Η συμφωνία ανταλλαγής των ελληνικών ΒΜΡ-1 με ισάριθμα γερμανικά ΤΟΜΑ τύπου Marder, που επιτεύχθηκε χθες μεταξύ του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και του καγκελαρίου της Γερμανίας Ο. Scholz και ανακοινώθηκε επίσημα από το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, είναι πολύ σημαντικότερη απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, τόσο για το διεθνή ρόλο της χώρας όσο και για την ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων και ειδικότερα για τη μετεξέλιξη του μηχανοκίνητου πεζικού. Η ελληνική κυβέρνηση έδειξε εξαιρετικά αντανακλαστικά και εκμεταλλεύτηκε μια ευκαιρία που παρουσιάστηκε λόγω της διεθνούς συγκυρίας, την οποία είχαμε επισημάνει από τον Απρίλιο στο Twitter αλλά και εδώ.
Το πολιτικό πλαίσιο
Η ευκαιρία παρουσιάστηκε λόγω της γενικευμένης πίεσης στις χώρες του ΝΑΤΟ για παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την απροθυμία της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας να ενισχύσει άμεσα την Ουκρανία με γερμανικά τεθωρακισμένα. Αν και τον Απρίλιο επισκέφθηκε τη Γερμανία ουκρανική αντιπροσωπεία που ζήτησε επίμονα την παραχώρηση 100 Marder, και η Rheinmetall γνωστοποίησε ότι θα μπορούσε να ανταποκριθεί άμεσα αν είχε την άδεια της γερμανικής κυβέρνησης, ο καγκελάριος Scholz δεν συμφώνησε, με το σκεπτικό ότι η Γερμανία θα παρέχει μόνο ό,τι πολεμικό υλικό παρέχουν και οι υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ (που δεν έχουν δώσει τεθωρακισμένα στην Ουκρανία). Καθώς όμως η απροθυμία του Scholz προκάλεσε σφοδρή κριτική εντός και εκτός Γερμανίας, βρέθηκε η λύση της λεγόμενης “αλυσιδωτής ανταλλαγής” (Ringtausch): η παροχή οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία από πρώην ανατολικές χώρες που διαθέτουν οπλικά συστήματα γνωστά στον ουκρανικό στρατό, με αντάλλαγμα την παραχώρηση γερμανικών οπλικών συστημάτων σε αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο συζητείται η αποστολή αρμάτων μάχης, ΤΟΜΑ (συμπεριλαμβανομένων ΒΜΡ-1 όπως τα ελληνικά) και αυτοκινούμενων πυροβόλων στην Ουκρανία κυρίως από την Πολωνία, την Τσεχία και τη Σλοβακία, και η αντικατάστασή τους με αντίστοιχο γερμανικό υλικό.
Μια τέτοια “αλυσιδωτή ανταλλαγή” αφορά και η χθεσινή συμφωνία Μητσοτάκη – Scholz για την παραχώρηση ελληνικών ΒΜΡ-1 στην Ουκρανία και γερμανικών Marder στην Ελλάδα. Στην περίπτωση της Ελλάδας όμως, υπήρχε η πρόσθετη περιπλοκή ότι η Rheinmetall προόριζε το απόθεμα των περίπου 130 Marder που διατηρεί σε καλή κατάσταση, ως συνοδευτικό “δώρο” για τη μεγάλη συμφωνία που επιδιώκει να συνάψει με την Ελλάδα, για την πώληση του νέου ΤΟΜΑ Lynx και την αναβάθμιση των 183 Leopard 2A4 που υπηρετούν στον ΕΣ σε επίπεδο Α7. Το θέμα αυτό όμως φαίνεται ότι ξεπεράστηκε, καθώς η χθεσινή συμφωνία προβλέπει την ανταλλαγή των ΒΜΡ-1 του ΕΣ με “ισάριθμα” γερμανικά Marder, ανεξαρτήτως της κυοφορούμενης συμφωνίας με τη Rheinmetall για τα Lynx και τα Leopard 2A4. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα έχει διαθέσιμα περί τα 130 ΒΜΡ-1 (συν 48 που έχουν τροποποιηθεί με την προσθήκη Α/Α πυροβόλου Zu-23-2), η προμήθεια “ισάριθμων” Marder σημαίνει την απόκτηση τουλάχιστον 130 γερμανικών ΤΟΜΑ, που επαρκούν για τον εξοπλισμό τουλάχιστον τριών μηχανοκίνητων ταγμάτων.
