Το ημερολόγιο έγραφε 31 Μαρτίου 2016 όταν το τουρκικό Γενικό Επιτελείο εξέδωσε μια ασυνήθιστη ανακοίνωση για να διαψεύσει δημοσιεύματα και να βάλει τέλος στη φημολογία περί επικείμενου πραξικοπήματος από αξιωματικούς των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων που συνδέονται με τον ιμάμη Fethullah Gülen. Λίγους μήνες αργότερα, τις απογευματινές ώρες της 15ης Ιουλίου 2016, η Τουρκία θα συγκλονιζόταν από την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Κεραυνός (Yıldırım Harekatı). Η προσπάθεια ανατροπής της ισλαμικής κυβέρνησης δεν είχε την έγκριση της φυσικής ηγεσίας των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και πραγματοποιήθηκε δύο εβδομάδες πριν την καθιερωμένη συνεδρίαση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ) με αντικείμενο τις ετήσιες τακτικές κρίσεις, υπό την πίεση μαζικών προσαγωγών στελεχών των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν το διήμερο 16-17 Ιουλίου από τις εισαγγελικές αρχές που ερευνούν την πολύκροτη υπόθεση του δικτύου κατασκοπείας. Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σήμερα, η εκδήλωση του πραξικοπήματος είχε προγραμματιστεί για τις 03:00 της 16ης Ιουλίου με πέρας επιχειρήσεων στις 05:00 αλλά επισπεύσθηκε χρονικά.
Επιχείρηση Κεραυνός
Στις 17:00 (τοπική ώρα) της 15ης Ιουλίου, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΜİΤ) διαβίβασε σήμα στο τουρκικό Γενικό Επιτελείο περί υπόπτων ενεργειών στο εσωτερικό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων με βάση τηλεφωνικές υποκλοπές. Ακολούθησε σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Hulusi Akar, o Yπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Yaşar Güler και ο Διοικητής Χερσαίων Δυνάμεων Στρατηγός Salih Zeki Çolak, κατά την οποία διατάχθηκε ο διοικητής του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Ταξίαρχος İlhan Kırtıl να προβεί προληπτικά:
α) στην καθήλωση όλων των αεροπορικών μέσων όλων των Κλάδων
β) στην καταμέτρηση του συνόλου των αρμάτων μάχης και των τεθωρακισμένων οχημάτων στο Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων στο Etimesgut της Άγκυρας.
Οι ενέργειες αυτές προκάλεσαν την κινητοποίηση της ηγετικής ομάδας των στασιαστών περί ώρα 19:00 οπότε και διαβιβάσθηκε η εντολή επίσπευσης διεξαγωγής της Επιχείρησης Κεραυνός. Κομβικό ρόλο στη συγκεκριμένη φάση είχαν οι υπασπιστές και στενοί συνεργάτες των Αρχηγών Γενικών Επιτελείων, όπως ο Υποστράτηγος Mehmet Dişli, αδελφός κορυφαίου κομματικού στελέχους του ΑΚΡ, ο Ταξίαρχος Mehmet Partigöç και οι Συνταγματάρχες Ramazan Gözel και Levent Türkkan. Ο τελευταίος ήταν εκείνος που στις κάλεσε τον Διοικητή Χερσαίων Δυνάμεων Στρατηγό Salih Zeki Çolak και τον Επιτελάρχη, Αντιστράτηγο İhsan Uyar, στο γραφείο του Αρχηγού του τουρκικού Γενικού Επιτελείου.
Μια ένοπλη ομάδα εισέβαλε στο γραφείο του Στρατηγού Akar και σκότωσε τον Αρχιλοχία Bülent Aydın κατά την προσπάθεια αφοπλισμού της προσωπικής του φρουράς. Οι πραξικοπηματίες απαίτησαν από τον Στρατηγό Akar να υπογράψει διαταγή για την επιβολή στρατιωτικού νόμου και να διαβάσει δημόσια το διάγγελμα που είχε προετοιμάσει η αυτοαποκαλούμενη «Επιτροπή για την Ειρήνη στην Πατρίδα», κατά το γνωστό απόφθεγμα του Μουσταφά Κεμάλ. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Υποστράτηγος Mehmet Dişli ήταν εκείνος που απείλησε με όπλο και στη συνέχεια άσκησε βία στον Στρατηγό Akar, δένοντας μια ζώνη στο λαιμό του. Αρκετές ώρες αργότερα, οι Αρχηγοί επιβιβάστηκαν δεμένοι με χειροπέδες στο ελικόπτερο που χρησιμοποιεί ο Akar και μεταφέρθηκαν στην Αεροπορική Βάση Akinci, όπου είχε στηθεί το επιχειρησιακό κέντρο των πραξικοπηματιών.
