Το τελευταίο δεκαήμερο, η αναζωπύρωση του πολέμου στο Donbass φαντάζει ολοένα και πιο πιθανή, καθώς μαίνονται οι συγκρούσεις μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των φιλορώσων αυτονομιστών ανταρτών, με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τη μάχη του Ilovaisk, κατά τη διάρκεια της οποίας έλαβε χώρα η πρώτη επιβεβαιωμένη εισβολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ανατολική Ουκρανία.
Από τις αρχές Μαρτίου του 2014, διαδηλώσεις των φιλορωσικών και αντικυβερνητικών ομάδων πραγματοποιήθηκαν στις περιφέρειες (Oblast) του Donetsk και του Lugansk της Ουκρανίας, που συνήθως ονομάζεται «Ντονμπάς», στον απόηχο της ουκρανικής επανάστασης του 2014 και του κινήματος Γιουρομαϊντάν. Αυτές οι διαδηλώσεις, τις οποίες ακολούθησε η προσάρτηση της Κριμαίας με τη Ρωσική Ομοσπονδία, και οι οποίες αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης ομάδας ταυτόχρονων φιλορωσικών διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη νότια και ανατολική Ουκρανία, κλιμακώθηκαν σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των αποσχιστικών δυνάμεων των αυτοανακηρυχθεισών Λαϊκών Δημοκρατιών του Donetsk και του Lugansk καθώς και της ουκρανικής κυβέρνησης. Οι αυτονομιστές σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούνταν από Ρώσους υπηκόους που αποτελούσαν το 15% έως 80% των μαχητών. Το καλοκαίρι του 2014, ο Ουκρανικός Στρατός, η Αστυνομία και η Εθνοφυλακή άρχισαν τις επιχειρήσεις εκκαθάρισης των αυτονομιστών. Μέχρι τότε δεν είχαν εισβάλει επίσημα Ρώσοι στρατιώτες στην Aνατολική Ουκρανία.
Στις 5 Αυγούστου 2014, ο υπο-έπαρχος της επαρχίας Dnipropetrovsk της Ουκρανίας (η επαρχία υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και ο υπο-έπαρχος είναι υπεύθυνος των επιχειρήσεων αντιτρομοκρατίας) κάλεσε στο γραφείο του διοικητές από εθελοντικές μονάδες εθνοφυλακής που είχαν δημιουργηθεί μετά την Ρωσική εισβολή στην Κριμαία. Ο Hennadiy Korban ζήτησε από τους αξιωματικούς να εκκαθαρίσουν την πόλη Ilovaisk από 30-80 ένοπλους αυτονομιστές. Η πόλη βρίσκεται 20 χιλιόμετρα ανατολικά του Donetsk και είναι σημαντικός κόμβος μεταξύ των περιοχών Donetsk and Luhansk που δρούσαν οι αυτονομιστές και, μυστικά, Ρωσικές ειδικές δυνάμεις.
Οι διοικητές των «ταγμάτων» Azov (Andriy Biletsky), Shakhtarsk (Andrey Filonenko), Dnipro (Yuriy Bereza) και Donbass (Semen Semenchenko), δεν ήταν θετικοί σε μια τέτοια δράση, καθώς μέχρι τότε είχαν λάβει μόνο καθήκοντα αστυνομίας στα μετόπισθεν των περιοχών που δρούσε ο Ουκρανικός Στρατός. Ο Korban λέγεται ότι υποσχέθηκε 300.000 δολάρια σε κάθε διοικητή, αν επιτύχει την κατάληψη της πόλης. Στη συνάντηση συμμετείχε ο αντιστράτηγος Ruslan Khomchak, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι η πόλη δεν είχε οχυρωθεί και ότι οι δυνάμεις του Στρατού θα βοηθούσαν οπουδήποτε χρειαζόταν. Ο Ουκρανικός Στρατός είχε απλωθεί σε όλα τα σύνορα αναμένοντας Ρωσική επίθεση και χρειαζόταν ενισχύσεις. Οι διοικητές δέχτηκαν. Ο υποδιοικητής του «τάγματος» Dnipro, Vyacheslav Pechenenko, 43 ετών, πρώην αστυνομικός διευθυντής και νυν ιδιωτικός φύλακας σε σουπερμάρκετ, ανέφερε ότι δεν ήταν δουλειά του «τάγματος» η επίθεση. Σύντομα οι Εθελοντές του θα είχαν την πρώτη τους πολεμική εμπειρία.