Υπενθυμίζεται ότι και στο παρελθόν (μεταξύ 2004 και 2009) είχε προταθεί στην Ελλάδα η παραχώρηση ΤΟΜΑ Marder από τη Γερμανία, σε ποσότητα επαρκή για τον εξοπλισμό 10 Μ/Κ ταγμάτων πεζικού (410 οχήματα) και σε τιμή περίπου συμβολική. Η προσπάθεια εκείνη δεν ευοδώθηκε, καθώς η πολιτική ηγεσία της εποχής προσανατολιζόταν στην αγορά ανάλογης ποσότητας ρωσικών ΒΜΡ-3 έναντι 1,8 δις Ευρώ, ενώ στη συνέχεια η οικονομική κρίση “πάγωσε” τα πάντα. Σήμερα, έστω και με αδικαιολόγητη καθυστέρηση δεκαετιών, ο Ελληνικός Στρατός αποκτά ένα δοκιμασμένο ΤΟΜΑ που μπορεί να μεταφέρει με ασφάλεια το μηχανοκίνητο πεζικό του στο πεδίο της μάχης.
Ελληνικός Στρατός και ΤΟΜΑ
Ο Ελληνικός Στρατός δεν έχει καλή προϊστορία με τα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης (ΤΟΜΑ) και έχει μείνει πολύ πίσω από τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα αυτό. Τα γαλλικά ΑΜΧ-10Ρ, που ήταν τα πρώτα τεθωρακισμένα αυτού του τύπου που αποκτήθηκαν τη δεκαετία του 1970, απαξιώθηκαν λόγω προβλημάτων συντήρησης και αποσύρθηκαν ολοκληρωτικά στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Ομοίως, τα 501 ανατολικογερμανικά ΒΜΡ-1 που αποκτήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 από τη Γερμανία, αντιμετώπισαν και αυτά προβλήματα συντήρησης και υποστήριξης, με αποτέλεσμα σταδιακά να συρρικνωθεί ο αριθμός τους σε υπηρεσία, ενώ 100 εξ αυτών παραχωρήθηκαν στο Ιράκ το 2005 και 193 μεταβιβάστηκαν στην Αίγυπτο το 2017. Ο κύριος οπλισμός τους (πυροβόλο 73 χιλ.) ήταν δυσλειτουργικός και έπαψε εντελώς να χρησιμοποιείται την τελευταία δεκαετία, οπότε αναζητήθηκαν εναλλακτικές λύσεις. Η προσαρμογή Α/Α πυροβόλων Zu-23-2 σε μερικές δεκάδες ΒΜΡ-1 απέδωσε ένα οπλοσύστημα με αξιόλογη ισχύ πυρός σε αντιαεροπορικό/αντιαποβατικό ρόλο, που όμως στερείται σύγχρονου πύργου και συστήματος ελέγχου πυρός, ενώ τα γενικότερα προβλήματα συντήρησης του ΒΜΡ-1 παρέμειναν.
Αν και τα προβλήματα συντήρησης των ΑΜΧ-10Ρ και ΒΜΡ-1 ήταν υπαρκτά, στο θέμα των ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ είναι δύσκολο να μην εντοπίσει κανείς μια διαχρονική αδράνεια του ΕΣ, ουσιαστικά μια απροθυμία του “μηχανισμού” να ασχοληθεί σοβαρά με το δόγμα χρήσης και τον εξοπλισμό του μηχανοκίνητου πεζικού του. Το αειθαλές “παπάκι” Μ-113 παραμένει το βασικό ΤΟΜΠ των Μ/Κ ταγμάτων πεζικού (“αυτό ξέρετε, αυτό εμπιστεύεστε”), παρ’ ότι η θωράκισή του είναι εντελώς ανεπαρκής για την πρωταρχική αποστολή του, που είναι η προστασία του μεταφερόμενου πεζικού. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις την τελευταία δεκαετία άρχισαν να προστίθενται στα Μ-113 στοιχειώδη ασπίδια για την προστασία του αρχηγού πληρώματος. Αυτή η κατάσταση αδράνειας θα αλλάξει με την εισαγωγή των Marder, ιδίως αν αυτή αρχίσει από τα 3 Μ/Κ τάγματα των τριών τεθωρακισμένων ταξιαρχιών του Έβρου (ΧΧΙ, ΧΧΙΙΙ και XXV), τα στελέχη των οποίων διακρίνονται παραδοσιακά από τον αυξημένο επαγγελματισμό και το πνεύμα των “μαυροσκούφηδων”. Από εκεί, το νέο πνεύμα του μηχανοκίνητου πεζικού θα μπορούσε να επεκταθεί σταδιακά στο σύνολο του Δ΄ Σώματος Στρατού, εφ’ όσον εξασφαλισθεί η παραχώρηση πρόσθετων Marder ή/και η προμήθεια των σύγχρονων Lynx.
