Από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας παρατηρείται μια αναζωπύρωση στον διάλογο περί διαμετρημάτων, απότοκο του λεγόμενου «Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας» και της τεράστιας σημασίας που απέκτησε ο κλασικός αγώνας Πεζικού. Όλη η διαμάχη επικεντρώνεται κυρίως γύρω από τις φτωχές επιδόσεις του κλασικού φυσιγγίου 5,56×45χιλ. ΝΑΤΟ, ειδικά στις μέσες αποστάσεις και επιπλέον στην ικανότητα του να πετυχαίνει άμεση αδρανοποίηση του αντιπάλου (rapid incapacitation).
Οι επιχειρήσεις της τελευταίας δεκαετίας σχεδόν στο σύνολο τους κατατάσσονται στην κατηγορία του «πολέμου χαμηλής έντασης» και του «αντι-ανταρτοπολέμου». Εξαιρέσεις αποτελούν κυρίως η έναρξη του πολέμου στο Ιράκ με την αμερικανική εισβολή το 2003 και ο πόλεμος Ρωσίας-Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008, που και στις δύο περιπτώσεις ήταν εξαιρετικά μικρής διάρκειας, ενώ και οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Συρία και Ανατολική Ουκρανία αποτελούν έναν ιδιότυπο τύπο πολέμου χαμηλής έντασης ή υβριδικού πολέμου. Στο Ιράκ, μετά τις αστραπιαίες αμερικανικές επιχειρήσεις και την κατάληψη όλης της χώρας, η κατάσταση εξελίχθηκε σε σταθεροποιητικές και αντιανταρτικές μορφές επιχειρήσεων. Και όλα κάτω από τον μανδύα του «winning hearts and minds» απ’ όπου προκύπτει και η ανάγκη μείωσης της καταστροφής (ζωής και υλικών) με αποφυγή χρήσης βαρύτερων όπλων. Υπάρχει φυσικά και το παράδειγμα του Λιβάνου το 2006, αλλά οι ιδιαιτερότητές του τον κατατάσσουν πέραν του κλασικού συμβατικού πολέμου.
Στις ιδιαιτερότητες αυτών των επιχειρήσεων εντάσσεται και η ανάπτυξη των τμημάτων Πεζικού σε εξαιρετικά αραιές διατάξεις χωρίς γραμμικές σχέσεις μεταξύ τους σε κλιμάκια μέχρι και Διμοιρία ή ακόμη και Ομάδα που δρουν ανεξάρτητα ή ημιανεξάρτητα σε δύσβατα εδάφη. Ειδικά στο Αφγανιστάν, οι μικρές βάσεις (FOB: Forward Operating Base) αποτέλεσαν κανόνα. Από εκεί εκπέμπονταν πεζές ή εποχούμενες περίπολοι για τον έλεγχο της γύρω περιοχής και συχνά ήταν μακριά από οργανικά και μη όπλα υποστήριξης ή η χρήση τους δεν ενδείκνυτο προς αποφυγή παράπλευρων απωλειών. Έτσι οι στρατιώτες έπρεπε να βασιστούν στα ατομικά και ομαδικά τους όπλα για την αντιμετώπιση των ανταρτών.
Κατά τη συνήθη πρακτική, και εφόσον δεν υπήρχε λόγος ελιγμού για κατάκτηση και διατήρηση εδάφους (όπως σε έναν κλασικό πλήρους κλίμακας πόλεμο), το προσβληθέν τμήμα έπαιρνε θέσεις κάλυψης ανταποδίδοντας τα πυρά εν αναμονή υποστήριξης από αέρος ή από όπλα καμπύλης τροχιάς ή της ενεργοποίησης τμημάτων άμεσης αντίδρασης με βαρύτερα όπλα επί οχημάτων (QRF: Quick Reaction Force). Όπως προαναφέρθηκε, ο κίνδυνος παράπλευρων απωλειών ή της μη άμεσης διάθεσης τέτοιας υποστήριξης (λόγω της αραιής και κατακερματισμένης διάταξης των τμημάτων) πολλές φορές άφηνε το εν επαφή τμήμα μόνο με τον φορητό οπλισμό του.
Κάπου εκεί άρχισαν να διαφαίνονται και οι αδυναμίες της -έως τότε- σύνθεσης οπλισμού. Μέχρι το Αφγανιστάν, οι μέσες αποστάσεις εμπλοκής του εχθρού με τον φορητό οπλισμό κυμαίνονταν σε ποσοστό 90% κάτω από τα 300μ, ενώ σχεδόν το 50% κάτω από τα 100μ. Στο θέατρο επιχειρήσεων του Αφγανιστάν, η κατάσταση αυτή ανατράπηκε με τις μέσες αποστάσεις εμπλοκής να είναι σε ποσοστό 50% σχεδόν πέραν των 300μ ενώ το 90% των εμπλοκών είναι μέχρι τα 500μ, με το υπόλοιπο να φτάνει μέχρι και τα 900μ. Οι λόγοι γι αυτό είναι πολλοί, με κύριους, πέραν των προαναφερθέντων, το εδαφικό ανάγλυφο που επιτρέπει την παρατήρηση και την εμπλοκή σε μεγάλες αποστάσεις, και την επιλογή των Ταλιμπάν να προσβάλλουν τις στρατιωτικές δυνάμεις της Συμμαχίας από μεγάλες αποστάσεις με πολυβόλα PKM και τυφέκια SVD, ενίοτε και με βαρύτερα όπλα, μιας και είχαν διαπιστώσει την αδυναμία/απροθυμία τους να ελιχθούν και να ανταποδώσουν τα πυρά στα δύσβατα εδάφη.
