Σοβαρές αμφιβολίες για το αδιάβλητο της εκλογικής διαδικασίας στο επικείμενο δημοψήφισμα στην Τουρκία για τη συνταγματική αναθεώρηση εκφράζει ο επικεφαλής της αποστολής των παρατηρητών του ΟΑΣΕ στην Τουρκία Michael Link. Όπως είπε σε συνέντευξή του προς τη Γερμανική Ραδιοφωνία Deutschlandfunk: «Αυτό που είναι προβληματικό -και το έχουμε συγκρατήσει στην ενδιάμεση έκθεσή μας- είναι για παράδειγμα το γεγονός ότι οι υποστηρικτές του «Όχι» αντιμετώπισαν τις τελευταίες εβδομάδες προβλήματα όταν ήθελαν να πραγματοποιήσουν δημόσιες συγκεντρώσεις. Ή -σε αντίθεση με την εκστρατεία του «Ναι»- έζησαν συχνά τις επεμβάσεις της αστυνομίας. Επίσης υπήρξαν βίαια επεισόδια και προσπάθειες εκφοβισμού αλλά και μια μονομερής κάλυψη εκ μέρους των ΜΜΕ. Όλα αυτά έχουν καταγραφεί στο πλαίσιο της αποστολής μας».
Αναλυτές εκτιμούν πως η κλιμάκωση της επιθετικής ρητορικής από τον Τούρκο πρόεδρο Recep Tayyip Erdoğan αποτελεί ένδειξη της αμφίρροπης μάχης για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, κάτι που αποτυπώνεται και στις τελευταίες δημοσκοπήσεις:
- Η δημοσκόπηση της εταιρείας Konsensus με τη μέθοδο των προσωπικών συνεντεύξεων (face to face) σε δείγμα 2.000 ατόμων καταγράφει επικράτηση του «Ναι» με ποσοστό 51,2% και περιθώριο λάθους συν/πλην 2,1%.
- Η δημοσκόπηση της εταιρείας ANAR που διεξήχθη μεταξύ 5 και 10 Απριλίου δείχνει επικράτηση του «Ναι» με 52% και περιθώριο λάθους το 1,51%.
- Η έρευνα του Κέντρου Δημοσκοπήσεων Ευρασίας (ΑΚΑΜ), το οποίο έχει ξεχωρίσει με τις ορθές προβλέψεις του στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, δείχνει σαφές προβάδισμα του «Όχι» με ποσοστό 53,75%. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 26 επαρχίες της Τουρκίας με τη συμμετοχή 8.160 ατόμων δείχνει ότι περίπου 3 στους 10 υποστηρικτές του ΑΚΡ δεν υποστηρίζουν το πακέτο της συνταγματικής αναθεώρησης. Στο Κίνημα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), του οποίου η ηγεσία αποφάσισε να υποστηρίξει το «Ναι», περίπου 6 στους 10 ψηφοφόρους του κόμματος ψηφίζουν «Όχι». Στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του κεμαλικού CHP, «Ναι» ψηφίζει μόλις το 1% της κομματικής βάσης. Στο Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) το ποσοστό του «Ναι» είναι μόλις 3,3%. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος του AKAM, Kemal Özkiraz, δήλωσε δημόσια στο Halk TV πως θα κλείσει την εταιρεία του αν δεν επιβεβαιωθεί η εκτίμησή της και δεν επικρατήσει το «Όχι» στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου.
Οι βασικές προβλέψεις της συνταγματικής μεταρρύθμισης
Βάσει τις συνταγματικής μεταρρύθμισης, ο πρόεδρος θα συγκεντρώσει τις περισσότερες εκτελεστικές εξουσίες, ορίζοντας ο ίδιος τους υπουργούς της κυβέρνησης, καθώς και έναν ή δύο αντιπροέδρους. Ο θώκος του πρωθυπουργού καταργείται ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας θα μπορεί να επιλέγει άμεσα ή έμμεσα έξι μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (HSYK), το οποίο είναι αρμόδιο για να διορίζει και να αποπέμπει τους δικαστικούς λειτουργούς. Το κοινοβούλιο θα επιλέγει τα υπόλοιπα επτά μέλη.
Οι προεδρικές και οι βουλευτικές εκλογές θα διεξάγονται ταυτόχρονα κάθε πέντε χρόνια, έναντι τεσσάρων που ισχύει τώρα. Ο αριθμός των βουλευτών θα αυξηθεί από 550 σε 600, ενώ το όριο ηλικίας του εκλέγεσθαι θα μειωθεί από τα 25 έτη που είναι τώρα στα 18. Το κοινοβούλιο θα εξακολουθήσει να μπορεί να καταρτίζει, να τροποποιεί και να καταργεί νόμους. Επίσης θα ελέγχει τις ενέργειες του προέδρου, όμως αυτός θα μπορεί να εκδίδει προεδρικά διατάγματα για τους τομείς που αφορούν τις διευρυμένες εκτελεστικές του εξουσίες. Αντίθετα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι ο πρόεδρος δεν θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα για θέματα τα οποία ρυθμίζονται ξεκάθαρα από τους νόμους. Αν ο πρόεδρος κατηγορηθεί ή θεωρηθεί ύποπτος ότι διέπραξε κάποιο αδίκημα, το κοινοβούλιο θα μπορεί να ζητεί να διενεργηθεί έρευνα, όμως η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί με διευρυμένη πλειοψηφία τριών πέμπτων.
Το προσχέδιο της συνταγματικής μεταρρύθμισης ορίζει την 3η Νοεμβρίου 2019 ως ημερομηνία των επόμενων προεδρικών και βουλευτικών εκλογών. Ο πρόεδρος εκλέγεται για μια πενταετή θητεία και για δύο φορές το ανώτατο. Ο Recep Tayyip Erdoğan, 63 ετών σήμερα, εκλέχθηκε πρόεδρος τον Αύγουστο του 2014 αφού διετέλεσε πρωθυπουργός της Τουρκίας επί 12 χρόνια. Η τρέχουσα θητεία του ως πρόεδρος δεν θα προσμετράται όταν αλλάξει το σύστημα. Οπότε, ο ισλαμιστής ηγέτης που βρίσκεται στην εξουσία από το 2003, μπορεί θεωρητικά να παραμείνει στην προεδρία ως το 2029. Με δεδομένο ότι τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του έχουν κερδίσει την τελευταία δεκαπενταετία και τις 11 εκλογικές αναμετρήσεις (πέντε βουλευτικές, μία προεδρική, τρεις τοπικές και δύο δημοψηφίσματα), τυχόν επικράτηση του «Όχι» θα σημάνει μια άνευ προηγουμένου περίοδο αστάθειας και έντασης στο εσωτερικό της Τουρκίας.