Στην περιοχή υπήρχαν δύο τάγματα Εθνοφυλακής στα υψώματα γύρω από το Ilovaisk. Ο δοικητής του 40ου ΤΕ «Krivbas» Συνταγματάρχης Motriya και ο αξιωματικός πληροφοριών Oleksandr Tkachov επέμεναν ότι οι αυτονομιστές ήταν περισσότεροι και οχυρωμένοι. Ανέφεραν στον Khomchak χωρίς ο ίδιος να αλλάξει γνώμη. Τα δύο ΤΕ δεν πήραν μέρος στη μάχη και έμειναν στα υψώματα για να αποκλείσουν τις οδούς προς την πόλη. Ο Khomchak κάλεσε νέες δυνάμεις και στην πορεία των Εθελοντών προς το Ilovaisk εμφανίστηκαν κι άλλα «τάγματα», ανεβάζοντας τον αριθμό των Εθελοντών στα 400 περίπου άτομα (Donbass – 192, Dnipro – 78, Svityaz– 23, Peacemaker – 52, Kherson – 27, Ivano-Frankivsk – 25). Επρόκειτο για άντρες που, στην πλειοψηφία τους, ήταν προχωρημένης ηλικίας και όχι ιδιαίτερα ικανοί για μάχιμα καθήκοντα. Ο στρατός έστειλε ένα τακτικό συγκρότημα από την 51η Μ/Κ ΤΑΞΠΖ με τρία άρματα Τ-64 και αριθμό ΤΟΜΑ. Συγκεντρώθηκαν έτσι 950 περίπου άτομα τα οποία και πήραν θέσεις γύρω από το Ilovaisk, ενώ συνέχισαν να καταφτάνουν μονάδες της 51ης και της 93ης Μ/Κ Ταξιαρχίας. Συνολικά έφτασαν στην πόλη 1.400 άτομα για μια απλή αντιτρομοκρατική επιχείρηση!
Οι Εθνοφύλακες έπιασαν τα υψώματα, οι Εθελοντές προχώρησαν προς την πόλη στις 7 Αυγούστου, όλοι υπό την τακτική διοίκηση του αντιστράτηγου Khomchak. Οι Εθελοντές μπήκαν στην πόλη για πρώτη φορά στις 10 Αυγούστου. Από τα τρία άρματα της 51ης, ένα παρουσίασε μηχανολογικό πρόβλημα, ένα έμεινε στο σημείο εκκίνησης χωρίς δικαιολογία κι ένα καταστράφηκε από κατευθυνόμενο βλήμα πυροβολικού. Άμεσα, οι άντρες ανέφεραν μεγαλύτερους αριθμούς ενόπλων πίσω από ισχυρές οχυρώσεις. Τα ΤΟΜΑ ΒΜΡ-1, επίσης της 51ης, αδυνατούσαν να βοηθήσουν καθώς παρουσίαζαν προβλήματα κάθε εκατό μέτρα. Μονάδες Spetsnaz των Ρώσων μπήκαν ανάμεσα στα «τάγματα» Azov και Donbass και, βάλλοντας και αλλάζοντας συνεχώς θέσεις, κατάφεραν να προκαλέσουν απώλειες από φίλια πυρά μεταξύ των δύο μονάδων. Οι Εθελοντές επέστρεψαν στις γραμμές τους.
