Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) προμηθεύτηκε 112 τορπίλες SUT Mod 0 βαρέως τύπου, κατασκευής της γερμανικής εταιρίας AEG Aktiengesellschaft Marinetechnik (νυν Atlas Elektronik GmbH), για τον εξοπλισμό των, νεότευκτων τότε, υποβρυχίων Τύπου 209. Εκείνη την εποχή η SUT ενσωμάτωνε τεχνολογία αιχμής και σύμφωνα με εκτιμήσεις αποτελούσε, συγκρινόμενη με τις αντίστοιχες F-17, Tigerfish και A-184, την πιο αξιόπιστη και συνολικά αποτελεσματική τορπίλη της κατηγορίας.
Σήμερα, διατηρεί την φήμη εξαιρετικά αξιόπιστου όπλου, χαρακτηριστικό ιδιαίτερα σημαντικό για τορπίλη, και εξακολουθεί να αποτελεί το πιο αποτελεσματικό ύφαλο όπλο των ελληνικών υποβρυχίων τύπου 209 και 214, με την προοπτική της συνολικής απόσυρσής της να μην διαφαίνεται στον άμεσο χρονικό ορίζοντα. Υπενθυμίζεται ότι σε απάντηση ερώτησης στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου τον Οκτώβριο του 2010, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας είχε επισημάνει πως «τα υπάρχοντα βέβαια αποθέματα Τ/Λ είναι αρκετά και καλύπτουν μια περίοδο που τείνει προς το 2025».
Στην παρούσα ανάρτηση θα περιγράψουμε τα χαρακτηριστικά των τορπιλών SUT και τις δυνατότητες αναβάθμισής τους, τις οποίες και θα αξιολογήσουμε με γνώμονα τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες του ΠΝ.
1. Περιγραφή SUT
Ιστορικό
Η σχεδίαση και ανάπτυξη της SUT (Surface Underwater Target) ξεκίνησε το 1975, με στόχο να αποτελέσει μια εξελιγμένη, διπλού ρόλου (ASuW/ASW) κατευθυνόμενη τορπίλη, προορισμένη αποκλειστικά για εξαγωγές. Βασίστηκε σε αρκετά σημεία στις DM1 (Deutsches Modell 1) Seeschlange, DM2A1 Seal και SST4 (Special Surface Target), με τις οποίες διατηρεί αρκετά κοινά υποσυστήματα, ενσωματώνοντας όμως διάφορες βελτιώσεις και εντελώς καινούργιο λογισμικό.
Η ολοκλήρωση των δοκιμών και η εισαγωγή της SUT σε υπηρεσία έγινε το 1980. Η σχεδίαση σημείωσε σημαντική εμπορική επιτυχία, με πωλήσεις άνω των 500 τεμαχίων τα επόμενα χρόνια. Η πιο πρόσφατη σύμβαση προμήθειας SUT υπογράφτηκε το 2008 με το Περουβιανό Ναυτικό και αφορούσε 12 τορπίλες SUT Mod 3, έναντι συνολικού τιμήματος $21 εκατομμυρίων. Στη σχετική διαδικασία επιλογής, η SUT επικράτησε της Black Shark κυρίως λόγω του διπλάσιου τιμήματος της πρότασης της WASS αλλά και της δυνατότητας άμεσης ενσωμάτωσης, χωρίς επιπρόσθετο κόστος, των SUT Mod 3 στο σύστημα μάχης των υποβρυχίων τύπου 209 του Περουβιανού Ναυτικού.
Διαστάσεις – Επιδόσεις
Η τυπικής διαμέτρου 21” (533mm) τορπίλη SUT έχει μήκος 6.15 μέτρα και βάρος 1,414 κιλά. Η μέγιστη ταχύτητά της είναι 35 κόμβοι με την οποία και επιτυγχάνεται εμβέλεια περίπου 8 ν.μ. (15km). Η αντίστοιχη εμβέλεια της τορπίλης με ταχύτητα 23 κόμβους είναι περίπου 17 ν.μ. (32 km) και με ταχύτητα 18 κόμβους περίπου 16 ν.μ. (30 km). Σημειώνεται ότι οι παραπάνω τιμές είναι ενδεικτικές, εξαρτώνται από παραμέτρους όπως οι ελιγμοί που πραγματοποιεί η τορπίλη και το βάθος εξαπόλυσης ενώ γενικά η εμβέλεια μιας τορπίλης ηλεκτρικής πρόωσης καθορίζεται από τον ρυθμό και το συνολικό χρόνο αποφόρτισης του συσσωρευτή της, ο οποίος δεν είναι ευθέως ανάλογος της ταχύτητας.