Οι Δυτικοί Στρατοί εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιούν σε επίπεδο Ομάδας Πεζικού τυφέκια/αραβίδες και οπλοπολυβόλα/ελαφρά πολυβόλα σε διαμέτρημα 5,56Χ45χιλ. συνεπικουρούμενα σε επίπεδο Διμοιρίας και Λόχου από πολυβόλα 7,62Χ51χιλ. Ο συνδυασμός αυτός θεωρείτο ικανοποιητικός για τις πλείστες μορφές αγώνα. Μολαταύτα, οι Ένοπλες Δυνάμεις κάθε χώρας πρέπει να είναι προετοιμασμένες για την πιο επικίνδυνη μορφή επιχειρήσεων που είναι ο συμβατικός πόλεμος υψηλής έντασης. «Πολέμου καιροί ού μενετοί» και ο πόλεμος υψηλής έντασης δεν σου δίνει περιθώρια αντίδρασης αν δεν είσαι προετοιμασμένος, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις χαμηλής έντασης που έχουν μια πιο αργή εξέλιξη και επιτρέπουν την προσαρμογή.
Το ότι ο φορητός οπλισμός στο Αφγανιστάν αποδεικνύεται εν μέρει ανεπαρκής δεν σημαίνει ότι μέχρι τώρα ήταν λάθος η σύνθεση του. Όμως, αν και βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δεν διαφαίνεται καμία ουσιαστική μεταβολή στην ισχύουσα κατάσταση αξίζει να δούμε το κεφάλαιο διαμετρήματα πιο σφαιρικά. Ιδανικά, ο Πεζός Στρατιώτης θα ήθελε ο φορητός οπλισμός του να:
-Είναι ελαφρύς, μικρού μήκους και εύχρηστος (εργονομικός, με μικρή ανάκρουση και ικανοποιητική ακρίβεια)
-Χρησιμοποιεί ελαφρά πυρομαχικά που όμως να έχουν ικανοποιητική φονικότητα και βεληνεκές, ενώ να μπορούν να διαπερνούν εμπόδια (τοίχους, τζάμια, λαμαρίνες κλπ) παραμένοντας αποτελεσματικά και να έχουν επίπεδη τροχιά.
Τα εν χρήση όπλα και διαμετρήματα μπορούν να καλύψουν μέρος μόνο των πιο πάνω απαιτήσεων. Όλα φυσικά περιστρέφονται γύρω από το διαμέτρημα: από τη μία έχουμε το 5,56Χ45χιλ να είναι ελαφρύ και να επιτρέπει αντίστοιχα ελαφριά και εύχρηστα όπλα αλλά να μην είναι ικανοποιητικό σε απόδοση στα μέσα βεληνεκή, ενώ από την άλλη έχουμε το 7,62Χ51χιλ να έχει ικανοποιητική απόδοση στα μέσα βεληνεκή αλλά να αποτυγχάνει παταγωδώς στο τομέα του βάρους και της ευχρηστίας.
Ας εξετάσουμε ποιες επιλογές υπάρχουν σαν λύση στο πρόβλημα της ικανοποίησης των απαιτήσεων του φορητού οπλισμού, όσον αφορά το διαμέτρημα.
Η πρώτη επιλογή είναι η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης, με την Ομάδα να περιορίζεται σε διαμέτρημα 5,56χιλ και την Διμοιρία και τον Λόχο να διατηρούν και όπλα 7,62χιλ (πολυβόλα, τυφέκια Ε.Σ. και Ακροβολιστού). Αυτή η επιλογή είναι σίγουρα η πιο οικονομική και άμεσα εφαρμόσιμη. Όμως αποτυγχάνει να επιλύσει ένα υπαρκτό πρόβλημα, μιας και για αντίστοιχες του Αφγανιστάν περιπτώσεις μεγάλο μέρος του προσωπικού θα αδυνατεί να συνεισφέρει σε μια εμπλοκή λόγω των περιορισμών του διαμετρήματός του. Οι προβλέψεις μιλούν για αύξηση των πιθανοτήτων μελλοντικών επιχειρήσεων αντιανταρτοπολέμου έναντι επιχειρήσεων υψηλής έντασης ενός συμβατικού πολέμου.
Η δεύτερη επιλογή είναι η καθολική επιστροφή σε όπλα και πυρομαχικά 7,62Χ51χιλ. Αυτή η επιλογή πάσχει στους τομείς του βάρους και της ευκολίας χρήσης και επιπλέον κάνει τον πεζό λιγότερο αποτελεσματικό στον αγώνα εκ του συστάδην και στις εμπλοκές μικρών αποστάσεων.
