Στις 19 Μαίου 2016 κηρύχθηκε πλήρως επιχειρησιακή η 131 Μοίρα Αερομεταφερόμενου Συστήματος Προειδοποίησης και Ελέγχου (Havadan İhbar Kontrol: HİK) της Τουρκικής Αεροπορίας, η οποία διαθέτει τα τέσσερα αεροσκάφη Boeing 737-7ΕS, ή Ε-7Τ κατά την τουρκική ταξινόμηση. Η Μοίρα αναμένεται να πραγματοποιήσει την πρώτη της ανάπτυξη στο εξωτερικό τις επόμενες ημέρες, πραγματοποιώντας δύο εξόδους, στο πλαίσιο παροχής αεροπορικής εικόνας στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία.
Το πρόγραμμα
Στις 4 Ιουνίου 2002 υπογράφηκε σύμβαση αξίας 1.071,5 εκατ. δολαρίων για την κατασκευή και παράδοση στην Τουρκία τεσσάρων (+2 οption, η οποία όμως ουδέποτε ασκήθηκε) αεροσκαφών έγκαιρης προειδοποίησης & ελέγχου Boeing 737-7ΕS με ραντάρ Διάταξης Ηλεκτρονικής Σάρωσης Πολλαπλού ρόλου (MESA) της Northrop Grumman, βάσει τoυ προγράμματος Peace Eagle (στα τουρκικά Barış Kartalı). Η σύμβαση προέβλεπε και την παράδοση διαφόρων περιφερειακών υλικών υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένου και ενός πλήρους Επίγειου Τμήματος Υποστήριξης (GSS) που αποτελείτο από κέντρο υποστήριξης λογισμικού, κέντρο υποστήριξης/σχεδίασης αποστολής και εξομοιωτή αποστολής 10 θέσεων. Προς υποστήριξη του κύριου προγράμματος υπογράφηκαν άλλες δύο συμβάσεις για Κυβερνητικά Παρεχόμενο Εξοπλισμό (GFE). Η πρώτη, ύψους 60 εκατ. δολαρίων αφορούσε την απόκτηση 5 (4+1 εφεδρικό) συστημάτων Μέτρων Ηλεκτρονικής Υποστήριξης (ESM) EL/L-8384 της ισραηλινής εταιρείας Elta. Η δεύτερη, ύψους 20 εκατ. δολαρίων, αφορούσε την απόκτηση και ολοκλήρωση κρυπτοσυσκευών, ζεύξεων δεδομένων και λογισμικού.
Υποκατασκευαστικό ρόλο είχαν οι τουρκικές εταιρείες TAI, Aselsan, Havelsan, Mikes και Teknoloji Radar. Στο όλο πρόγραμμα θα εμπλέκονταν επίσης και οι Τουρκικές Αερογραμμές για την εκπαίδευση χειριστών και τεχνικών σε συνεργασία με τη Boeing. Το πρώτο αεροσκάφος Boeing 737-700 θα τροποποιούνταν στις εγκαταστάσεις της κατασκευάστριας εταιρείας στο Σηάτλ ενώ οι σχετικές εργασίες στα υπόλοιπα τρία θα πραγματοποιούνταν από την ΤΑΙ, στις εγκαταστάσεις της οποίας στην Άγκυρα το πρώτο αεροσκάφος (δεύτερο του προγράμματος) έφτασε στις 13 Μαρτίου 2006. Η παράδοση του πρώτου επιχειρησιακού αεροσκάφους στην Τουρκική Αεροπορία αρχικώς προβλεπόταν για τις 19 Ιουλίου 2007 ενώ του τέταρτου και τελευταίου στις 18 Ιουνίου 2008.
Τα προβλήματα
Αν και οι εργασίες τροποποίησης των αεροσκαφών για υποδοχή του ραντάρ και των λοιπών συστημάτων και υλικών -συμπεριλαμβανομένων και κοιλιακών σταθεροποιητικών πτερυγίων- εξελίσσονταν ομαλά, μια σειρά τεχνικών προβλημάτων έπληξαν το πρόγραμμα Peace Eagle όπως και το αντίστοιχο Wedgetail της Αυστραλίας. Συγκεκριμένα, το 2007 η Boeing, σε συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα, ανακοινώνει πως το τουρκικό πρόγραμμα «θα καθυστερήσει εξαιτίας προβλημάτων λογισμικού και υλικού». Ειδικότερα, για το αυστραλιανό πρόγραμμα Wedgetail είχε ανακοινωθεί πως τα προβλήματα αφορούσαν στο λογισμικού και στην ολοκλήρωση του συστήματος αποστολής στους τομείς της βαθμονόμησης του ραντάρ και στην ικανότητα διάκρισης στόχων αυτού. Επίσης, μεγάλο πρόβλημα αντιμετώπιζε και η συνεργασία του ραντάρ με το σύστημα IFF. Προφανέστατα τα ζητήματα αυτά αφορούσαν άμεσα και το τουρκικό πρόγραμμα, το πρώτο αεροσκάφος του οποίου πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση τον Σεπτέμβριο του 2007, για να ακολουθήσουν οι πρώτες δοκιμές του εξοπλισμού αποστολής τρεις μήνες αργότερα.