Στις 21:30 ξεκίνησε η ανάπτυξη αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού:
- της 2ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας και της 66ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας του 3ου Σώματος Στρατού για τον αποκλεισμό της κυκλοφορίας στις δύο γέφυρες του Βοσπόρου και τους διεθνείς αερολιμένες Kemal Atatürk και Sabiha Gökçen στην Κωνσταντινούπολη.
- της Επιλαρχίας της Σχολής Τεθωρακισμένων στο Etimesgut σε κεντρικά σημεία της Άγκυρας.
Στις 22:00 απογειώθηκε ζεύγος οπλισμένων μαχητικών αεροσκαφών F-16 της 141 Μοίρας με κωδικούς κλήσης “Αslan 1 και 2” από την Αεροπορική Βάση Akinci όπου εδρεύει η 4η Κύρια Βάση Αεριωθούμενων, περίπου 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Άγκυρας. Τα αεροσκάφη ξεκίνησαν χαμηλές διελεύσεις πάνω από την τουρκική πρωτεύουσα, σπάζοντας το φράγμα του ήχου και εκτοξεύοντας θερμοβολίδες, στο πλαίσιο ψυχολογικών επιχειρήσεων. Ακολούθησε η απογείωση δεύτερου ζεύγους F-16 με κωδικούς κλήσης “Sahin 1 και 2” ενώ ο πύργος ελέγχου του διεθνούς αερολιμένα Esenboğa εντόπισε την προσέγγιση ενός αεροσκάφους εναέριου ανεφοδιασμού KC-135R της 101ης Μοίρας με κωδικό κλήσης “Asena 2” που είχε απογειωθεί από την Αεροπορική Βάση Incirlik. Αξιοσημείωτη ήταν η απογείωση 2 μεταγωγικών A400M και 6 C-130 από την 12η Βάση Αερομεταφορών/Αεροπορική Βάση Καισάρειας με προορισμό τη Μαλάτεια, έδρα της 2ης Στρατιάς, και αποστολή τη μεταφορά βαρέως οπλισμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το προσωπικό της Αεροπορικής Βάσης Akinci είχε διαταχθεί να φύγει νωρίτερα από το προβλεπόμενο ωράριο ενώ το σκέλος των αεροπορικών επιχειρήσεων διηύθυνε ο Αντισμήναρχος Hakan Karakuş, γαμπρός του τέως Αρχηγού της Τουρκικής Αεροπορίας, Πτεράρχου ε.α. Akın Öztürk και φερόμενου ως πρωτεργάτη του πραξικοπήματος που επρόκειτο να αναλάβει την ηγεσία των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων μετά την ανατροπή του ισλαμικού καθεστώτος. Υπενθυμίζεται ότι ο Karakuş είχε γίνει γνωστός στην τουρκική κοινή γνώμη στις στις 11 Σεπτεμβρίου 2014 όταν κλώτσησε όχημα της πρεσβείας του Κουβέιτ στην Άγκυρα και στη συνέχεια ήρθε στα χέρια με τους επιβαίνοντες ακολούθους, προκαλώντας τότε διπλωματικό επεισόδιο.
Καθ΄όλη τη διάρκεια της νύχτας, τουλάχιστον 6 αεροσκάφη F-16 της 141 Μοίρας μαζί με τουλάχιστον ένα επιθετικό ελικόπτερο AH-1W Super Cobra του 1ου Συντάγματος Αεροπορίας Στρατού από το Güvercinlik της Άγκυρας, έπληξαν:
- Τις εγκαταστάσεις του αρχηγείου των ειδικών δυνάμεων και της μονάδας αεροπορικών μέσων της Τουρκικής Αστυνομίας στο Gölbaşı, όπου σκοτώθηκαν 47 αστυνομικοί από τους 62 συνολικά κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος.