Η τρίτη επιλογή είναι αυτή που εφαρμόστηκε τελικώς στο Αφγανιστάν όπου έγινε πιο ευρεία εισαγωγή όπλων 7,62χιλ όπως τυφεκίων Ακροβολιστού σε επίπεδο Ομάδας και ελαφρών πολυβόλων 7,62χιλ στην Ομάδα και την Διμοιρία. Αυτή η επιλογή, προσπαθεί να εξουδετερώσει τα μειονεκτήματα του κάθε διαμετρήματος κάνοντας μια μίξη σε επίπεδο Ομάδας και Διμοιρίας όπου τα όπλα 5,56χιλ, που είναι και τα περισσότερα, αναλαμβάνουν το βάρος του αγώνα μικρών αποστάσεων συνεπικουρούμενα από τα 7,62χιλ τα οποία αναλαμβάνουν το βάρος του αγώνα μέσων αποστάσεων συνεπικουρούμενα από τα 5,56χιλ. Σε αυτή τη κατευθυνση υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις. Ήδη έχουν παρουσιαστεί σημαντικά βελτιωμένα πυρομαχικά 5,56χιλ όπως το το Μ855Α1, το Μk262 και Μk318 που αντιμετωπίζουν σε κάποιο βαθμό ορισμένα προβλήματα του διαμετρήματος, όπως τα τραυματικά του αποτελέσματα σε μέσα βεληνεκή, αλλά φυσικά παραμένει το στοιχείο της σχετικής αδυναμίας έναντι εμποδίων. Αυτά τα καινούρια πυρομαχικά είναι προσανατολισμένα για χρήση από αραβίδες, που αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του φορητού οπλισμού στον Αμερικανικό Στρατό. Επίσης έγινε εισαγωγή νέων όπλων 7,62χιλ, κυρίως στη μορφή ελαφρών πολυβόλων (Minimi 7,62 Mk-48) και τυφεκίων Ακροβολιστού. Η σημαντικότερη εξέλιξη, όμως, είναι η καθιέρωση, με την μια ή την άλλη μορφή, μιας πιο ευέλικτης και ισορροπημένης σύνθεσης οργανώσεως και υλικού σε επίπεδο Ομάδος και Διμοιρίας. Έτσι έχουμε Ομάδες 8 εώς 10 αντρών με τυφέκια ή αραβίδες 5,56χιλ (με ένα βομβιδοβόλο ανά ημιομαδα) και ελαφρά πολυβόλα (ένα ανά ημιομάδα) και ένα τυφέκιο Ακροβολιστού 7,62χιλ. Κατά περίπτωση το ένα ή και τα δύο ελαφρά πολυβόλα 5,56χιλ ενδέχεται να αντικατασταθούν με ελαφρύ ή μέσο πολυβόλο 7,62χιλ. Περισσότερα πολυβόλα 7,62χιλ βρίσκουμε σε επίπεδο Διμοιρίας μαζί με στοιχεία Ε.Σ. Αυτή η σύνθεση επιτρέπει ανάληψη όλων των ειδών αποστολών Πεζικού σε κάθε μορφή αγώνα και μοιάζει η πλέον ενδεδειγμένη λύση στο θέμα διαμέτρημα, οπλισμός και σύνθεση μικρών κλιμακίων Πεζικού. Όχι τυχαίως, παρόμοια σύνθεση διατηρούσαν οι Σοβιετικοί (και διατηρούν οι Ρώσοι) ήδη από την δεκαετία του ’70 με το συνδυασμό ΑΚΜ (τώρα ΑΚ-74Μ), SVD, PKM.
Η τέταρτη επιλογή είναι η ανάπτυξη ενός καινούριου μέσου διαμετρήματος γενικής χρήσης ικανού να αντικαταστήσει και τα δύο προαναφερθέντα. Αυτή η λύση είναι σίγουρα η πιο ελκυστική αλλά σίγουρα και η πιο ακριβή και τεχνολογικά και βιομηχανικά απαιτητική.
Ο παράγοντας φονικότητα
Όχι, κανένα διαμέτρημα δεν σχεδιάστηκε για να τραυματίζει – και να αναγκάζει τον εχθρό να απασχολεί προσωπικό στην μεταφορά και περίθαλψη του τραυματία, και λοιποί αστικοί μύθοι… Αν και το διαμέτρημα του φορητού οπλισμού, και ο φορητός οπλισμός κατ’ επέκταση, λίγη επίδραση έχουν στην έκβαση ενός συμβατικού πολέμου υψηλής έντασης (σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις χαμηλής έντασης όπου ο φορητός οπλισμός έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο) ο Στρατιώτης θέλει, και δικαιούται, να έχει έναν συνδυασμό που θα του επιτρέπει να εξουδετερώνει τους αντιπάλους του, καθώς αυτός και οι σύντροφοί του πιθανόν να αναγκαστούν να διέλθουν από τις θέσεις που κατείχε ο εχθρός. Φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν παραγνωρίζεται η συμβολή του ατομικού και ομαδικού οπλισμού στην αποτελεσματικότητα των τμημάτων Πεζικού και πρέπει να τονιστεί ότι από τον ατομικό οπλισμό και την αποτελεσματική χρήση του εξαρτάται άμεσα η ζωή των Πεζών Μαχητών.