Οι Εθελοντές κατάφεραν να καταλάβουν τη μισή πόλη το βράδυ της 18ης Αυγούστου με την υποστήριξη ενός λόχου της 51ης και στοιχεία της 17ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας (4 άρματα, 4 ΤΟΜΑ, 82 στρατιώτες) που έφτασε κατεπειγόντως στην περιοχή. Ο στρατός κύκλωσε την πόλη και οι εθελοντές έκαναν έφοδο. Στην συνέχεια τα «τάγματα» Dnipro-1 και Donbass καθηλώθηκαν, με τον διοικητή Semenchenko του δεύτερου να τραυματίζεται ελαφρά και να αποχωρεί από τη μάχη. Τα «τάγματα» Azov και Shakhtarsk, που είχαν απώλειες κατά τη διείσδυση, αποχώρησαν και δεν επέστρεψαν ξανά. Οι Filonenko και Biletsky είπαν ότι πήραν άδεια να φύγουν από αξιωματούχους της κεντρικής κυβέρνησης – λέγεται μάλιστα ότι ο Biletsky επέστρεψε και τα χρήματα που είχε λάβει προκαταβολικά. Επίσημα το Ουκρανικό Κράτος το αρνείται, υποστηρίζοντας ότι οι δύο μονάδες μεταφέρθηκαν ως φρουρές στις πόλεις Mariupol και Komsomolske. Η πόλη καταλήφθηκε τελικά στις 20 του μήνα, ύστερα από προσπάθειες δεκατριών ημερών. Στις 21 Αυγούστου, και εν μέσω συνεχών αντεπιθέσεων από τους αυτονομιστές, το Υπουργείο Εσωτερικών και ο Korban ανέφεραν 25% απώλειες στους Εθελοντές.
Όσο διαρκούσε η μάχη στο Ilovaisk, στον ανατολικό διπλανό τομέα, τη νύχτα της 23ης προς την 24η Αυγούστου, Ουκρανικές δυνάμεις, έπειτα από έναν συνδυασμό κακών ελιγμών που επέφερε καθυστέρηση άφιξης στη γραμμή αντιπαράθεσης, κακού σχεδιασμού και μέτριων υλικών, οπισθοχώρησαν κάτω από τα εχθρικά πυρά μιας ρωσικής φάλαγγας 80-100 οχημάτων. Η 30η, η 51η (ένα τάγμα) και η 72η Μ/Κ ΤΑΞΠΖ, αποχώρησαν σε κατάσταση πανικού και σε απόλυτο χάος. Διαρκή πυρά πυροβολικού από τα Ρωσικά σύνορα καθώς και πυρά ελαφρών όπλων πεζικού, ανάγκασαν τις δυνάμεις που υποχώρησαν να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Συνολικά, 5 Τακτικά Συγκροτήματα Τάγματος αποχώρησαν με 3.000 άτομα από την περιοχή.
Η αποχώρηση άφησε κενά στα σύνορα, τα οποία δεν μπορούσαν να ελεγχθούν από τις μικρές δυνάμεις που στάλθηκαν εκεί και το πυροβολικό. Το βράδυ της 24ης Αυγούστου, οι Εθνοφύλακες γύρω από την πόλη Ilovaisk ανέφεραν κινήσεις μηχανοκίνητων φαλάγγων χωρίς διακριτικά και αργότερα ότι δέχονταν πυρά. Οι δυνάμεις αποτελούνταν από τέσσερα τακτικά συγκροτήματα (ΤΣ) μηχανοκίνητου και αερομεταφερόμενου πεζικού του τακτικού Ρωσικού Στρατού. Ένα από αυτά, το 331ο Α/Φ ΤΣ της 98ης Α/Φ Μεραρχίας Φρουρών, έπεσε σε ενέδρα στο χωριό Dzerkalne από ενέργεια αντιαρματιστών της 51ης Μ/Κ ΤΑΞΠΖ κατά των οχημάτων τους, όπου και αιχμαλωτίστηκαν 10 Ρώσοι Αλεξιπτωτιστές. Ο 44χρονος διοικητής του Dnipro, Yuriy Bereza, πρώην ταγματάρχης στον στρατό, ανέφερε ότι οι αιχμάλωτοι ήταν χαμένοι, δεν ήξεραν πού ήταν και ότι είχαν ειδοποιηθεί για άσκηση σε γειτονικό ρωσικό έδαφος, είχαν δε πυρομαχικά και εφόδια για μία ημέρα. Ήταν φανερό ότι οι Ρώσοι είχαν εισβάλλει αστραπιαία για να προλάβουν να πληρώσουν τα κενά στην ουκρανική διάταξη. Οι αλεξιπτωτιστές παρέλασαν από όλα τα μέσα ενημέρωσης της Ουκρανίας αποδεικνύοντας τη Ρωσική επέμβαση, κάτι που ο πρόεδρος Vladimir Putin αρνήθηκε δημόσια, κάνοντας λόγο για τμήματα που χάθηκαν κατά τη διάρκεια ασκήσεων.