Το ΤΟΜΑ Marder
Το ΤΟΜΑ Marder είναι η ραχοκοκαλιά του γερμανικού μηχανοκίνητου πεζικού από τη δεκαετία του 1970. Υπηρετεί και σήμερα στις τάξεις του γερμανικού στρατού, παρά τη σταδιακή εισαγωγή του νεώτερου ΤΟΜΑ Puma. Συνολικά 2.136 Marder βγήκαν από τη γερμανική γραμμή παραγωγής από το 1970 ως το 1975, και σχεδόν όλα (2.100) αναβαθμίστηκαν στο πρότυπο Marder 1Α3 από το 1988 και ως τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Στο γερμανικό στρατό σήμερα υπηρετούν 382 Marder, μεταξύ των οποίων και περίπου 100 οχήματα που αναβαθμίστηκαν στην έκδοση 1Α5. Από τα υπόλοιπα, 280 μεταβιβάστηκαν στη Χιλή, 75 στην Ιορδανία και 50 στην Ινδονησία, ενώ ένας αριθμός τέθηκε σε αποθήκευση. Από αυτά προέρχονται και τα Marder που διαθέτει η Rheinmetall.
Πλεονεκτήματα
Το Marder σχεδιάστηκε με έμφαση στην προστασία του μεταφερόμενου πεζικού από τις απειλές ενός μηχανοκίνητου πεδίου μάχης, όπως αναμενόταν να είναι το πεδίο της Κ. Ευρώπης σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής – και όπως αναμένεται να είναι το πεδίο μάχης του Έβρου σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης. Αν και συνήθως η έμφαση πέφτει στον επιθετικό οπλισμό των ΤΟΜΑ, στην πραγματικότητα η πρώτιστη αποστολή ενός ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ είναι η μεταφορά του πεζικού στο πεδίο της μάχης υπό ικανή προστασία θώρακος, προκειμένου να μείνει σώο για να πολεμήσει ως πεζικό – όλα τα άλλα έπονται σε σημασία. Αυτό ακριβώς λείπει σήμερα από το μηχανοκίνητο πεζικό του ΕΣ, και αυτό ακριβώς έρχεται να προσθέσει το Marder.
Το Marder ήταν το βαρύτερο τεθωρακισμένο όχημα της γενιάς του, με βάρος που αυξήθηκε από 28,5 τόνους (έκδοση 1Α1) σε 33,5 τόνους (έκδοση 1Α3) και τελικά σε 37,5 τόνους στην έκδοση 1Α5. Στην έκδοση 1Α3, που είναι πιθανότατα αυτή που θα παραλάβει ο ΕΣ, η θωράκιση ενισχύθηκε με γνώμονα την αντοχή στα βλήματα του πυροβόλου 2A42 των 30 χιλ. του σοβιετικού ΤΟΜΑ ΒΜΡ-2 (υπό κάποιες προϋποθέσεις απόστασης και γωνίας προσβολής), ενώ αναφέρεται αντοχή σε πλήγματα βλημάτων APDS των 20 χιλ. από μηδενική απόσταση και APDS των 25 χιλ. (όπως των τουρκικών ΤΟΜΑ AIFV) από απόσταση 200 μέτρων. Τα ΒΜΡ-1 αντιθέτως έχουν αποδειχθεί ευάλωτα σε βολές των 25 χιλ., με επανειλημμένες καταστροφές οχημάτων από πυροβόλα 25 χιλ. των αμερικανικών Μ-2 Bradley κατά τους πολέμους του Κόλπου (1991 και 2003), ενώ κάθε σύγκριση με τα υπηρετούντα ΤΟΜΠ του ΕΣ, που είναι ζήτημα αν αντέχουν σε βολή πολυβόλου των 12,7 χιλ., περιττεύει.