Η τορπίλη μπορεί να λειτουργήσει σε βάθος από 2 έως και περισσότερα από 250 μέτρα ενώ ο ρυθμός στροφής της εκτιμάται στις 20 μοίρες / δευτερόλεπτο.
Σύστημα Καθοδήγησης
Η τορπίλη SUT χρησιμοποιεί ενσύρματη καθοδήγηση και χρήση ενσωματωμένου παθητικού / ενεργού σόναρ για την τελική φάση προσβολής του στόχου. Συγκεκριμένα, μετά την εξαπόλυση παραμένει συνδεδεμένη με το υποβρύχιο μέσω διπλού χάλκινου καλωδίου, τυπικού μήκους 20 km. Η τορπίλη (στις εκδόσεις Mod 0 και Mod 1) μεταβιβάζει στο υποβρύχιο στοιχεία για την θέση και την κατεύθυνσή της, ενώ το υποβρύχιο με βάση τις πληροφορίες για τη θέση και την ταχύτητα του στόχου που εξάγει από τους δικούς του αισθητήρες, αλλά και την εκάστοτε ακολουθούμενη τακτική (π.χ. πλεύση της τορπίλης κάτω από το θερμοκλινές για αποφυγή / καθυστέρηση προειδοποίησης, επιθυμητή διεύθυνση προσβολής, σημείο αλλαγής ταχύτητας) υπολογίζει / τροποποιεί την λύση βολής και στέλνει τις αντίστοιχες εντολές κατεύθυνσης.
Στην τελική φάση, ενεργοποιείται το ενσωματωμένο σόναρ της τορπίλης. Η εμβέλεια του παθητικού σόναρ εκτιμάται σε 3 ν.μ. και του ενεργού σε 1 ν.μ., με τις παραπάνω τιμές να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες όπως ο θόρυβος περιβάλλοντος, ο εκάστοτε αυτοθόρυβος της τορπίλης και το είδος, η κατάσταση και η θέση του στόχου. Το εύρος κάλυψης έρευνας του σόναρ στο οριζόντιο επίπεδο είναι της τάξης των 90 μοιρών.
Σε περίπτωση αποκοπής ή εξάντλησης του καλωδίου πριν την προσβολή, η τορπίλη διαθέτει ενσωματωμένο υπολογιστή ο οποίος μπορεί να συνεχίσει την καθοδήγηση της τορπίλης, να διεξάγει έρευνα και τους σχετικούς ελιγμούς και να εκτελέσει επίθεση ή να εκτελέσει νέα διαδικασία προσβολής σε περίπτωση αστοχίας.
Κεφαλή Μάχης
Η κεφαλή μάχης της τορπίλης, συνολικού βάρους 260 κιλών, είναι εφοδιασμένη με γόμωση τύπου RDX υψηλής εκρηκτικότητας και χρησιμοποιεί διπλό πυροσωλήνα, επαφής και προσέγγισης με μαγνητική ενεργοποίηση. Η κεφαλή μάχης της SUT έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αξιόπιστη και είναι ικανή να προκαλέσει την άμεση βύθιση με μονό πλήγμα σκάφους κατηγορίας 7.000 τόνων.
Σύστημα Πρόωσης
Η SUT είναι ηλεκτρικής πρόωσης και τροφοδοτείται από συσσωρευτή μάχης τύπου αργύρου-ψευδαργύρου. Ο ηλεκτροκινήτηρας κινεί δύο αντιπεριστρεφόμενες προπέλες και παρέχει τρεις επιλογές ταχύτητας της τορπίλης, 18, 23 και 35 κόμβων. Σημειώνεται ότι με κατάλληλη εντολή, μέσω της ενσύρματης σύνδεσης, η ταχύτητα της τορπίλης μπορεί να αυξηθεί αλλά όχι να μειωθεί. Γενικά, το σύστημα πρόωσης (κινητήρας / προπέλες) χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλή στάθμη εκπεμπόμενου θορύβου ειδικά στην χαμηλή ταχύτητα των 18 κόμβων.
