Στον αποχαρακτηρισμό 12 εκατομμύριων σελίδων διαβαθμισμένων εγγράφων προχώρησε η CIA, στα οποία περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων αναλύσεις και εκτιμήσεις της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν:
[1] Η απόρρητη αναφορά με ημερομηνία 4 Απριλίου 1975 και θέμα «Πιθανό θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο» που έχει ως αποδέκτη τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Henry Kissinger και στην οποία καταγράφεται η χρήση αντιαεροπορικών πυρών κατά τη διάρκεια τουρκικών υπερπτήσεων Ελληνικών νήσων.
[2] Η απόρρητη αναφορά με ημερομηνία 9 Μαρτίου 1977 και θέμα «Η τουρκική Στρατιά Αιγαίου και οι αποβατικές της ικανότητες», στην οποία εκτιμάται πως τα αποβατικά μέσα της Στρατιάς Αιγαίου επαρκούν για την μεταφορά των 3.000 οπλιτών του (τότε) Συντάγματος Πεζοναυτών και μπορούν να αποπλεύσουν χωρίς προειδοποίηση. Σημειώνεται ότι το συντριπτικό μέρος της συγκεκριμένης αναφοράς παραμένει λογοκριμένο σαράντα χρόνια μετά.
[3] H επικαιροποιημένη απόρρητη αναφορά με ημερομηνία 8 Μαρτίου 1985 και θέμα «Οι επιδεινούμενες ελληνοτουρκικές σχέσεις» όπου τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους, η Αθήνα και η Αγκυρα κατόρθωσαν να αποφύγουν «κλιμάκωση εχθροπραξιών σε ένα περιστατικό, όπου μικρός αριθμός Τούρκων στρατιωτικών φέρεται να πέρασε τα σύνορα στη Θράκη και άνοιξε πυρ ως απάντηση σε λεκτικές προκλήσεις από ελληνική περίπολο». Σημειώνεται ότι στις 19 Δεκεμβρίου 1986 σημειώθηκε το επεισόδιο με τη δολοφονία του στρατιώτη Ζήση Καραγώγου στις Φέρες Έβρου.
[4] Η απόρρητη αναφορά με ημερομηνία 4 Σεπτεμβρίου 1986 και θέμα «Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Προβλήματα ενόψει», στην οποία καταγράφονται γεγονότα και ζήτηματα που οδηγούν σε επιδείνωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων.
[5] Η απόρρητη Εκτίμηση Εθνικών Πληροφοριών (National Intelligence Estimate: NIE) με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 1987 για την πιθανή έκβαση ενός πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στα Θέατρα Επιχειρήσεων Θράκης, Αιγαίου και Κύπρου καθώς και αναλυτική καταγραφή της ισορροπίας στρατιωτικής ισχύος με φωτογραφίες, πίνακες και χάρτες, η οποία συνοδεύεται από έκθεση σκοπιμότητας με ημερομηνία 4 Νοεμβρίου 1987. Τα ανωτέρω συντάχθηκαν μετά την κρίση του Μαρτίου του 1987 και φέρουν την υπογραφή του Ταγματάρχη Harry Dinella του Κέντρου Πληροφοριών και Αναλύσεων Απειλών του Αμερικανικού Στρατού (USAITAC).
Στην συγκεκριμένη έκθεση καταγράφεται μια εικόνα σχεδόν απόλυτης στρατιωτικής ισορροπίας στο Αιγαίο και τη Θράκη αλλά και το στρατιωτικό πλεονέκτημα που απολαμβάνει η Τουρκία στην Κύπρο. Ειδικότερα, για τα Θέατρα Επιχειρήσεων Θράκης και Αιγαίου συμπεραίνει πως:
(1) Σε περίπτωση σύγκρουσης στη Θράκη, οι απώλειες σε προσωπικό και μέσα θα είναι ιδιαίτερα υψηλές, δίχως αυτό να εξασφαλίζει κάποιο ουσιαστικό πλεονέκτημα ή εδαφικό κέρδος σε κάποια πλευρά.
(2) Ανάλογες υψηλές απώλειες αναμένεται να υπάρξουν και σε περίπτωση επιχείρησης της Τουρκίας για την κατάληψη ενός από τα (έξι) μεγαλύτερα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, τα οποία η Ελλάδα θα κατορθώσει να υπερασπιστεί επιτυχώς.
(3) Υφίσταται πιθανότητα για τουρκική προσπάθεια κατάληψης κάποιων εκ των μικρότερων νήσων του Αιγαίου. Πιθανός στόχος θεωρείται το Καστελλόριζο.
(4) Στο Αιγαίο, η Ελλάδα διατηρεί πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας στον αέρα και στη θάλασσα. Σε αυτό οφείλεται εν μέρει και ο «τσαμπουκάς» (“bravado”) που επέδειξε κατά την κρίση του Μαρτίου 1987.
(5) Καμία πλευρά δεν επιζητά ελληνοτουρκικό πόλεμο. Ωστόσο, η Ελλάδα, όπως φάνηκε τον Μάρτιο του 1987, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποχωρήσει από μια κατάσταση πιθανής σύγκρουσης –ιδιαίτερα στο Αιγαίο– απ’ όσο σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο παρελθόν.
Για την περίπτωση ενός ενδεχόμενου πολέμου στην Κύπρο, η ανάλυση της CIA εκτιμά πως:
(1) Η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τη «Νότια Κύπρο» στην περίπτωση μιας αποφασιστικής τουρκικής επίθεσης, εκτός αν ανοίξει μέτωπα στη Θράκη και στο Αιγαίο.
(2) Σε περίπτωση πολέμου στην Κύπρο, οι απώλειες στρατιωτών, αμάχων και περιουσιών και στις δύο πλευρές, κυρίως όμως στο νότιο τμήμα του νησιού, θα είναι υψηλές. Στο τέλος, η Τουρκία θα υπερισχύσει».
(3) Μια ελληνοτουρκική σύγκρουση στο Αιγαίο θα οδηγήσει πιθανότατα σε προώθηση των Τούρκων στην Κύπρο, ιδιαίτερα αν η Τουρκία υποστεί βαριές απώλειες στο Αρχιπέλαγος.
(4) Το επίπεδο των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο αποτελεί περιοριστικό παράγοντα για την Αθήνα έναντι μιας πιθανής ελληνοτουρκικής σύγκρουσης στο Αιγαίο.
Η ανάλυση της CIA καταλήγει στο συμπέρασμα πως η υφιστάμενη ισορροπία ισχύος θα ανατραπεί «την επόμενη δεκαετία υπέρ της Τουρκίας», καθώς η Ελλάδα «δεν θα μπορέσει να ακολουθήσει» τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό μακροπρόθεσμα. Ως προς την ισορροπία δυνάμεων, οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν, μεταξύ άλλων, ότι στα μέσα της δεκαετίας του ’90 η Τουρκία «θα έχει διπλάσια ή και περισσότερα» F-16 από την Ελλάδα, ενώ «ταυτόχρονα, εκσυγχρονίζει τον στόλο της με νέα πλοία». Παράλληλα υποστηρίζει πως, υπό τις συνθήκες του 1987, η Ελλάδα είναι πολύ πιθανότερο να είναι η πλευρά που θα ξεκινήσει εχθροπραξίες. Σημειώνει, ωστόσο, ότι όσο η Τουρκία «ισχυροποιείται την επόμενη δεκαετία, η πιθανότητα της Ελλάδας να ξεκινήσει εχθροπραξίες πιθανότατα θα μειωθεί».