Παρά το βάρος της θωράκισής του, το Marder έχει σχετικά υψηλή ταχύτητα (65 χλμ/ώρα) χάρη στον κινητήρα MB 833 Ea-500 της MTU που αποδίδει 591 ίππους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Marder 1A3 έχει τριπλάσιο βάρος (33,5 τόνους) από το Μ-113 (11 τόνοι) αλλά την ίδια ταχύτητα (65 χλμ/ώρα), καθώς ο κινητήρας του διαθέτει υπερδιπλάσια ιπποδύναμη. Συγκριτικά, τα αντικαθιστώμενα ΒΜΡ-1 έχουν βάρος 13,5 τόνους και ιπποδύναμη 300 ίππων, με ταχύτητα που περιορίζεται σε 65 χλμ/ώρα μετά τη δέσμευση της 5ης ταχύτητας για λόγους αποφυγής ατυχημάτων. Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η υψηλότερη προστασία που προσφέρει το Marder συγκριτικά με τα Μ-113 και τα ΒΜΡ-1 κοστίζει σε βάρος, αλλά δεν έχει ουσιώδη επίπτωση στην ευκινησία, λόγω της υψηλότερης ιπποδύναμης. Επιπλέον, ο κινητήρας, η μετάδοση και η ανάρτηση του Marder παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία με εκείνα του Leopard 1, δημιουργώντας προϋποθέσεις ομοιοτυπίας και διευκολύνοντας την εξοικείωση του τεχνικού προσωπικού κατά την εισαγωγή του στο ελληνικό οπλοστάσιο. Αν στο μέλλον επιτευχθεί η αύξηση του αριθμού των Marder και ο εξοπλισμός όλων των Μ/Κ ταγμάτων των ταξιαρχιών του Έβρου με αυτά, τα οφέλη της ομοιοτυπίας με τα Leopard 1 που εξοπλίζουν τις ΕΜΑ των Μ/Κ ταξιαρχιών πεζικού είναι προφανή.
Το Marder διαθέτει πυροβόλο 20 χιλ. τύπου Rheinmetall Rh-202, το οποίο είναι γνωστό στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις που διαθέτουν τουλάχιστον 300 δίδυμα ρυμουλκούμενα Rh-202 σε αντιαεροπορικό ρόλο και φυσικά τα σχετικά αποθέματα πυρομαχικών. Το ίδιο ισχύει για το συζυγές πολυβόλο του οχήματος, που είναι το γνωστό MG3. Για την αντιμετώπιση αρματικών απειλών το Marder φέρει εκτοξευτή των (επίσης γνωστών στον Ελληνικό Στρατό) αντιαρματικών πυραύλων Milan, από τους οποίους φέρονται συνήθως 4 στο όχημα. Επομένως το σύνολο των όπλων του Marder υπηρετεί ήδη στον Ελληνικό Στρατό, είναι γνωστά και υπάρχουν αποθέματα των πυρομαχικών τους.
Το όχημα φέρει τριμελές πλήρωμα και ομάδα 7 στρατιωτών, που μειώνονται σε 6 εάν μεταφέρει Α/Τ πυραύλους Milan.
Μειονεκτήματα
Το βασικότερο μειονέκτημα των Marder είναι αναμφίβολα η ηλικία τους. Όσο κι αν είναι γνωστή η ποιότητα κατασκευής και συντήρησης των γερμανικών τεθωρακισμένων, τα Marder κλείνουν ή θα κλείσουν σύντομα τα 50 χρόνια ζωής. Τα οχήματα που προσφέρονται σήμερα ως αντάλλαγμα για τα ΒΜΡ-1 είναι σε καλή κατάσταση, αλλά αν ο στόχος του ΕΣ είναι (όπως πρέπει να είναι) η αύξηση του αριθμού τους σε 400-450 για να εξοπλιστεί με αυτά το σύνολο των Μ/Κ ταγμάτων πεζικού του Έβρου, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην κατάστασή τους και στη δυνατότητα μακροπρόθεσμης συντήρησης. Αρκετά από τα αποσυρθέντα Marder έχουν κανιβαλιστεί για ανταλλακτικά, ενώ η αποθήκευση αρκετών σε υπαίθριους χώρους θα έχει αναπόφευκτα συνέπειες στην ωφέλιμη διάρκεια ζωής τους. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται ότι 382 Marder υπηρετούν ακόμη σήμερα στον γερμανικό στρατό, γεγονός που συνεπάγεται αφ’ ενός μια ενεργή αλυσίδα υποστήριξης και αφ’ ετέρου μια σίγουρη πηγή απόκτησης πρόσθετων ενεργών οχημάτων στο μέλλον. Επομένως η ελληνική πλευρά πρέπει να δείξει προσοχή στην εξασφάλιση αποθεμάτων ανταλλακτικών και συμφωνιών υποστήριξης, αλλά να μη χάσει την ευκαιρία φοβούμενη την ηλικία του οχήματος.