- Το κτίριο της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (TBMM)
- Το αρχηγείο της ΜİΤ στο Yenimahalle, στο οποίο πραγματοποιήθηκε ανεπιτυχής προσπάθεια εισβολής από ομάδα ειδικών δυνάμεων.
- Τις υποδομές του TurkSAT στο Gölbaşı
- Το προεδρικό μέγαρο στο Beştepe
Incredible Footage shows Turkish Air Force attack on National Intelligence Agency (MIT) HQ during coup pic.twitter.com/2By1TpMIj2
— Bassem (@BBassem7) July 18, 2016
Παράλληλα, αδρανοποιήθηκε το σύνολο της στρατιωτικής ηγεσίας:
- Ο Αρχηγός της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας Πτέραρχος Abidin Ünal βρισκόταν στο γαμήλιο γλέντι της κόρης του Αντιπτεράρχου Mehmet Şanver, Διοικητή της Διοίκησης Αεροπορικών Δυνάμεων και Αεράμυνας της ΤΗΚ. Ελικόπτερο AS532 Cougar προσγειώθηκε στις 23:22 στο χώρο στάθμευσης του παραλιακού κέντρου Moda Deniz Kulübü στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης και ένοπλη ομάδα έθεσε υπό ομηρία τους παρευρισκόμενους ανώτατους αξιωματικούς.
- Ο Αρχηγός της Γενικής Διεύθυνσης Χωροφυλακής Στρατηγός Galip Mendi βρισκόταν στην οικία του και τέθηκε υπό κράτηση από τη φρουρά του, προτού μεταφερθεί και αυτός στην Αεροπορική Βάση Akinci.
- Με το πρόσχημα τρομοκρατικής ενέργειας, ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος Veysel Kösele επιβιβάστηκε εσπευσμένα στη φρεγάτα YAVUZ (F240) που είχε ήδη αποπλεύσει από το Ναύσταθμο Gölcük. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι πραξικοπηματίες κατέλαβαν τέσσερα πολεμικά πλοία στο Ναύσταθμο Gölcük και τρία στο Ναύσταθμο Aksaz. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πληροφορία για την ομηρία του Αρχηγού Στόλου και τον απόπλου της φρεγάτας γνωστοποιήθηκε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης από ελληνική στρατιωτική πηγή. Παράλληλα, τέθηκε υπό κράτηση και ο Αρχηγός του Τουρκικού Ναυτικού, Ναύαρχος Bülent Bostanoğlu που βρισκόταν σε εκδήλωση στη Λέσχη Αξιωματικών της Άγκυρας.
Κομβικό σημείο για την αποτυχία του πραξικοπήματος ήταν η έγκαιρη διαφυγή του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdoğan από το πολυτελές ξενοδοχείο Grand Yazici Club Turban στη Μαρμαρίδα και η μετέπειτα εμφάνισή του στο CNN Türk μέσω FaceTime. Την επιχείρηση σύλληψης του Τούρκου προέδρου είχε αναλάβει μικτή ομάδα 24 στελεχών των ΜΑΚ και SAT που μεταφέρθηκαν στην περιοχή από την Αεροπορική Βάση Çiğli της Σμύρνης με τρία ελικόπτερα (2 AS532 Cougar και 1 S-70 Blackhawk). Υπεύθυνος για την εν λόγω επιχείρηση είχε οριστεί ο Υποπτέραρχος Gökhan Sönmezateş, o οποίος κατέχει τις θέσεις τόσο του διευθυντή του Μικτού Κέντρου Ανάλυσης Στόχων όσο και του επικεφαλής του τμήματος ανάκτησης προσωπικού στη Διεύθυνση Επιχειρήσεων της Τουρκικής Αεροπορίας.
