσαίας κλίμακας διπλής ενεργείας με τη διεξαγωγή ειδικών και αεραποβατικών επιχειρήσεων, αγώνα σε κατοικημένους τόπους, ορεινό αγώνα, εκτέλεση βολών φορητού οπλισμού, καθώς και ασκήσεις Υποστήριξης Μάχης και ΔΜ.
Παραλλήλως, από 07 έως 11 Μαΐου διεξήχθη η διεθνής αεροπορική άσκηση «ΙΑΣΩΝ-1/2023 – BLUE SUN», με την συμμετοχή προσωπικού και μέσων της Διοίκησης Αεροπορίας (ΔΑ) της Εθνικής Φρουράς και της Ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας (ΙΠΑ). Στο πλαίσιο της άσκησης πτητικά μέσα της ΙΠΑ μεταστάθμευσαν στην Αεροπορική Βάση «ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ» στην Πάφο, από την οποία και εκτελούσαν τα διάφορα σενάρια. Σκοπός της άσκησης, η οποία σχεδιάστηκε και συντονίστηκε από τη ΔΑ και την ΙΠΑ, ήταν η συνεκπαίδευση του προσωπικού της Εθνικής Φρουράς και της ΙΠΑ στις τακτικές ανάπτυξης αεροπορικών δυνάμεων, καθώς και η αύξηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και του επιπέδου τυποποίησης κατά την σχεδίαση και διεξαγωγή αεροπορικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα το σενάριο της άσκησης περιλάμβανε, ενεργοποίηση το συστήματος αεράμυνας καθώς και του συστήματος αυτοπροστασίας των εγκαταστάσεων της Εθνικής Φρουράς, εκτέλεση αποστολών Εγγύς Αεροπορικής Υποστήριξης και προσβολής χερσαίων στόχων, διεξαγωγή αεροπορικών γυμνασίων, καθώς επίσης και πτήσεις χαμηλής ναυτιλίας.
Στις 11 Μαΐου ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Χριστοδουλίδης επισκέφθηκε το Ισραήλ, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο I. Herzog, τον πρωθυπουργό B. Netanyahu και τον πρόεδρο του κοινοβουλίου (Κνεσέτ) A. Ohana. O πρωθυπουργός του Ισραήλ καλωσορίζοντας τον Κύπριο Πρόεδρο, δήλωσε μεταξύ άλλων, ότι η τριμερής συνεργασία Κύπρου και Ισραήλ που αναπτύχθηκε και με την εμπλοκή και των ΗΠΑ, αποτελεί μια πολύ σταθερή, υποσχόμενη συμμαχία και πρόσθεσε ότι οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να οικοδομούν στους τομείς της οικονομίας, της άμυνας, των πληροφοριών και της πολιτικής συνεργασίας σε διεθνή φόρουμ. Είπε, επίσης, ότι προσβλέπει να επισκεφθεί την Κύπρο με την ευκαιρία της τριμερούς Συνόδου που θα γίνει στη Λευκωσία.
Ανατολικός Παρατηρητής
Από τις 2 ως τις 12 Μαΐου διεξήχθη η άσκηση ANADOLU KARTALI-2023/2 από την Αεροπορική Βάση Ικονίου (Konya) με διεθνείς συμμετοχές από Αζερμπαϊτζάν (2 Su-25), Πακιστάν (5 F-16), Κατάρ (5 Typhoon), Ην. Βασίλειο (4 Typhoon), ΗΑΕ (4 F-16) και 42 A/Φ-ΜΕΑ/Φ της Τουρκικής Αεροπορίας όπως αναφέρονται στην πρώτη φωτογραφία. Τα 4 Α/Φ F-4E/2020 της 111 Μοίρας που συμμετείχαν σε αποστολές αέρος-εδάφους ήταν αυτά με s/n 73-1027, 77-0296 (διάκοσμο «60 Years of Service»), 73-1047 και 73-1023 (διάκοσμο «Tribute to Old Phantom Phighters»). Στην ANADOLU KARTALI-2023/2 πραγματοποιήθηκαν 397 έξοδοι με αξιοσημείωτα την πτήση Πακιστανού Ιπταμένου με A/Φ F-16C Block 50 της 132 Μοίρας, τις βόμβες TOLUN επί F-16C Block 30 (s/n 88-0021) και την εμφάνιση του πρωτοτύπου F-16C Block30 (s/n 87-0019) του προγράμματος Özgür.
Στις 11 Μαΐου γνωστοποιήθηκε η ανάθεση σύμβασης στις Aselsan και BMC για το Πρόγραμμα Επιπρόσθετης Ικανότητας Αρμάτων (TİYK) Leopard-2A4, αξίας € 197.461.309 και ΤΛ 1.396.082.556. Oι παραδόσεις των 81 εκσυγχρονισμένων αρμάτων μάχης θα πραγματοποιηθούν μεταξύ των ετών 2024-2027. Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα (TİYK) Leopard 2A4 περιλαμβάνει αναβάθμιση θωράκισης, ΣΕΠ και εγκατάσταση συστήματος αυτοπροστασίας σε 81 άρματα με αξιοποίηση κοινών υποσυστημάτων με τα άρματα μάχης M60TM και Altay για επίτευξη ομοιοτυπίας.
O Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Bob Menendez αποκάλυψε στο 38ο συνέδριο της Παγκόσμιας Συντονιστικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα ότι, σύμφωνα με διαβεβαιώσεις που έλαβε από τον υπουργό Εξωτερικών Α. Μπλίνκεν, η Κυβέρνηση Biden δεν πρόκειται να παρακάμψει το βέτο (congressional holding) για την πώληση F-16 στην Τουρκία.
Σήμερα διεξήχθη στην Τουρκία ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών. Το θερμόμετρο έχει ανέβει επικίνδυνα μετά από επεισόδια που έχουν σημειωθεί, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης Κ. Κιλιντσντάρογλου και Ε. Ιμάμογλου εμφανίστηκαν στις προεκλογικές συγκεντρώσεις με αλεξίσφαιρα γιλέκα, ενώ ο υπουργός Εσωτερικών S. Soylu έχει καλέσει τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις να βρίσκονται σε επαγρύπνηση. Η απόσυρση του υποψηφίου Μ. Ιντζέ λόγω της φημολογούμενης ύπαρξης ροζ βίντεο θεωρείται ότι μειώνει την πολυδιάσπαση των ψήφων της αντιπολίτευσης και επομένως ευνοεί τον Κ. Κιλιντσντάρογλου. Τα επίσημα αποτελέσματα που μεταδίδονται από τα κρατικά τουρκικά δίκτυα εμφανίζουν τον Ερντογάν να προηγείται με ποσοστό κοντά στο 50% και τον Κιλιντσντάρογλου να έπεται με ποσοστό κάτω του 45% με καταμετρημένο το 20% περίπου των ψήφων. Η πρωτιά Ερντογάν διαψεύδει τις δημοσκοπήσεις – αλλά, όπως είχαμε θυμίσει εξ αρχής, κατά τον Στάλιν “σημασία δεν έχει ποιος ψηφίζει, αλλά ποιος μετράει τις ψήφους”…
