Η περίοδος, στην οποία εισήλθε η Ελλάδα με την προκήρυξη των εκλογών, θα είναι ίσως η πλέον κρίσιμη για το μέλλον του τόπου. Όχι μόνο επειδή, όπως φαίνεται, η Ελλάδα θα απαλλαγεί επιτέλους από μια κυβέρνηση καταστροφική από κάθε άποψη, αλλά και επειδή η μεταβατική περίοδος μέχρι, και αμέσως μετά, την ανάληψη της εξουσίας από την επόμενη κυβέρνηση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.
Είναι γνωστό από το παρελθόν ότι η Τουρκία αξιοποιεί μεταβατικές περιόδους στην Ελλάδα για να αποκομίσει οφέλη εις βάρος του Ελληνισμού, όπως συνέβη το 1955, το 1974 και το 1996. Επιπλέον, η περίοδος που διανύουμε είναι μεταβατική και για τη διεθνή σκηνή. Στις ΗΠΑ η θέση του υπουργού Άμυνας εξακολουθεί να χηρεύει μετά την απόσυρση του εκτελούντος χρέη υπουργού P. Shanahan, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τις δυνατότητες ανάληψης αμερικανικής πρωτοβουλίας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μετά τις Ευρωεκλογές για την κάλυψη των θέσεων του Προέδρου του Συμβουλίου, της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου, με αποτέλεσμα η ΕΕ να παραμένει ουσιαστικά ακέφαλη. Σοβαρή παρέμβαση σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης θα μπορούσε να αναμένεται μόνο από ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, όπως π.χ. η Γαλλία.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρ. Τ. Ερντογάν βρίσκεται σε δύσκολη πολιτική θέση λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης και της ήττας του ΑΚΡ στις επαναληπτικές δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης, με αποτέλεσμα ο πειρασμός μιας εξωτερικής περιπέτειας να μεγαλώνει. Το κεντρικό ζήτημα όμως υπερβαίνει τους μικροπολιτικούς υπολογισμούς: αυτή τη φορά υπάρχει στο τραπέζι μια εξαιρετικά σοβαρή “λεία”. Το μέγεθος του διακυβεύματος των υδρογονανθράκων της Αν. Μεσογείου σε συνδυασμό με την εικόνα αδυναμίας που έχει εκπέμψει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ενδεχομένως έχουν αφαιρέσει από τους υπολογισμούς της τουρκικής ηγεσίας το βασικό στοιχείο της αποτροπής: το φόβο του δυσανάλογου κόστους μιας στρατιωτικής ενέργειας σε σύγκριση με το προσδοκώμενο όφελός της. Ενδέχεται δηλαδή η τουρκική ηγεσία να κρίνει ότι το προσδοκώμενο όφελος από μια στρατιωτική σύγκρουση με την Ελλάδα είναι πλέον μεγαλύτερο από το κόστος της.
Οι συλλογισμοί αυτοί τροφοδοτούνται προφανώς και από την εικόνα που έχει η Τουρκία για τις ελληνικές στρατιωτικές δυνατότητες. Η κατάσταση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι γνωστή και στην Τουρκία. Οι περικοπές δαπανών και η σπατάλη των λίγων διαθέσιμων κονδυλίων σε λανθασμένες εξοπλιστικές προτεραιότητες έχουν αφήσει κρίσιμα κενά. Το φιλότιμο των στελεχών έχει καλύψει πολλά, αλλά ούτε η διαθεσιμότητα των μέσων (ιδίως των εναέριων) ούτε η επάνδρωση των μονάδων αντιστοιχούν σε χώρα που αντιμετωπίζει κίνδυνο πολέμου. Προ δύο εβδομάδων δημοσιοποιήθηκαν (κακώς) στην ιστοσελίδα της Βουλής λεπτομέρειες για την κατάσταση των υποβρυχίων “Πιπίνος”, Ματρώζος”, “Κατσώνης” και “Ωκεανός”, από τις οποίες προκύπτει ότι τα πλέον σύγχρονα υποβρύχια του ΠΝ, που αποτελούν και τα κρισιμότερα μέσα σε περίπτωση επεισοδίου στην Αν. Μεσόγειο, δεν βρίσκονται σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα. Αυτό δεν είναι το μόνο παράδειγμα για την κατάσταση, αλλά περιοριζόμαστε σε αυτό, αφού κάποιοι “φωστήρες” έκριναν σκόπιμο να δημοσιεύσουν τις απόρρητες αυτές πληροφορίες.