Παρόλες τις αποδείξεις, η Ουκρανική ηγεσία δεν είχε κατασταλάξει αν η έφοδος είχε πραγματοποιηθεί από αυτονομιστές ή από τον τακτικό Ρωσικό στρατό. Έτσι, μέχρι και τις 25 δεν έδωσε καθαρές διαταγές και οδηγίες στα τοπικά τμήματα. Την ίδια στιγμή, ένα άλλο τάγμα Εθνοφυλακής (5ο ΤΕ «Prikarpatya») που βρισκόταν στα δεξιά και κάλυπτε σχεδόν 40χλμ συνόρων(!), έπεσε σε βαριά πυρά πυροβολικού και βολές αρμάτων και ΤΟΜΑ, «έσπασε» και οπισθοχώρησε άτακτα. Η μονάδα διένυσε χίλια χιλιόμετρα σε δύο μόνο μέρες – σταμάτησε μόνο όταν έπεσε σε ουκρανική μονάδα τακτικού στρατού όπου και δήλωσε γραπτώς ο διοικητής της αδυναμία εκτέλεσης οποιασδήποτε αποστολής. Σε συνδυασμό με την προηγούμενη οπισθοχώρηση στα αριστερά του Ilovaisk, η κίνηση αυτή άφησε ανοιχτά τα «πλευρά» της πόλης. Την κίνηση αυτή εκμεταλλευθήκαν άλλα πέντε ΤΣ τα οποία διείσδυσαν τάχιστα στα κενά σύνορα δεξιά και αριστερά του Ilovaisk. Συνολικά εισήλθαν 9 Ρωσικά ΤΣ. Πέντε ΤΣ (από τα: 10 Α/Φ ΣΠ της 76ης Α/Φ Μεραρχίας, 19η ανεξάρτητηΤΑΞΠΖ, 331Α/Φ ΣΠ της 98ης Α/Φ Μεραρχίας Φρουρών, 247 Α/Φ ΣΠ της 7ης Α/Φ Μεραρχίας, 104 Σύνταγμα Πεζοναυτών) κινήθηκαν προς το Luhansk και τέσσερα ΤΣ (από τα: 19η ανεξάρτητη ΤΑΞΠΖ, 331 Α/Φ ΣΠ της 98ης Α/Φ Μεραρχίας Φρουρών, 8η ΤΑΞΠΖ, και στοιχεία από τα ελίτ 31 και 56 ανεξάρτητα Α/Φ τάγματα) προς το Donetsk. Η περιοχή κυκλώθηκε από τετραπλάσιες τακτικές δυνάμεις με πλούσιο υλικό.
Στις 25 Αυγούστου ξεκίνησαν να προχωρούν οι Ρώσοι προς την πόλη με ισχυρά πυρά, ο 4ος λόχος του 2ου Τάγματος της 51ης Μ/Κ Ταξιαρχίας των Ουκρανών διαλύθηκε, ενώ το 2ο και το 3ο τάγμα υπέστησαν σοβαρές απώλειες. Τα στοιχεία της 17ης ΤΘΤ επιτέθηκαν στη Ρωσική φάλαγγα κοντά στο χωριό Novodvirske υποχωρώντας στο τέλος υπό το βάρος του ρωσικού αριθμητικού πλεονεκτήματος. Οι μονάδες των Ουκρανών μέσα στον κλοιό άρχισαν να αναφέρουν ελλείψεις σε πυρομαχικά. Οι διοικητές των Εθελοντών μη θέλοντας να αντιμετωπίσουν τακτικές Ρωσικές δυνάμεις ζήτησαν να αποχωρήσουν. Ο αρχικός στρατηγικός σκοπός της αποστολής τους, που ήταν να κόψουν το Donetsk από το Luhansk, δεν υφίστατο πια. Ο Khomchak και οι τοπικοί διοικητές είδαν ότι μέρα με τη μέρα οι Ρώσοι συγκέντρωναν περισσότερους άντρες και ζήτησαν να αποχωρήσουν. Η διοίκηση Αντιτρομοκρατίας του Υπουργείου Εσωτερικών τους το αρνήθηκε και τους υποσχέθηκε ενισχύσεις. Ο Yuriy Bereza, διοικητής του Dnipro-1, τραυματίστηκε, ενώ απώλειες σε έμπειρους αξιωματικούς ανέφεραν και τα άλλα «τάγματα». Οι Ουκρανοί Εθνοφύλακες είχαν αποχωρήσει από τα γύρω υψώματα. Τις θέσεις τους πήραν αυτονομιστές και Ρωσικό πυροβολικό. Η πόλη βομβαρδιζόταν ανελέητα και στις 27 είχε πλήρως κυκλωθεί.