2. Εκδόσεις – Αναβαθμίσεις
SUT Mod 0
Η Mod 0 είναι η πρώτη και βασική έκδοση της τορπίλης. Οι τορπίλες SUT που διαθέτει το ΠΝ ανήκουν στην συγκεκριμένη έκδοση.
SUT Mod 1
Η έκδοση Mod 1 αποτελεί απλή τροποποίηση της Mod 0, χωρίς διαφοροποίηση επιδόσεων, προκειμένου να καλυφθούν κάποιες τεχνικές απαιτήσεις του Πολεμικού Ναυτικού της Ινδίας και του Πολεμικού Ναυτικού της Χιλής.
SUT Mod 2
Η Mod 2 ενσωματώνει τη δυνατότητα μετάδοσης, μέσω του χάλκινου καλωδίου που την συνδέει με το υποβρύχιο, του αναλογικού ακουστικού σήματος του σόναρ της για ανάλυση, επεξεργασία και εξαγωγή στοιχείων από τα αποτελεσματικότερα συστήματα του υποβρυχίου και τον χειριστή ΑΥ. Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά, το λογισμικό και οι επιδόσεις της Mod 2 είναι ίδια με αυτά της Mod 0.
Η έκδοση Mod 2 είναι σε χρήση από το Πολεμικό Ναυτικό της Νοτίου Κορέας.
SUT Mod 3
Η Mod 3 (SUT 264) αποτελεί μια πλήρως αναβαθμισμένη έκδοση στην οποία το σύνολο του συστήματος καθοδήγησης της Mod 0 έχει αντικατασταθεί με το αντίστοιχο, πλήρως ψηφιακό, των τορπιλών DM2A3 και DM2A4. Η SUT Mod 3 διαθέτει παθητικό / ενεργό σόναρ με ικανότητα παράλληλης λειτουργίας σε διαφορετικές συχνότητες και με σύμμορφη διάταξη μετατροπέων που παρέχουν διευρυμένη γωνία έρευνας ±100° και ±24° στο οριζόντιο και κατακόρυφο επίπεδο αντίστοιχα, υπολογιστή με βελτιωμένες δυνατότητες ψηφιακής ανάλυσης σήματος και χρήση εξελιγμένων αλγορίθμων για τον προσδιορισμό της θέσης, της πορείας και της ταχύτητας του στόχου καθώς την απόρριψη ψευδοστόχων, νέο σύστημα γυροσκοπίων και χρήση καλωδίου οπτικής ίνας για μετάδοση εντολών καθοδήγησης και ανταλλαγή στοιχείων και δεδομένων με το συνδεδεμένο υποβρύχιο. Είναι αδιευκρίνιστο αν η Mod 3 διαθέτει δυνατότητα κατεύθυνσης απορρεύματος (wake-homing).
SUT Mod 4
Αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο πακέτο αναβάθμισης της τορπίλης SUT. Πέραν των βελτιώσεων του επιπέδου Mod 3, γίνεται αντικατάσταση του συστήματος πρόωσης (συσσωρευτής / κινητήρας / προπέλα) με το αντίστοιχο της τορπίλης DM2A4. Ο συσσωρευτής της SUT Mod 4 είναι τύπου ψευδαργύρου-οξειδίου του αργύρου (Zn-AgO) ενώ ο υψηλής συχνότητας κινητήρας μόνιμης μαγνήτισης, με δυνατότητα αβαθμίδωτου ελέγχου (stepless control), παρέχει δυνατότητα μέγιστης ταχύτητας 50 κόμβων και 50% χαμηλότερη στάθμη εκπομπής θορύβου (σε αντίστοιχες ταχύτητες). Η προπέλα είναι νέας σχεδίασης με φτερά από fiberglass για μειωμένη ακουστική υπογραφή.
Ουσιαστικά, από την αρχική τορπίλη SUT διατηρείται μόνο το περίβλημα και η κεφαλή μάχης. Είναι προφανές ότι η επιχειρησιακή αξία της τορπίλης SUT Mod 4 είναι πρακτικά εφάμιλλη της DM2A4, με τις διαφορές να περιορίζονται κυρίως στην κεφαλή μάχης με γόμωση PBX και στην βελτιωμένη υδροδυναμική σχεδίαση της DM2A4.