Η ανησυχία περί πιθανής τουρκικής ενέργειας πηγάζει και από αρκετές ενδείξεις στη συμπεριφορά των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων το τελευταίο διάστημα, που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία ανιχνεύει το έδαφος και τις ανοχές της Ελλάδας. Εκτός των αυξημένων παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου χώρου και υπερπτήσεων νήσων, έχουν σημειωθεί και κάποια επεισόδια που αποσιωπήθηκαν από ελληνικής πλευράς, προκειμένου να μην αυξηθεί η ένταση. Ιδιαίτερη ανησυχία (παρά τις επίσημες διαψεύσεις) προκαλεί η έντονη παρουσία τουρκικών UAV καθώς, πέραν του προκλητικού χαρακτήρα της, η αυξημένη αναγνωριστική δραστηριότητα θεωρείται παγκοσμίως, διαχρονικά και ανεξαρτήτως των τεχνολογικών μέσων, ως ένδειξη επικείμενης στρατιωτικής ενέργειας.
Είναι πιθανό ότι η Τουρκία βρίσκεται στον πειρασμό να προκαλέσει ένα αεροναυτικό επεισόδιο περιορισμένης έκτασης στη διαφιλονικούμενη περιοχή νοτίως του Καστελορίζου, στέλνοντας σε αυτήν ένα πλωτό γεωτρύπανο. Το αεροναυτικό επεισόδιο, αναλόγως της έκβασης και των συνθηκών, θα μπορούσε να ακολουθηθεί από απόπειρα κατάληψης της ίδιας της νήσου, ή άλλης μικρονήσου του Αιγαίου. Θα ήταν μια κίνηση υψηλού ρίσκου, αλλά η Τουρκία του Ερντογάν έχει δείξει ότι δεν διστάζει να αναλαμβάνει ρίσκα, ακόμα και απέναντι στη Ρωσία (υπενθυμίζεται η κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους το 2015) και τις ΗΠΑ. Η απερχόμενη αλλά κυρίως η επόμενη κυβέρνηση πρέπει να έχουν επίγνωση του ενδεχομένου αυτού και να εξετάσουν τρόπους αντίδρασης.
Ο χρόνος που απομένει είναι ίσως λίγος, αλλά είναι καθήκον όλων να τον αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Συνοπτικά:
(α) σε πολιτικό επίπεδο, η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να εκπέμψει, ήδη με την επιλογή των μελών της, το μήνυμα ότι είναι στιβαρή, έμπειρη και δεν προσφέρεται για “νέα Ίμια”. Στην παρούσα φάση δεν υπάρχει η πολυτέλεια για να μάθει κάποιος “on the job”. Στα κρίσιμα υπουργεία Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών πρέπει να τοποθετηθούν άνθρωποι όχι υψηλά ιστάμενοι στην κομματική επετηρίδα ή “φερέλπιδες”, αλλά έμπειροι και γνώστες των αντικειμένων. Ο Κ. Μητσοτάκης και οι αρμόδιοι υπουργοί θα πρέπει να έχουν υπόψη ότι ίσως δεν θα έχουν “περίοδο χάριτος”.
(β) σε νομικό και διπλωματικό επίπεδο, είναι αναγκαίο να γίνει προεργασία για να μη βρεθεί η Ελλάδα σε μειονεκτική θέση. Η Ελλάδα πρέπει να καταθέσει στον ΟΗΕ συντεταγμένες καθορισμού της υφαλοκρηπίδας της στην Αν. Μεσόγειο, γιατί σε αντίθετη περίπτωση η αντίδρασή της στις τυχόν τουρκικές ενέργειες εκεί θα πάσχει νομικά. Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία με δύο ρηματικές διακοινώσεις της προς τον ΟΗΕ έχει ορίσει τις συντεταγμένες της περιοχής που θεωρεί δική της υφαλοκρηπίδα στην Αν. Μεσόγειο, ενώ με δημοσιεύσεις στην τουρκική εφημερίδα της κυβερνήσεως, το περιεχόμενο των οποίων κοινοποίησε και στον ΟΗΕ, έχει παραχωρήσει στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου μεγάλες περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο (βλ. αναλυτικό άρθρο του καθηγητή Ά. Συρίγου). Η Ελλάδα δεν έχει δηλώσει τέτοιες συντεταγμένες σε επίπεδο ΟΗΕ. Η κατάθεσή τους επείγει, για τη θωράκιση της ελληνικής νομικής θέσης.