Οι Ουκρανικές ενισχύσεις, αποτελούμενες από ένα ΤΣ της 9ης ΤΑΞΠΖ με 276 άντρες, τέσσερα άρματα, τρία Α/Κ πυροβόλα και άνω των δέκα ΤΟΜΑ, στάλθηκαν προς βοήθεια από το Donetsk. Στις 27 του μηνός, φτάνοντας στην πόλη από τα δυτικά, το ΤΣ αναγνωρίστηκε από πλήθος Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών και δυνάμεων Spetsnaz. Το ΤΣ δεν έφτασε ποτέ στην πόλη, καθώς δέχτηκε τεράστιο όγκο πυρών από πυροβόλα και πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών. Το υλικό του ΤΣ χάθηκε σχεδόν όλο, χωρίς μεγάλες απώλειες σε προσωπικό (οχτώ άντρες νεκροί και αρκετοί αγνοούμενοι) και οι άντρες του αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Άλλο ένα τμήμα από το Ουκρανικό «τάγμα» Rukh Oporu με 90 άντρες και δύο ΤΟΜΑ, που στάλθηκε προς βοήθεια, είχε ακριβώς την ίδια τύχη στις 28 του μηνός. Στο αρχηγείο του Ουκρανικού Στρατού άρχισαν να γίνονται σχέδια για την αποχώρηση, στέλνοντας παράλληλα στην περιοχή τις επίλεκτες 79η και 95η Α/Φ Ταξιαρχίες με διαταγές να καταστρέψουν τους Ρώσους και να επανακαταλάβουν την περιοχή. Οι ταξίαρχοί τους δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να αναλάβουν επιχειρήσεις πριν τις 1-2 Σεπτεμβρίου καθώς οι μονάδες τους ήταν διασκορπισμένες, ενώ ήταν σε διαδικασία αναπλήρωσης υλικών και πυρομαχικών.
Οι Ρώσοι, έχοντας προχωρήσει σε εδαφικά κέρδη στο Luhansk και γνωρίζοντας την κατάσταση στο Ilovaisk, ζήτησαν ανακωχή με σκοπό να αναπληρώσουν τις απώλειές τους. Προσέφεραν δε την ασφαλή αποχώρηση από το Ilovaisk. Οι Ουκρανοί, με διαταγές του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Viktor Muzhenko, δέχτηκαν. Στη συνέχεια των συνομιλιών, οι Ρώσοι άλλαξαν άποψη, μη δεχόμενοι την αποχώρηση χωρίς όρους. Ο Muzhenko διέταξε τον Khomchak να υποχωρήσει μετά τις 3:00 πμ της 29 Αυγούστου σπάζοντας τον κλοιό με μικρά τμήματα. Ο Khomchak απάντησε ότι τα τμήματα δεν μπορούσαν να βγουν μαχόμενα και ότι ο ίδιος θα μιλούσε με τους Ρώσους τοπικά, ώστε να λάβει εγγυήσεις για ασφαλή έξοδο χωρίς μάχη. Την συνομιλία ανέλαβε ο Bereza, ο οποίος με έναν ασύρματο που είχαν πιάσει λάφυρο, μίλησε με έναν Ρώσο διμοιρίτη α/φ πεζικού και άνοιξε γραμμή επικοινωνιών. Ύστερα από τις συνομιλίες -και την έγκριση του Putin- το σχέδιο είχε ως εξής: δύο Μ/Κ τάγματα Ρώσων θα συνόδευαν τις Ουκρανικές μονάδες μέχρι την πρώτη τους φίλια γραμμή προς τον Νότο, ώστε να μην ενωθούν με τις δυνάμεις του Donetsk.