Τα τραύματα από πυροβόλα όπλα προκαλούν τον θάνατο με δύο τρόπους. Με καταστροφή του κεντρικού νευρικού συστήματος, πράγμα που επιφέρει άμεσο θάνατο, και μέσω πρόκληση αιμορραγίας (πτώση πίεσης του αίματος, μη οξυγόνωση και καταστροφή ζωτικών οργάνων). Πολλοί παράγοντες όμως επενεργούν στο πόσο γρήγορα θα επέλθει αυτός ο θάνατος και πόσο γρήγορα θα αδρανοποιηθεί ο στόχος με τον δεύτερο τρόπο. Πολλές φορές η «άμεση αδρανοποίηση» είναι αποτέλεσμα και ψυχολογικών παραγόντων. Ο άνθρωπος που έχει πληγεί, αντιλαμβανόμενος το τραύμα του, αφήνει τον εαυτό του να καταρρεύσει «αφού όλα πλέον έχουν τελειώσει». Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει με φανατικά αποφασισμένους αντιπάλους ή άτομα υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Παρόμοια λειτουργεί και ο μηχανισμός του νευρολογικού σοκ, όπου μετά από ένα σοβαρό πλήγμα στον κορμό, ακόμα κι αν δεν έχει καταστραφεί κάποιο ζωτικό όργανο ή το κεντρικό νευρικό σύστημα, ο οργανισμός αντιδρά μέσω καταπληξίας του νευρικού συστήματος που οδηγεί συνήθως σε ανακοπή.
Συνήθως τραύμα στο κορμό, στο κέντρο μάζας, επιφέρει τάχιστα τον θάνατο (ή καλύτερα την αδρανοποίηση) μιας και εκεί βρίσκονται καρδιά, πνεύμονες, συκώτι και η καταστροφή τους έχει άμεσες επιπτώσεις στον οργανισμό. Σε μικρότερο βαθμό ισχύει το ίδιο και για τραύματα στην κοιλιά. Καταστροφή κύριου αιμοφόρου αγγείου όπως αορτής, καρωτίδας ή μηριαίας αρτηρίας δημιουργεί ακατάσχετη και δύσκολα ελεγχόμενη αιμορραγία.
Αντίθετα, τραυματισμοί στα άκρα συνήθως είναι πιο εύκολα αντιμετωπίσιμοι και δημιουργούν και μικρότερο ψυχολογικό σοκ οπότε είναι και λιγότερο πιθανό να αδρανοποιήσουν γρήγορα ή άμεσα τον στόχο.
Εδώ, λοιπόν, προκύπτει η σημασία του «shot placement», που θα κτυπήσει δηλαδή η βολίδα. Μεγάλο μέρος της ικανότητας ενός πυρομαχικού να αδρανοποιήσει τον αντίπαλο καταλήγει εδώ. Το 5,56χιλ επιδιώκει να μεγιστοποιήσει την έκταση του τραύματος στηριζόμενο στην ταχύτητα του και την θραυματοποίηση της βολίδας εξού και η σχετική πτώση στην απόδοση του όσο αυξάνεται το βεληνεκές. Το 7,62χιλ στηρίζεται στη μάζα της βολίδας του. Το 5,56χιλ υπερέχει σε μικρά βεληνεκή ενώ το 7,62χιλ υπερέχει σε μέσα. Η βλητική τραυμάτων στηρίζεται σε πολλούς παράγοντες, όπως γωνία προσβολής της βολίδας, τα υλικά κατασκευής της, τα σωματομετρικά δεδομένα του στόχου, την δυναμική του υδραυλικού και υδροστατικού σοκ και πολλά άλλα που τα εξετάζει η σχετική επιστήμη. Είναι παρατηρημένο ότι πολλές φορές τα ίδια όπλα, βάλλοντας τα ίδια πυρομαχικά, αποδίδουν διαφορετικά αποτελέσματα λόγω αναρίθμητων αστάθμητων παραγόντων.
Ενώ υπάρχει πλήθος αναφορών για το 5,56χιλ, για το πως αποτυγχάνει να εξουδετερώσει τους αντιπάλους σε μέσες αποστάσεις, για το 7,62χιλ δεν υπάρχει σχεδόν καμία, και, αντίθετα απ’ ότι θα ήθελαν να συνεπάγεται οι διάφοροι υποστηρικτές του, η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν κυρίως λόγω της μικρότερης χρήσης του στις σύγχρονες επιχειρήσεις και της έλλειψης στοιχείων από το παρελθόν που η χρήση του ήταν πιο ευρεία. Όπως και να χει, όμως, αυτές οι αναφορές, αν και καθόλα ειλικρινείς, εντούτοις είναι εστιασμένες στο «πεδίο Αφγανιστάν».