Με βάση τα όσα έχουν γίνει μέχρι στιγμής γνωστά, ο Τούρκος πρόεδρος ενημερώθηκε εγκαίρως από το διοικητή της ΜİΤ Hakan Fidan για «ύποπτη στρατιωτική κινητικότητα» και κατευθύνθηκε με την πολυάριθμη συνοδεία του για το αεροδρόμιο Dalaman με τελικό προορισμό τον αερολιμένα Esenboğa στην Άγκυρα. Η εσπευσμένη αναχώρηση προκάλεσε την συμπλοκή μεταξύ της επίλεκτης ομάδας των πραξικοπηματιών και της φρουράς του Τούρκου προέδρου, κατά την οποία σκοτώθηκαν δύο αστυνομικοί και τραυματίστηκαν άλλοι επτά.
https://www.youtube.com/watch?v=iundMOZ3Mfk
Την ίδια ώρα ο υπασπιστής του Τούρκου προέδρου, Συνταγματάρχης Ali Yazıcı, τηλεφώνησε στον επικεφαλής της φρουράς του Erdoğan και τον ρώτησε για το σχέδιο πτήσης του προεδρικού αεροσκάφους Gulfstream IV. Αυτό έβαλε σε υποψίες τη φρουρά του προέδρου και έτσι το αεροσκάφος έλαβε τον κωδικό πολιτικού νηολογίου.
Το προεδρικό αεροσκάφος κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη κατόπιν προτροπής του Διοικητή της 1ης Στρατιάς, Αντιστρατήγου Ümit Dündar, ο οποίος ήταν ο μοναδικός ανώτατος αξιωματικός που παρείχε ανοικτά τη στήριξή του στον πρόεδρο Erdoğan και σήμερα εκτελεί χρέη Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου. Σύμφωνα με τουρκικές κυβερνητικές πηγές, ένας αριθμός αεροσκαφών F-16 που απογειώθηκε από την Αεροπορική Βάση Balıkesir και τις προκεχωρημένες βάσεις του Dalaman και του Erzurum ενεπλάκη σε αερομαχίες με τα αεροσκάφη των πραξικοπηματιών, εκ των οποίων ένα ζεύγος F-16 επιχείρησε να προσεγγίσει το προεδρικό αεροσκάφος.
Ο κίνδυνος εκδήλωσης μιας δεύτερης φάσης επιχειρήσεων από πλευράς των πραξικοπηματιών επέβαλε την καταστροφή των δύο κεντρικών διαδρόμων της Αεροπορικής Βάσης Akinci περί ώρα 11:10 της 16ης Ιουλίου. Η αποστολή εκτελέστηκε από αεροσκάφη F-4E/2020 της 111 Mοίρας από την Αεροπορική Βάση Eskişehir.
«Αποχουντοποίηση»
Στη 01:00 της 16ης Ιουλίου, οι αστυνομικές αρχές της Προύσας συνέλαβαν ανώτερο αξιωματικό της Τουρκικής Χωροφυλακής, ο οποίος είχε στην κατοχή του μία λίστα 6 σελίδων που περιελάμβανε τα ονόματα στρατιωτικών και δικαστών που επρόκειτο να διοριστούν σε διάφορες δημόσιες θέσεις μετά το πραξικόπημα. Χαρακτηριστικά, στη θέση του διευθυντή της κρατικής αμυντικής βιομηχανίας ΜΚΕΚ επρόκειτο να διοριστεί ο Ακόλουθος Άμυνας της Τουρκίας στο Κουβέιτ, Mikail Güllü, ο οποίος μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος επιχείρησε να διαφύγει στην Ολλανδία αλλά συνελήφθη από τις σαουδαραβικές αρχές στο αεροδρόμιο King Fahd κατόπιν τουρκικού αιτήματος. Οι λίστες αυτές αξιοποιούνται μέχρι αυτή τη στιγμή για μαζικές εκκαθαρίσεις στρατιωτικών και δικαστών.
Σε επόμενο σημείωμα θα υπάρξει εκτενής ανάλυση των συνεπειών του πραξικοπήματος στην επιχειρησιακή ικανότητα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και η πλήρης λίστα των ανωτάτων αξιωματικών που έχουν συλληφθεί, η οποία αυτή τη στιγμή αριθμεί 118 Στρατηγούς, Αντιστρατήγους, Υποστρατήγους και Ταξιάρχους από τους συνολικά 358 όλων των Κλάδων των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.