Στις 29 Αυγούστου, δύο φάλαγγες με 68 οχήματα και τους εξασθενημένους Ουκρανούς περίμεναν την έξοδο από την πόλη. Στις 6 το πρωί έφτασε ένας Ρώσος αξιωματικός όπου και ανέφερε ότι θα τους επέτρεπαν την έξοδο χωρίς όπλα, πυρομαχικά και υλικά, καθώς και ότι οι Εθελοντές θα παρέμεναν ως αιχμάλωτοι – οι Ρώσοι επιθυμούσαν να τους δείξουν στα ΜΜΕ ως φασιστικά τμήματα (στην πράξη, μικρό μέρος των ανδρών ήταν ακροδεξιοί και βρίσκονταν κυρίως στο «τάγμα» Azov). Ο Ρώσος επικοινώνησε με τη διοίκησή του, καθώς οι Ουκρανοί ζητούσαν να μάθουν τον λόγο αλλαγής των σχεδίων, καθυστερώντας την έξοδο. Ο Khomchak μόλις έμαθε τα νέα και την καθυστέρηση, έδωσε διαταγή στα τμήματα να βγουν με το προηγούμενο σχέδιο. Όπως έγινε γνωστό αργότερα, οι Ρώσοι καθυστερούσαν σκόπιμα αποβλέποντας στην οχύρωση επί των οδών εξόδου.
Στις 08:15 οι Ουκρανοί ξεκίνησαν με δύο φάλαγγες, βόρεια και νότια από δύο δρομολόγια, με σκοπό να φτάσουν αρχικά στο χωριό Starobesheve, 15 χλμ μακριά. Η βόρεια ήταν υπό τη διοίκηση του Khomchak, με δυνάμεις από την 51η και Εθελοντές, τέσσερα άρματα, ελάχιστα TOMA και περίπου χίλια άτομα. Η νότια ήταν υπό τη διοίκηση του Συνταγματάρχη Oleksii Grachov με μονάδες τις 93ης Μ/Κ ΤΑΞΠΖ και το «τάγμα» Donbass με δύο άρματα, μερικά ΤΟΜΑ και περίπου 600 άτομα. Το πρώτο όχημα στη φάλαγγα ήταν ένα φορτηγό γεμάτο νεκρούς και υψωμένη λευκή σημαία. Η Βόρεια φάλαγγα πέρασε το πρώτο μπλόκο με ευκολία αλλά και με δέος για τον αριθμό των Ρώσων μέσα στα γειτονικά δάση. Στο δεύτερο κοντά στην κοιλάδα Krasnaya Polyana άρχισαν να δέχονται πυρά. Οι Ουκρανοί ανταπέδωσαν και προσπάθησαν να διασπάσουν τις Ρωσικές θέσεις. Όπου οι Ρώσοι δεν είχαν οχυρωθεί, οι Ουκρανοί προκάλεσαν απώλειες σε Ρωσικά άρματα, τομπ και αυτοκινούμενα πυροβόλα. Εκεί που είχαν οχυρωθεί, οι μονάδες των Ουκρανών διαλύθηκαν και οι άντρες έφευγαν τρέχοντας για να σωθούν. Ο Khomchak δεν κατάφερε να οργανώσει την κατάσταση (ούτε και ο Bereza που ήταν μαζί του) και η φάλαγγά του έσπασε σε δύο τμήματα ύστερα από πυρά όλμων, πυροβολικού και βαρέων πολυβόλων. Το μπροστινό τμήμα προχώρησε ενώ το πίσω διαλύθηκε επιτόπου. Αργότερα και το μπροστά τμήμα έπεσε σε ενέδρα κοντά στο χωριό Novokaterynivka αποτελούμενη από ρωσικά αντιαρματικά πυροβόλα, άρματα και ΤΟΜΑ. Οι Ουκρανοί αντιστάθηκαν, αλλά υπέκυψαν. Μόλις 42 άντρες πέρασαν στις Ουκρανικές γραμμές. Ο Khomchak, o Bereza, ένας οδηγός και δημοσιογράφοι που ήταν μαζί τους σε ένα μίνι βαν, αναγκάστηκαν κάτω από συνεχή πυρά να εγκαταλείψουν το όχημα και να διαφύγουν με τα πόδια. Την νύχτα, ο Khomchak και o Bereza εγκατέλειψαν τον τραυματία οδηγό και τους πολίτες και χάθηκαν στο δάσος. Για τρεις ημέρες ο στρατηγός ήταν άφαντος, χωρίς να δώσει σημάδια ζωής. Εμφανίστηκε τελικά κοντά σε μια ουκρανική μονάδα, αρνήθηκε να πάει στο αρχηγείο της περιοχής και έφυγε για το Κίεβο. Ο Bereza επίσης αρνήθηκε να πάει στο στρατηγείο. Η Νότια φάλαγγα έφτασε μέχρι το χωριό Chervonosilske και κατάφερε να το καταλάβει, καταστρέφοντας δύο ρωσικά άρματα T-72B3 της 6ης τεθωρακισμένης ταξιαρχίας, συλλαμβάνοντας 2 άνδρες της και 2 αλεξιπτωτιστές της 31ης Α/Φ Ταξιαρχίας. Το χωριό το κράτησαν όλη τη νύχτα, με τους 300 από τους 600 άντρες τραυματίες. Το πρωί, με πρωτοβουλία ενός αξιωματικού του «τάγματος» Dnipro, παραδόθηκαν στους Ρώσους. Συνολικά, μόλις 97 στρατιώτες των Ουκρανών ξέφυγαν από το Ilovaisk.