(γ) σε στρατιωτικό επίπεδο, υπάρχουν πολλές επιμέρους κινήσεις μικρού κόστους που μπορούν να αυξήσουν τη μαχητική ικανότητα των ΕΔ (π.χ. επαναπιστοποίηση κρίσιμων οπλικών συστημάτων, αποκατάσταση οχημάτων σε ακινησία με ανταλλακτικά κλπ., ταχεία αξιοποίηση ελικοπτέρων Kiowa Warrior), εάν η πολιτική ηγεσία δώσει τις κατάλληλες κατευθύνσεις και αναλάβει (με υπογραφές) τις σχετικές ευθύνες. Είναι επίσης δεδομένο ότι στην κρίσιμη περιοχή εφαρμόζονται ειδικά σχέδια, υπάρχει παρουσία του ΠΝ και αυξημένη επαγρύπνηση των μονάδων. Πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι η δυνατότητα άμυνας μιας ΔΑΝ, σε τέτοια εγγύτητα από τις τουρκικές ακτές, είναι πεπερασμένη. Όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές, η καλύτερη άμυνα για το Καστελόριζο και τις υπόλοιπες μικρονήσους δεν είναι η τοπική στρατιωτική δύναμη, αλλά η σαφής επίγνωση του αντιπάλου ότι η τυχόν επίθεσή του εκεί θα επιφέρει αυτόματα γενικευμένο ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αξιολογηθεί η απόλυση περίπου 100.000 οπλιτών από τις ΤΕΔ που επιφέρει η μείωση της στρατιωτικής θητείας με τον προσφάτως ψηφισθέντα νόμο. Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, με μειωμένη επάνδρωση και σε φάση μετασχηματισμού, δεν θα βρίσκονται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση για επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας. Έτσι, ενώ σε περίπτωση επεισοδίου πέριξ του Καστελορίζου θα έχουν πλεονέκτημα στρατηγικό (εγγύτητα νήσου προς τις τουρκικές ακτές) και τακτικό (εμπειρία τουρκικής ΑΣ και Ειδικών Δυνάμεων σε αεραποβατικές ενέργειες), η προοπτική γενίκευσης ενός τέτοιου επεισοδίου σε ελληνοτουρκικό πόλεμο μάλλον δεν θα ήταν ευχάριστη για την τουρκική ηγεσία…
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ελληνική στρατιωτική ηγεσία έχει επίγνωση των ανωτέρω, όπως οι επανειλημμένες και πολυήμερες επισκέψεις του Α/ΓΕΣ αντιστρατήγου Γ. Καμπά και του Διοικητή 1ης Στρατιάς αντιστρατήγου Κ. Φλώρου στη Θράκη, με πλέον πρόσφατη την παρακολούθηση άσκησης “διάβασης ευκαιρίας” ποταμού από την 7η Μ/Κ ταξιαρχία. Ενδεχομένως μια μεγάλης κλίμακας κλήση εφέδρων στον επόμενο “Παρμενίωνα” θα αποτελούσε μια ακόμη ενέργεια προς την ίδια, σωστή κατεύθυνση.
Συμπερασματικά, η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη για ενδεχόμενη προσπάθεια της Τουρκίας να εκμεταλλευτεί τη μεταβατική περίοδο πριν και μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου. Η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές θα πρέπει να δώσει άμεσα δείγματα στιβαρότητας και να κάνει τις διορθωτικές κινήσεις που απαιτούνται, ώστε να αποθαρρύνει τυχόν τουρκικούς σχεδιασμούς.