Οι υπέρμαχοι των μεγαλύτερων διαμετρημάτων προβάλλουν σαν επιχείρημα την ικανότητα τέτοιων διαμετρημάτων να εξουδετερώνουν τον αντίπαλο με μία μόνο βολίδα. Άρα, είναι πιο αποτελεσματικά, μπορεί ο στρατιώτης να μεταφέρει λιγότερα πυρομαχικά μιας και δεν χρειάζονται πολλαπλές βολές στον στόχο και ούτω καθεξής. Αυτά τα επιχειρήματα είναι τουλάχιστο έωλα, πολύ «εργαστηριακά» και μακριά από την πραγματικότητα του πεδίου της μάχης. Ο μέσος Στρατιώτης, ακόμα και του ύψιστου επιπέδου εκπαίδευσης, χρησιμοποιεί το όπλο του πυροβολώντας προς τον στόχο μέχρι να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα (fire for effect). Βολές τύπου double tap, ή control pair ή single shot είτε ανήκουν στην σφαίρα του ιδανικού, είτε αφορούν προσωπικό ειδικών δυνάμεων με εκτεταμένη πολεμική εμπειρία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επέμβαση της SAS στην ιρανική πρεσβεία στο Λονδίνο το 1980. Οι τρομοκράτες δέχτηκαν μεγάλο αριθμό σφαιρών από τα όπλα των ανδρών της SAS. Σε καμία περίπτωση δεν παρατηρήθηκε η μορφή των βολών που προαναφέραμε παρά την εκπαίδευση και την εμπειρία των ανδρών που μετείχαν στην επιχείρηση. Η πραγματικότητα του πολέμου θέλει τον μέσο Στρατιώτη να πυροβολεί με ταχύ ρυθμό (δεν εννοώ ριπές) προς τον στόχο για όση ώρα τον βλέπει ή μέχρι να πέσει και να σταματήσει να κινείται. Είτε έχει τυφέκιο 5,56χιλ είτε έχει πολυβόλο 0,50’’! Προκύπτει, λοιπόν, ότι την ίδια κατανάλωση πυρομαχικών θα έχει ανεξαρτήτως διαμετρήματος, τα περισσότερα από τα οποία πιθανότατα δεν θα κτυπήσουν κανένα στόχο. Ένα εύκολα ελεγχόμενο όπλο και επάρκεια πυρομαχικών αυξάνουν τις πιθανότητες να πετύχουμε τον στόχο. Στην ένταση της μάχης η σκόπευση είναι ταχεία και συνήθως όχι ακριβής. Η κατάσταση βελτιώνεται με τα σκοπευτικά βοηθήματα, αλλά στο δυναμικό περιβάλλον της μάχης ο μέσος στρατιώτης δεν θα δρα ως ακροβολιστής. Αν το μεγαλύτερο είναι πάντα καλύτερο τότε γιατί να μην φέρουν όλοι ένα Barret 0,50’’;
Η ρεαλιστική εκπαίδευση συμβάλει τα μέγιστα στην προετοιμασία του στρατιώτη για την φονικότητα της μάχης, αλλά η εμπειρία λέει ότι στις πλείστες των περιπτώσεων υπερισχύει το ένστικτο. Γι αυτό και ικανοί εκπαιδευτές με μεγάλη πολεμική εμπειρία, όπως ο Travis Haley (γνωστός από το διάσημο βίντεο της Blackwater από την οροφή κτιρίου στο Ιράκ), προάγουν την εκπαίδευση που στηρίζεται στην εκμετάλλευση των εγγενών ανθρώπινων ενστίκτων αντί αυτής που προσπαθεί να τα τιθασεύσει. Ο μέσος Στρατιώτης όταν κληθεί να πολεμήσει θα πολεμήσει για πρώτη φορά στη ζωή του, πιθανότατα και τελευταία, και θα συμμετάσχει σε ελάχιστες μάχες ενεργά. Δεν θα αποκτήσει εμπειρία. Ο τρόπος σκέψης μας πρέπει να λαμβάνει αυτό υπόψιν πολύ σοβαρά.
Ο παράγοντας ευκολία χρήσης
Η ευκολία χρήσης, όσον αφορά το διαμέτρημα, περιστρέφεται κυρίως γύρω από τα επίπεδα ανάκρουσης. Όπλα μικρότερου διαμετρήματος υπερέχουν σαφώς σε αυτόν το τομέα. Η εκτόξευση ταχέως πυρός, η μεταφορά του πυρός από στόχο σε στόχο ή η διατήρηση κινούμενου στόχου στα σκοπευτικά μας, οι ταχείς επαναληπτικές βολές σε περίπτωση αστοχίας, ειδικά στο πολύ απαιτητικό περιβάλλον την μάχης εκ του συστάδην (CQΒ: Close Quarters Battle) επιβάλλουν την χρήση μικρότερων διαμετρημάτων. Όλα τα προηγούμενα γίνονται ακόμα σημαντικότερα μέσα από το πρίσμα των βολών εν κινήσει ή από ενδιάμεσες θέσεις βάλλοντος που αποτελούν και τον κανόνα στον αγώνα Πεζικού. Ακόμα και τα πλέον σύγχρονα τυφέκια 7,62χιλ όπως το SCAR-H παρουσιάζουν μια απότομη και ισχυρή ανάκρουση δύσκολα ελεγχόμενη.
Ο παράγοντας βάρος
Γραμμάρια=κιλά=πόνος. Αυτή η «εξίσωση» είναι η πεμπτουσία της σχέσης του πεζού με το βάρος. Το βάρος επηρεάζει την απόδοση του πεζού Στρατιώτη όσο κανένας άλλος παράγοντας και η εισαγωγή μικρότερων διαμετρημάτων είχε ως στόχο και την μείωση του βάρους του φόρτου. Πως μεταφράζεται το βάρος σε σχέση με το διαμέτρημα φορητού οπλισμού. Αν κάνουμε την σύγκριση μεταξύ 5,56χιλ και 7,62χιλ προκύπτουν τα εξής: 300 φυσίγγια 5,56χιλ σε γεμιστήρες έχουν βάρος 4,85 κιλά. 140 φυσίγγια 7,62χιλ σε γεμιστήρες έχουν βάρος 5,16 κιλά. Δηλαδή με περισσότερο βάρος μεταφέρουμε λιγότερο από τα μισά πυρομαχικά. Με την σειρά του αυτό μεταφράζεται σε λιγότερη ώρα εκπομπής κατασταλτικού πυρός (μία βολίδα τουλάχιστο ανά τρία δευτερόλεπτα σε κύκλο 1-1,5 μέτρων πέριξ του στόχου), λιγότερες πιθανότητες (σε συνδυασμό και με τον παράγοντα ευκολία χρήσης) επιτυχούς προσβολής του στόχου, μεγαλύτερες ανάγκες αναχορηγίας και μεγαλύτερο κόπο μεταφοράς τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ιράκ όπου οι Αμερικάνοι στρατιώτες στην αρχή των επιχειρήσεων -υψηλής έντασης επιχειρήσεις εισβολής- μετέφεραν πέραν των 10 γεμιστήρων για το ατομικό τους τυφέκιο ενώ αργότερα, στις επιχειρήσεις σταθεροποίησης και αντιανταρτοπολέμου 5 ή και λιγότερες. Το ίδιο και η παρούσα κατάσταση στο Αφγανιστάν με τους στρατιώτες να κουβαλούν τον ελάχιστο αριθμό φυσιγγίων σε αντίθεση με έναν πόλεμο υψηλής έντασης.