Σημειώνεται ότι το Ινδικό Πολεμικό Ναυτικό εκτελεί πρόγραμμα αναβάθμισης των τορπιλών SUT Mod 1, το οποίο, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, περιλαμβάνει την αλλαγή του συστήματος πρόωσης (συσσωρευτές / κινητήρας / προπέλα) του πακέτου Mod 4, με διατήρηση όμως του συστήματος κατεύθυνσης της έκδοσης Mod 1. Η αξία της σχετικής σύμβασης κυμαίνεται, σύμφωνα με πληροφορίες, σε λιγότερο από $60 εκατομμύρια και περιλαμβάνει την αναβάθμιση 64 τορπιλών SUT Mod 1. [1]
3. Παρούσα Επιχειρησιακή Αποτελεσματικότητα των SUT Mod 0
Η μείωση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας ενός οπλικού συστήματος, εφόσον αυτό εξακολουθεί να λειτουργεί αξιόπιστα, δεν προκύπτει νομοτελειακά μετά την παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος αλλά εξαρτάται πρωτίστως από την εμφάνιση, στο επιχειρησιακό περιβάλλον δράσης του, νέων/βελτιωμένων απειλών τις οποίες αδυνατεί να αντιμετωπίσει με την ίδια αποτελεσματικότητα. Παράλληλα, η εμφάνιση νέας γενιάς οπλικών συστημάτων ιδίου τύπου, αν και δεν μειώνει άμεσα την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα ενός οπλικού συστήματος προηγούμενης γενιάς, ενδέχεται να παρέχει τέτοιου εύρους βελτιωμένες επιδόσεις και τακτική/στρατηγική υπεραξία, που εμμέσως να επιβάλει την αντικατάσταση/συμπλήρωση του οπλικού συστήματος προηγούμενης γενιάς με τις πιο σύγχρονες εκδοχές του.
Στην περίπτωση των τορπιλών SUT Mod 0, από την ημερομηνία εισαγωγής τους στο ελληνικό οπλοστάσιο έχουν επέλθει επιγραμματικά οι εξής ουσιαστικές αλλαγές, οι οποίες επηρεάζουν την σημερινή αποτελεσματικότητα τους:
α. Το ΠΝ έχει εισαγάγει σε υπηρεσία νέα υποβρύχια (κλάση 214 τύπου “Παπανικολής”) και έχει εκσυγχρονίσει παλιότερες μονάδες του (κλάση 209 τύπου “Ωκεανός” και τύπου “Γλαύκος”). Τα παραπάνω υποβρύχια είναι εξοπλισμένα με συστήματα εντοπισμού στόχων τελευταίας τεχνολογίας (σόναρ CSU 90, CSU 83-90) και με σύγχρονα και βελτιωμένα Συστήματα Διεύθυνσης Βολής (ΣΔΒ) τορπιλών. Το γεγονός αυτό βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των τορπιλών SUT καθώς επιτρέπει τον εντοπισμό και την ταξινόμηση στόχων από μεγαλύτερη απόσταση, κυρίως όμως δίνει την δυνατότητα ταχύτερης και πιο αξιόπιστης εξαγωγής στοιχείων σχετικά με τη θέση και την ταχύτητά τους.
β. Το TDK έχει εξοπλίσει τις κύριες και βοηθητικές μονάδες επιφανείας του αλλά και τα υποβρύχια του, με σύγχρονα αντίμετρα τορπιλών, κάποια εκ των οποίων είναι τοπικής σχεδίασης και κατασκευής (π.χ. σύστημα Sea Sentor SSTD της Ultra στις κορβέτες Ada, σύστημα ZOKA με αντίμετρα Ζargana και δολώματα Zoka της Aselsan στα υποβρύχια κλάσης Preveze και Gür). Το σύστημα κατεύθυνσης της Mod 0 δεν διαθέτει το εξελιγμένο λογισμικό, τις ικανότητες ανάλυσης σήματος ή τα χαρακτηριστικά (π.χ. ταυτόχρονη λειτουργία σε διαφορετικές συχνότητες) προκειμένου να προβεί με επιτυχία σε διαχωρισμό ψευδοστόχων. Επιπλέον, η περιορισμένη μέγιστη ταχύτητα της SUT Mod 0 την καθιστά ευκολότερο στόχο hard-kill αντιμέτρων όπως το υπό ανάπτυξη TORK της Aselsan. Οι σχετικά περιορισμένες κινηματικές επιδόσεις της Mod 0, μειώνουν επίσης την Zώνη Kινδύνου Τορπίλης (TDZ – Torpedo Danger Zone), την Περιοχή Προσέγγισης σε Κατάδυση (SAR – Submerged Approach Region) [2] και τις δυνατότητες πραγματοποίησης βολής από το οπίσθιο τεταρτημόριο ειδικά εναντίον στόχων υψηλής ταχύτητας πλεύσης. Σημειώνεται ότι στόχοι προτεραιότητας για τα ελληνικά υποβρύχια, όπως τα σύγχρονα πλοία αμφίβιων επιχειρήσεων LST Bayraktar, LCT C151) του TDK, επιτυγχάνουν υψηλή, για τον τύπο τους, μέγιστη ταχύτητα (18 – 20 κόμβοι).