Το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο προσπαθούσε να ελέγξει την κατάσταση και να ανταλλάξει αιχμαλώτους ύστερα από τις πληροφορίες των στρατιωτικών που γλίτωσαν. Έπειτα από συμφωνία με το ρωσικό Επιτελείο, εθελοντές μπήκαν στην περιοχή, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ihor Palahniuk, κι άρχισαν να μαζεύουν νεκρούς και τραυματίες. Συλλέχθηκαν 160 νεκροί, οι μισοί αποδείχθηκαν αργότερα Ρώσοι. Περί τους 380 Ουκρανούς πιάστηκαν αιχμάλωτοι – σχεδόν όλοι επιστράφηκαν από τους Ρώσους.
Τις επόμενες ημέρες οι Ουκρανοί αντεπιτέθηκαν με πυροβολικό και ότι μονάδα μπορούσαν να συγκεντρώσουν στην περιοχή και σταθεροποίησαν το μέτωπο, προκαλώντας πάνω από 100 νεκρούς σε ένα Ρωσικό ΤΣ και σε μικρότερες υπομονάδες. Ύστερα και από την παγκόσμια κατακραυγή, σταμάτησαν οι Ρωσικές αντεπιθέσεις και ο στρατός υποχώρησε πίσω στα σύνορα. Η ανακωχή τελικά συμφωνήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου. Οι κάτοικοι του Ilovaisk είχαν 100 τουλάχιστον νεκρούς πολίτες ενώ η πόλη καταστράφηκε.
Το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο προσπάθησε να αποδώσει τις ευθύνες. Ο Korban και οι διοικητές των Εθελοντών είπαν ότι εκτέλεσαν την αποστολή τους και ξεχάστηκαν στην πορεία από τον Στρατό. Ο Khomchak κατηγόρησε τους συναδέλφους του για τη διάσπαση των πλευρών του, που επέτρεψε την Ρωσική διείσδυση. Οι ευθύνες από τον Muzhenko αποδόθηκαν στις Ρωσικές δυνάμεις και στην ανικανότητα των διοικητών να οργανώσουν την υποχώρηση. Συστήθηκε επιτροπή της Ουκρανικής Βουλής η οποία και επισκέφθηκε την περιοχή τον Οκτώβριο – ο δρόμος ήταν γεμάτος καμένα κουφάρια οχημάτων και διάσπαρτα πτώματα σε κατάσταση σήψης. Η επιτροπή έκανε λόγο για 1.000 νεκρούς Ουκρανούς και για ανικανότητα της ηγεσίας του Στρατού να εκτελέσει την αποστολή του. Ο Υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας Valeriy Heletey εξαναγκάστηκε σε παραίτηση στις 14 Οκτωβρίου. Ακόμα και σήμερα δεν έχουν αποδοθεί όλες οι ευθύνες ενώ οι συγγενείς των νεκρών θρηνούν τους αγαπημένους τους, πιστεύοντας μόνο στην Ρωσική προδοσία κατά την έξοδο.