Ο παράγοντας απόσταση εμπλοκής
Όπως έχουμε ήδη γράψει, δεν είναι όλος ο κόσμος και όλοι οι πολέμοι «Αφγανιστάν». Στον πόλεμο υψηλής έντασης υπερισχύουν οι εμπλοκές μικρών αποστάσεων λόγω της ευρείας χρήσης πυρών καμπύλης τροχιάς, που αναγκάζουν τους πεζούς σε κάλυψη μεχρι την άρση τους, την μεγάλη επάρκεια πολύ πιο καταστρεπτικών, από φορητό οπλισμό, βαρέων όπλων πεζικού όπως κατευθυνόμενα και μη αντιαρματικά, βαρέα πολυβόλα και πολυβόλα βομβίδων, πυροβόλα μικρού διαμετρήματος από Α/Α και ΤΟΜΑ, την μηχανοκίνηση που επιτρέπει την προστατευμένη προσέγγιση των εχθρικών θέσεων και την αύξηση των επιχειρήσεων σε αστικά περιβάλλοντα.
Επίσης η τάση πιο σύγχρονων Στρατών να επιλέγουν νυχτερινές επιχειρήσεις μειώνει ακόμα περισσότερο τις αποστάσεις εμπλοκών, διότι ακόμη και με τα πλέον σύγχρονα συστήματα η αντίληψη τακτικής κατάστησης και η ικανότητα αναγνώρισης στόχων από πλευράς του πεζού στρατιώτη μειώνονται δραματικά σε σχέση με την ημέρα.
Ο κύριος παράγοντας περιορισμού του βεληνεκούς για τον πεζό είναι η αδυναμία εντοπισμού, αναγνώρισης και ακριβούς εμπλοκής του στόχου σε ένα δυναμικό περιβάλλον μάχης (κίνηση φίλιων μονάδων και εχθρικών, εκρήξεις, φόβος θανάτου, κούραση, μειωμένη ορατότητα, προσπάθεια κάλυψης κλπ).
Παρόλα αυτά το βεληνεκές είναι θεμιτό στοιχείο, και εδώ τα ελαφρύτερα διαμετρήματα μειονεκτούν λίγο ή περισσότερο σε σχέση με διαμετρήματα της κατηγορίας του 7,62 ΝΑΤΟ. Αποστολές περιπολιακού χαρακτήρα, ενέδρες ή αντιενέδρες ίσως επιβάλουν μεγαλύτερες του συνηθισμένου αποστάσεις εμπλοκών. Σε αυτές τις περιπτώσεις η επάρκεια όπλων μεγαλύτερου βεληνεκούς, όπως τυφέκια ακροβολιστού και πολυβόλα γενικής χρήσης, πιθανόν να είναι η μόνη που θα μας επιτρέψει απόκτηση και διατήρηση υπεροχής πυρός, η οποία με τη σειρά της θα επιτρέψει τον ελιγμό.
Ο παράγοντας εμπόδια (intermediate barriers)
Εδώ η αδυναμία όπλων μικρότερων διαμετρημάτων είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεπεραστεί. Η διατήρηση της τροχιάς της βολίδας μετά την διάτρηση κάποιου εμποδίου (λαμαρίνα, γυαλί κλπ) και η αποτελεσματικότητα της μετά από αυτή έχει άμεση σχέση με την μάζα της και λίγα πράγματα μπορούν να γίνουν για να βελτιώσουν ένα πιο ασθενικό πυρομαχικό σε αυτόν τον τομέα. Εν προκειμένω, κρίνεται επιβεβλημένη η υποστήριξη των τμημάτων με όπλα μεγαλύτερων διαμετρημάτων.
Οι συμπεριφορά και των δύο διαμετρημάτων έναντι ατομικών και άλλων θωρακίσεων, αν και όχι ταυτόσημη, σαν αποτέλεσμα αποδίδει το ίδιο μιας και σχεδόν όλες οι θωρακίσεις πλέον σχεδιάζονται για να αντέχουν τουλάχιστο διαμέτρημα 7,62χιλ.
Η επιδίωξη του ιδανικού διαμετρήματος
Τα δικαιολογημένα ή μη παράπονα για την ανεπάρκεια του 5,56Χ45χιλ τροφοδότησαν σειρά ερευνών, πειραματισμών και εισηγήσεων για το μέλλον στον φορητό οπλισμό. Το τραγικό είναι ότι στο παρελθόν υπήρξαν πολλές παρόμοιες προσπάθειες (όπως το 0,276’’ Pedersen ή το 7Χ43χιλ, ενώ το εξαιρετικό 6,5χιλ Arisaka χάθηκε μαζί με την Ιαπωνική Αυτοκρατορία), αλλά καμιά δεν καθιερώθηκε. Πιο ενδιαφέρουσα φαλινεται η προσπάθεια για ένα φυσίγγιο γενικής χρήσης, ικανό να αντικαταστήσει τόσο το 5,56χιλ όσο και το 7,62χιλ. Σε αυτή την κατηγορία εντυπωσιάζει με τις επιδόσεις του το 6,5Χ38χιλ Grendel.