γ. Το TDK έχει προμηθευτεί υποβρύχια μειωμένης ακουστικής υπογραφής (κλάση Gür τύπου 209/1400 mod) εφοδιασμένα με βελτιωμένους αισθητήρες και σύγχρονες τορπίλες (DM2A4 Seehecht). Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα ναυπήγησης των υποβρυχίων τύπου T214 AIP και της προμήθειας τορπιλών τύπου Mk48 Mod6AT. Η γνώμη του γράφοντος είναι ότι σε ενδεχόμενη σύρραξη Ελλάδας – Τουρκίας, οι “ναυμαχίες” υποβρυχίων θα είναι συγκυριακές και περιορισμένες σε αριθμό. Εφόσον όμως προκύψουν, η μειωμένη μέγιστη ταχύτητα της SUT Mod 0 και οι περιορισμένες δυνατότητες του ενσωματωμένου σόναρ στην ιχνηλάτηση στόχων χαμηλού εκπεμπόμενου θορύβου, θα περιορίσουν δραστικά τις δυνατότητες δράσης και αντίδρασης των ελληνικών υποβρυχίων.
Αναφορικά με την εξέλιξη των τορπιλών, οι νέες σχεδιάσεις σε χρήση ή σε τελική φάση ανάπτυξης (DM2A4, Black Shark και Black Shark Advanced, Mk48 Mod6AT και Mod 7 CBASS, F21) αλλά ακόμα και οι περιγραφόμενες παραπάνω αναβαθμισμένες εκδόσεις (SUT Mod 3 / Mod 4) παρέχουν βελτιωμένες επιδόσεις σε όλους τους τομείς (δυνατότητα ιχνηλάτησης και παρακολούθησης στόχων, αντιμετώπιση αντιμέτρων, μέγιστη ταχύτητα, μέγιστη εμβέλεια, ακουστικό ίχνος).
Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ότι ο εκσυγχρονισμός του οπλοστασίου των ελληνικών υποβρυχίων είναι επιχειρησιακά επιβεβλημένος, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι τορπίλες SUT Mod 0 είναι απηρχαιωμένες και δεν μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικές, εναντίον συγκεκριμένων στόχων και με χρήση κατάλληλων τεχνικών, ειδικά όταν βάλλονται από σύγχρονα υποβρύχια.
Η βασική τους υστέρηση δεν είναι η περιορισμένη εμβέλεια, καθώς στο περιβάλλον του Αιγαίου, που σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης θα αποτελέσει το κύριο και ουσιαστικότερο πεδίο αντιπαράθεσης του ΠΝ με το TDK, οι αποστάσεις εντοπισμού είναι εν γένει περιορισμένες και η διάκριση στόχων δύσκολη, ενώ η πληθώρα εχθρικών ανθυποβρυχιακών μέσων δεν ευνοεί βολές μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επιχειρησιακά κρίσιμη όμως θεωρείται η υστέρηση σύγχρονου συστήματος κατεύθυνσης και η σχετικά περιορισμένη μέγιστη ταχύτητα.
4. Αναβάθμιση Τορπιλών SUT Mod 0 του ΠΝ
Με βάση την παρούσα οικονομική κατάσταση της χώρας και την δραστική μείωση των εξοπλιστικών δαπανών, είναι αμφίβολο κατά πόσο το ΠΝ θα μπορέσει να προχωρήσει σύντομα σε προμήθεια σύγχρονων τορπιλών. Ακόμα όμως και στη περίπτωση που υλοποιηθεί η σχετική προμήθεια, είναι πιθανό να αφορά περιορισμένο αριθμό (20 με 30) που δεν θα επαρκεί για τον εφοδιασμό του συνόλου των υποβρυχίων του ΠΝ.