Γενικά Συμπεράσματα
Η μάχη του Ilovaisk ξεκίνησε την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με τακτικά τμήματα στρατού. Οι Ουκρανοί δεν περίμεναν ούτε την εισβολή στην Κριμαία ούτε αυτή στα ανατολικά. Στα 23 χρόνια που η Ουκρανία ήταν ανεξάρτητη δεν έδωσε καμία σημασία στον Στρατό της, εκτός από τα τυπικά τελετουργικά καθήκοντα. Όταν έγινε η εισβολή στην Κριμαία, οι Ουκρανοί δεν είχαν παρά μόνο πέντε χιλιάδες ετοιμοπόλεμους επαγγελματίες στρατιώτες διασκορπισμένους στην 25η Α/Φ ΤΑΞΠΖ, στην 30η Μ/Κ ΤΑΞΠΖ, στην 79η και 80η Α/Κ ΤΑΞΠΖ καθώς και σε δύο (3ο και 4ο) Συντάγματα Καταδρομών. Πραγματοποίησαν δύο επιστρατεύσεις τον Ιούλιο για να γεμίσουν τις λοιπές μονάδες που απαρτίζονταν μόνο από πυρήνες. Οι άντρες που έφτασαν στις μονάδες δεν είχαν ούτε την εκπαίδευση ούτε τη θέληση να πολεμήσουν. Το κράτος είχε αποτύχει παταγωδώς. Ταξιαρχίες έγιναν τάγματα και τα τάγματα λόχοι. Αναγκαστικά ο στρατός αραίωσε σε ρόλο συνοριοφυλακής σε ολόκληρη την Ουκρανορωσική μεθόριο. Όταν χρειάστηκαν να χτυπήσουν τους αυτονομιστές, ο ρόλος δόθηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών (στην Αστυνομία και τις δυνάμεις Αντι-τρομοκρατίας). Όταν πάλι οι δυνάμεις αυτές δεν έφτασαν ποσοτικά, τοπικοί αξιωματούχοι του Υπουργίου Εσωτερικών και Άμυνας στράφηκαν σε μονάδες εθελοντών σχηματισμένες από πρώην στρατιώτες και αξιωματικούς εκτός ορίου ηλικίας καθώς και νεαρούς που δεν είχαν κληθεί ακόμη να υπηρετήσουν. Η μαχητική αξία των μονάδων αυτών αποδείχτηκε ελάχιστη στο πεδίο της μάχης. Ο Ουκρανικός στρατός διατάχθηκε να βοηθήσει τις δυνάμεις αυτές, όντας ο ίδιος σε κατάσταση σοκ από τη Ρωσική εισβολή στην Κριμαία και την αδυναμία ανάληψης επιχειρήσεων ύστερα από αδράνεια δεκαετιών. Μπορεί τοπικά οι άντρες να πολέμησαν με θάρρος και αυταπάρνηση, σε γενικές γραμμές όμως οι Ουκρανοί υπολείπονταν των Ρώσων σε όλους τους τομείς.
Οι Ρώσοι εμφανίστηκαν βελτιωμένοι σε σχέση με τα γεγονότα του 2008 στην Γεωργία. Εκεί συμμετείχαν με μια μεθοριακή Στρατιά χαμηλής μαχητικής ισχύος χρησιμοποιώντας υλικά από αποθήκες επιστράτευσης. Στην Ουκρανία εισήλθαν με ειδικές δυνάμεις πρώτης γραμμής, στις τάξεις των οποίων περιλαμβάνονταν πολλοί επαγγελματίες στρατιώτες και υπαξιωματικοί. Οι Ρώσοι δρούσαν κυρίως κοντά στα σύνορά τους, χρησιμοποιώντας το πυροβολικό τους με άνεση και ασφάλεια – θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Ρωσικός Στρατός είναι ένας στρατός πυροβολικού με φιλική συμμετοχή από τα άλλα Όπλα. Έχοντας εξοπλίσει το σύνολο των ανιχνευτών του με νέους ασυρμάτους και mini-ΜΕΑ, και τις πυροβολαρχίες παρατήρησης πυροβολικού με ΜΕΑ τακτικής και στρατηγικής αναγνώρισης, γνώριζε τις κινήσεις των Ουκρανών και έβαλε εναντίον τους με τεράστιο όγκο πυρός. Όταν χρειάστηκε, εισήλθε στην Ουκρανία με τμήματα Spetsnaz και αλεξιπτωτιστών, παρέχοντας διορθώσεις στα πυρά όλο το 24ωρο. Το δόγμα αυτό ακολουθούν και σήμερα τόσο στην Ουκρανία όσο και στην Συρία.