Πιο γνωστό όμως είναι το 6,8Χ43χιλ SPC που όμως δεν έχει την απόδοση να αντικαταστήσει το 7,62Χ51χιλ σε αποστάσεις πέραν των 500μ σε αντίθεση με το 6,5Χ38χιλ που υπερέχει μέχρι και τα 1000μ. Το 6,5Χ38χιλ φαίνεται να υπόσχεται πραγματική βελτίωση στα διαμετρήματα φορητού οπλισμού. Όμως, η υιοθέτηση του φαντάζει πιο απίθανη ακόμα και από το 6,8Χ43χιλ, το οποίο προσφέρεται ως ένα «αντί-5,56» ή σαν μια βελτιωμένη αμερικανική εκδοχή του 7,62Χ39χιλ, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, μάλλον είναι το καλύτερο ενδιάμεσο φυσίγγιο σε ευρεία στρατιωτική χρήση σήμερα. Αντίθετα, το 6,5Χ38χιλ δείχνει να είναι ένα πραγματικό φυσίγγιο γενικής χρήσης με χαρακτηριστικά βεληνεκούς και φονικότητας ίδια ή και καλύτερα από το 7,62Χ51χιλ και χαρακτηριστικά βάρους και ευκολίας χρήσης πολύ κοντά σε αυτά του 5,56Χ45χιλ. Φυσικά, στις νεότερες εκδόσεις του το 5,56Χ45, όπως το Μ855Α1, βελτιώνουν κατά πολύ την απόδοση του φυσιγγίου, κάνοντας ακόμα πιο δύσκολο να δικαιολογηθεί η αντικατάσταση του. Σημαντικό στοιχείο και των δύο φυσιγγίων, 6,5χιλ και 6,8χιλ, είναι ότι δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο εκσυγχρονισμού ήδη υπάρχοντος οπλισμού 5,56χιλ μεσω της αντικατάστασης κάννης και κεφαλής του κλείστρου, μιας και σχεδιαστικά οι διαστάσεις τους υπαγορεύτηκαν από την ανάγκη συμβατότητας με τις υπάρχουσες υποδοχές γεμιστήρα STANAG ή ακόμα και της χρήσης του ίδιου γεμιστήρα. Δυστυχώς, όμως, (ειδικά για το φυσίγγιο 6,5χιλ) πιθανότατα θα πέσουν θύμα της οικονομικότερης παραμονής στην παρούσα κατάσταση…
Την τελευταία περίοδο γίνεται μεγάλη συζήτηση και γύρω από το 0,300 AAC Blackout, ειδικά μετά την απόκτηση του, πρώτη επίσημη, από τις Ειδικές Δυνάμεις των Ολλανδών Πεζοναυτών. Υπάρχει ένας πολύ συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο αυτό το φυσίγγιο έχει επιλεγεί. Κι αυτός είναι η αποτελεσματικότητα του σε υποηχητική έκδοση. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο βλέπουμε κατά καιρούς τις Ρωσσκές Ειδικές Δυνάμεις να χρησιμοποιούν μέσα στις Ομάδες ορισμένα AKM με σιγαστήρα. Τόσο το 5,56χιλ όσο και το 5,45χιλ είναι χαρακτηριστικώς ανεπαρκή ως υποηχητικά φυσίγγια.
Η κατάσταση στον Ελληνικό Στρατό
Η περίπτωση «Αφγανιστάν» καμία σχέση δεν έχει με τα ελληνικά δεδομένα. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις οφείλουν να προετοιμάζονται για επιχειρήσεις υψηλής έντασης με τους εξ ανατολών… κουμπάρους. Ο Ελληνικός Στρατός δεν ανέβηκε στο τρένο του 5,56χιλ που ξεκίνησε αρχές της δεκαετίας του 1980. Αντίθετα επέλεξε να παραμείνει με το 7,62χιλ, αν και μετέπειτα η προσπάθεια του να ανανεώσει τον φορητό οπλισμό του εισάγοντας όπλα διαμετρήματος 5,56χιλ ναυάγησε λόγω οικονομικής στενότητας. Η σχετική προσπάθεια κατάφερε πάντως να παράξει ελαφρά πολυβόλα 5,56χιλ στη μορφή του Minimi και να τα εισαγάγει σε υπηρεσία πρωτοτυπώντας παγκοσμίως στο να έχει τυφέκιο 7,62χιλ και ελαφρύ πολυβόλο 5,56χιλ! Πρόλαβαν, όμως, να εξοπλιστούν οι Σχηματισμοί και τα Συγκροτήματα των Ειδικών και Επίλεκτων Δυνάμεων με καθολική υιοθέτηση του διαμετρήματος 5,56χιλ, οι οποίοι, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, επαναφέρουν σταδιακά και ορισμένα όπλα 7,62χιλ, ως επί το πλείστον τυφέκια G3A3ZF (ΕΑ). Επίσης, οι εν λόγω Μονάδες, διαθέτουν σε μεγαλύτερη επάρκεια παρελκόμενα και σκοπευτικά βοηθήματα, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα του οπλισμού τους.