Το δεύτερο μειονέκτημα των Marder, και το μόνο σε σύγκριση με τα Μ-113 και τα ΒΜΡ-1, είναι η έλλειψη αμφίβιας ικανότητας, που είναι το τίμημα της βαριάς θωράκισης. Το όχημα έχει μεν δυνατότητα διάβασης υδάτινου κωλύματος βάθους ως 2 μέτρων, αλλά όχι επίπλευσης, όπως το Μ-113. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως θα επηρεάσει ορισμένα επιχειρησιακά σχέδια, αλλά σε γενικές γραμμές πρέπει να σημειωθεί ότι η ικανότητα διάβασης υδάτινων κωλυμάτων για την εκτέλεση σχεδίων σε επίπεδο σχηματισμών δεν καθορίζεται από την αμφίβια ικανότητα των οχημάτων τους. Η αμφίβια ικανότητα οχημάτων είναι χρήσιμη σε τακτικό επίπεδο, αλλά η ικανότητα διάβασης υδάτινων κωλυμάτων από σχηματισμούς προϋποθέτει ικανότητα ζεύξης τους με μέσα μηχανικού.
Το τρίτο μειονέκτημα των Marder, σε σύγκριση με ΤΟΜΑ νεώτερης γενιάς, είναι ότι το πυροβόλο Rh202 δεν είναι σταθεροποιημένο και επομένως η ακρίβεια των βολών εξαρτάται από την ικανότητα του πυροβολητή και μειώνεται σοβαρά εν κινήσει. Ωστόσο, το όπλο παραμένει επαρκές για αποστολές γενικής υποστήριξης πεζικού, ενώ τα Κ/Β Milan δίνουν δυνατότητα άμυνας (εν ανάγκη) κατά αρματικών απειλών και προσβολής οχυρώσεων.
Συμπέρασμα
Η ανταλλαγή των δύσχρηστων ελληνικών ΒΜΡ-1 με ισάριθμα γερμανικά ΤΟΜΑ Marder είναι μια εξαιρετική συμφωνία για την Ελλάδα, καθώς τονίζει το διεθνές προφίλ της ως χώρας που στηρίζει ενεργά την Ουκρανία, ενώ στην πραγματικότητα η ανταλλαγή δεν αποδυναμώνει, αλλά ενισχύει την ελληνική στρατιωτική ισχύ. Με την εισαγωγή του Marder ο Ελληνικός Στρατός αποκτά επιτέλους ένα ΤΟΜΑ αξιώσεων, που εκπληρώνει άριστα τον πρωταρχικό σκοπό της προστασίας του μεταφερόμενου πεζικού, ενώ μπορεί και να το υποστηρίξει ικανοποιητικά με πυρά, από όπλα γνωστά και δοκιμασμένα στον Ελληνικό Στρατό.
Ο στόχος, στο πλαίσιο των εξελισσόμενων διαπραγματεύσεων Ελλάδας και Γερμανίας, θα πρέπει να είναι σε πρώτη φάση η απόκτηση Marder σε επαρκή αριθμό για τουλάχιστον 3 Μ/Κ τάγματα πεζικού (~130), καθώς ο αριθμός των ανταλλασσόμενων ΒΜΡ-1 είναι επαρκής προς τούτο. Σε δεύτερη φάση, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να στοχεύσει στην αύξηση του αριθμού των Marder σε τουλάχιστον 400, ώστε σταδιακά να επανεξοπλιστεί με αυτά το σύνολο των Μ/Κ ταγμάτων πεζικού του Δ’ Σώματος Στρατού. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί στο πλαίσιο της κυοφορούμενης συμφωνίας απόκτησης νέων ΤΟΜΑ Lynx και αναβάθμισης των ελληνικών Leopard 2A4. Η ιδανική τελική κατάσταση σε μερικά χρόνια θα ήταν ο εξοπλισμός των Μ/Κ ταξιαρχιών με ένα ομοιογενές μείγμα Leopard 1Α5 (στις ΕΜΑ) και Marder (στα Μ/Κ ΤΠ), ενώ οι τεθωρακισμένες ταξιαρχίες θα βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας με ένα μείγμα Leopard 2 (στις ΕΜΑ) και Lynx στα (Μ/Κ ΤΠ).
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανταλλαγή των ΒΜΡ-1 με γερμανικά Marder δεν είναι η μοναδική ευκαιρία επανεξοπλισμού των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων που παρέχει η ουκρανική κρίση. Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι οι συζητήσεις για ανταλλαγή άλλων συστημάτων (ανατολικών και μη) συνεχίζονται. Ελπίζουμε οι αρμόδιοι να δείξουν την ίδια ευστροφία, αλλά και το ίδιο πολιτικό θάρρος που έδειξαν και στη χθεσινή συμφωνία.
ΥΓ: συνειδητά αποφεύγουμε να σχολιάσουμε την κατάντια αποστράτων στρατηγών και δημοσιογράφων του “αμυντικού τύπου” που έχουν και άποψη για τη συμφωνία, χωρίς να γνωρίζουν καν τη διαφορά του πυροβόλου από το πολυβόλο.