Στο παραπάνω πλαίσιο, ο εκσυγχρονισμός μέρους του αποθέματος των SUT Mod 0 σε Mod 3 / Mod 4, είτε συμπληρωματικά μιας αγοράς νέων τορπιλών (ειδικά, για λόγους ομοιοτυπίας, αν επιλεγεί η DM2A4) είτε ως εναλλακτική επιλογή ενίσχυσης του οπλοστασίου με μικρότερο κόστος, είναι μια προοπτική που αξίζει να εξεταστεί από το ΠΝ ως προς τις οικονομικές και τεχνικές παραμέτρους της.
Εφόσον ο εκσυγχρονισμός σε επίπεδο Mod 3 ή Mod 4 κριθεί ασύμφορος, μια εναλλακτική προσέγγιση περιορισμένης αναβάθμισης, θα ήταν η προσθήκη στις Mod 0 της δυνατότητας μετάδοσης του αναλογικού ηχητικού σήματος του σόναρ της τορπίλης στο υποβρύχιο, σε μια παρόμοια μετατροπή όπως αυτή της έκδοσης Mod 2. Η συγκεκριμένη δυνατότητα είναι υψηλής επιχειρησιακής αξίας καθώς, στη βέλτιστη μορφή της, παρέχει στο υποβρύχιο πληροφόρηση για το επίπεδο θορύβου στην τοποθεσία της τορπίλης, επιτρέπει την επιλογή της καταλληλότερης χρονικής στιγμής για την μετάπτωση σε καθοδήγηση παθητικού / ενεργού σόναρ, δίνει την ικανότητα χρήσης του ακουστικού σήματος για την διόρθωση / υπολογισμό της λύσης βολής, ενισχύει τη δυνατότητα απόρριψης δολωμάτων και γενικά επιτρέπει την χρήση της τορπίλης ως απομακρυσμένου αισθητήρα. [3]
Η παραπάνω αναβάθμιση το πιθανότερο είναι πως δεν προσφέρεται πλέον από τον κατασκευαστή, συνεπώς θα πρέπει να θεωρείται δύσκολη έως πρακτικά αδύνατη η προμήθεια σχετικών συλλογών. Θα μπορούσε όμως, αν κριθεί σκόπιμο, να εξεταστεί η τεχνική δυνατότητα υλοποίησης της σχετικής μετατροπής από τη Διεύθυνση Ναυτικών Όπλων (ΔΝΟ) και το Τμήμα Ύφαλων Όπλων το οποίο έχει σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία στη συντήρηση της τορπίλης SUT. Η ολοκλήρωση με τα συστήματα μάχης των σύγχρονων υποβρυχίων θα πρέπει να θεωρείται πέρα από τις δυνατότητες του ΠΝ, όμως ακόμα και η ανεξάρτητη λειτουργία θα μπορούσε να προσφέρει επιχειρησιακή υπεραξία.
Σημειώσεις
[1] Παρόλο που οι αξίες των διεθνών συμβάσεων προμήθειας οπλικών συστημάτων παρέχουν μια ένδειξη για μελλοντικές αγορές, η εξαγωγή συμπερασμάτων είναι επισφαλής ειδικά όσων αφορά συμβάσεις εκτός ΕΕ.
[2] Για την επεξήγηση των όρων αλλά και για μια παρουσίαση των σύγχρονων τορπιλών DM2A4, Black Shark και Mk48 Mk48 Mod6AT, μπορεί κανείς να ανατρέξει στην ανάρτηση http://e-amyna.com/σύγχρονες-τορπίλες-για-τα-υποβρύχια-τ/
[3] Είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι γενικά στις τορπίλες ενσύρματης καθοδήγησης, εκτός εξαιρέσεων και εξειδικευμένων σεναρίων βολής, η τερματική καθοδήγηση πραγματοποιείται πάντα από τον αισθητήρα της τορπίλης, λόγω της απαιτούμενης υψηλής ακρίβειας θέσης και διεύθυνσης του στόχου που δεν μπορεί να την παράσχει ο απομακρυσμένος αισθητήρας του υποβρυχίου.