Η κατάσταση, αν και μακράν από ιδανική, δεν είναι τραγική. Όλα δείχνουν ότι ο Ε.Σ. θα παραμείνει στο 7,62χιλ ΝΑΤΟ για πολλά χρόνια ακόμα, αξιοποιώντας τα G3. Δεν μπορεί να γίνει τίποτα για να βελτιώσει τα μειονεκτήματα του φυσιγγίου, ειδικά το βάρος των πυρομαχικών, αλλά ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναβάθμισης των τυφεκίων μπορεί να φέρει βελτιώσεις στο τομέα της ευκολίας χρήσης, στο μέτρο του δυνατού. Η αναβάθμιση πρέπει να εστιαστεί στους τομείς:
α. Της σκόπευσης, με την εισαγωγή σε ευρεία χρήση σκοπευτικών βοηθημάτων όπως διόπτρες ταχείας σκόπευσης (red dot) και διοπτρών γενικής χρήσης.
β. Του βάρους, μέσω της αντικατάστασης των κοντακίων Α4 με κοντάκια Α3 ή τύπου «Μ4», της θήκης του μηχανισμού σκανδάλης με πλαστική και των γεμιστήρων με αλουμινένιες ή πλαστικές.
γ. Της ευκολίας χρήσης, μέσω της αντικατάστασης των καννών με κοντές κάννες υποδείγματος «Κurz» (αν και αυτό απαιτεί εκτεταμένες παρεμβάσεις) και μέσω προσαρμογής εμπρόσθιας κάθετης χειρολαβής σε πιο λεπτής διατομής χειροφυλακτήρα και την τοποθέτηση των παρελκομένων σε ενσωματομένες ράγες υποδείγματος MIL-STD-1913.
Όλες οι βελτιώσεις είναι εντός των δυνατοτήτων των ελληνικών αμυντικών βιομηχανιών, ενώ μπορούν να λάβουν την μορφή κλιμακωτής προμήθειας σε βάθος μερικών χρόνων με ένα παράλληλο πρόγραμμα πληρους εργοστασιακής συντήρησης του οπλισμού και φυσικά με προτεραιότητα τις Μονάδες της ΑΣΔΕΝ και του Δ’ΣΣ.
Εξέλιξη επιβάλλεται και στην σύνθεση των Ομάδων Πεζικού. Η χωρητικότητα του Μ-113 επιτρέπει την οργάνωση Ομάδας 10 αντρών στα πρότυπα όσων περιγράψαμε πιο πάνω. Η αριθμητική δύναμη είναι σημαντική, ειδικά όταν το Πεζικό αποβιβαστεί από τα οχήματα του. Δίνει αυξημένη ισχύ πυρός και κυρίως δυνατότητα απορρόφησης απωλειών. Η καθυστέρηση του Ε.Σ. πιθανόν να προκύψει προς όφελός του μιας και στον ορίζοντα ήδη φαίνεται να ωριμάζουν τεχνολογίες στο τομέα του φορητού οπλισμού, όπως το LSAT, παρόλο που δεν διαφαίνεται ορατός ορίζοντας για εισαγωγή τέτοιων σε υπηρεσία.
Συμπεράσματα
Ο εχθρός του καλύτερου είναι το αρκετά καλό. Όλα τα διαμετρήματα είναι προϊόντα συμβιβασμού. Τα υπάρχοντα, 5,56Χ45χιλ και 7,62Χ51χιλ απέχουν μακράν από το να είναι τα ιδανικά διαμετρήματα. Είναι όμως αρκετά καλά γι’αυτό που προορίζονται. Το 5,56χιλ ως ενδιάμεσο φυσίγγιο γενικής χρήσης που να καλύπτει τις απαιτήσεις του αγώνα εκ του συστάδην και το 7,62χιλ ως ένα φυσίγγιο πλήρους ισχύος για ομαδικά όπλα υποστήριξης. Δυστυχώς το στρατιωτικό κατεστημένο δεν αποδέχεται εύκολα τις αλλαγές γι΄αυτό και δεν διαφαίνεται στο προσεχές μέλλον κάποια σημαντική διαφοροποίηση στον τομέα διαμετρήματα φορητού οπλισμού. Άλλωστε, πρόσφατα ο Γαλλικός Στρατός εξέφρασε επιθυμία να προμηθευτεί δεκάδες χιλιάδες τυφέκια 5,56χιλ προς αντικατάσταση των FAMAS, οπότε θα διατηρήσει το διαμέτρημα (και αντίστοιχα και στο 7,62χιλ) για την επόμενη 20ετία τουλάχιστον και πρόσφατα έχει επιλεγεί γι αυτόν το σκοπό το ΗΚ416Α5F. Σημαντικές εξελίξεις θα έρθουν με την ολοκλήρωση της ανάπτυξης τηλεσκοπικών (cased telescoped) και άνευ κάλυκα (caseless) πυρομαχικών όπως το εξελισσόμενο πρόγραμμα LSAT. Γι αυτό και όλοι αναμένουν στο ακουστικό γι αυτές τις πιο επαναστατικές λύσεις και δεν θα μπουν στον κόπο και τα έξοδα να αντικαταστήσουν κάτι αρκετά καλό (5,56/7,62) για κάτι καλύτερο (6,8 και 6,5). Το μέλλον θα πει.