Όσον αφορά τις τεχνικές παρεμβάσεις αποκατάστασης, η σημαντικότερη εντοπίζεται επανασχεδίαση του θόλου στην εμπρόσθια και οπίσθια πλευρά της μακρόστενης κεραίας ραντάρ διατομής σχήματος Τ. Οι θόλοι αυτοί απαίτησαν μεγέθυνση καθώς στις δοκιμές απεδείχθη ότι το μικρό τους ύψος παραμόρφωνε τα εξερχόμενα σήματα του ραντάρ. Σημειώνεται πως τα στοιχεία που βρίσκονται κάτω από τους θόλους αυτούς (αποτελώντας μια ιδιαίτερη διάταξη που αποκαλείται «endfire»), είναι εκείνα που παρέχουν την ικανότητα πλήρους κάλυψης 360 μοιρών στο σύστημα, το οποίο διαφορετικά (δηλ. βασιζόμενο μόνο στα πλευρικά στοιχεία της κεραίας) θα προσέφερε συνολική κάλυψη 300 μοιρών και μόνο στις δύο πλευρές του αεροσκάφους. Οι τροποποιήσεις αυτές προφανώς απαίτησαν και αεροδυναμικές προσαρμογές και επαναπιστοποιήσεις. Όσο για το θέμα της συνεργασίας ραντάρ-IFF, πιστεύεται ότι οι όποιες παρεμβάσεις περιορίστηκαν σε επίπεδο λογισμικού.
Πέραν όμως των καθαρά τεχνικών θεμάτων, ειδικά για το τουρκικό πρόγραμμα προέκυψαν και κωλύμματα πολιτικής φύσης. Συγκεκριμένα, το Φεβρουάριο του 2012, μετά και από την επιδείνωση των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων, η κυβέρνηση του Ισραήλ ανακοίνωσε την επανεξέταση της άδειας εξαγωγής του συστήματος ESM της Elta για τα τουρκικά αεροσκάφη AEW&C. Μέχρι τότε είχαν παραδοθεί τα συστήματα μόνο για τα δύο πρώτα αεροσκάφη και υπολειπόταν η παράδοση άλλων τριών. Τελικά, μετά και από πιέσεις της αμερικανικής πλευράς, το Ισραήλ επανεκτίμησε την κατάσταση και στα τέλη του ίδιου έτους επέτρεψε τελικώς τη παράδοση των εναπομείναντων συστημάτων (διαφορετικά οι εμπλεκόμενες ισραηλινές εταιρείες θα κινδύνευαν ακόμη και με αποκλεισμό από μελλοντικά προγράμματα της Boeing). Ωστόσο, η προηγηθείσα κατάσταση προκάλεσε πρόσθετες καθυστερήσεις στο πρόγραμμα Peace Eagle, τα αεροσκάφη του οποίου συνέχιζαν να πραγματοποιούν δοκιμές ελέγχου και πιστοποίησης όλο αυτό το διάστημα.
Εν κατακλείδι, για την επίλυση των προβλημάτων απαιτήθηκαν μακροχρόνιες εργασίες αποκατάστασης και ελέγχους λειτουργίας και εξίσου εκτεταμένες δοκιμές πιστοποίησης που στο τουρκικό πρόγραμμα προκάλεσαν συνολικές καθυστερήσεις 6,5 ετών και μεγάλες υπερβάσεις κόστους. Το συνολικό κόστος εκτιμάται ότι ξεπέρασε τελικά τα 1,6 δισ. δολάρια στα οποία θα πρέπει να προστεθούν και περί τα 325 εκατ. δολάρια λόγω των αναπροσαρμογών από την αποπληρωμή του προγράμματος μέσω FMS. To Φεβρουάριο του 2014, το υφυπουργείο Αμυντικών Βιομηχανιών (SSM) της Τουρκίας γνωστοποίησε πως το τελικό ποσό των ρητρών που καταλογίσει η Τουρκία στη Boeing ανέρχεται στα 183 εκατ. $. Η εταιρεία φέρεται να δεσμεύτηκε, αντί χρημάτων, να καταβάλει επιπλέον ανταλλακτικά κόστους 32 εκατ. $, τα να επιμηκύνει τα (ξεχωριστά) προγράμματα εν συνεχεία υποστήριξης των αεροσκαφών και του λογισμικού κατά πέντε και τρία έτη, αντίστοιχα, σε σχέση με τα προβλεπόμενα από την αρχική σύμβαση.
Παραδόσεις
Τα αεροσκάφη παραδόθηκαν τον Ιανουάριο, Απρίλιο και Σεπτέμβριο του 2014 στην 131 Μοίρα που εδρεύει στην 3η Κύρια Βάση Αεριωθουμένων του Ικονίου. Ακολούθησε το Δεκέμβριο του 2015 η παράδοση του τέταρτου Ε-7Τ με αναβαθμισμένο λογισμικό καθώς και το τελευταίο στοιχείο του σκέλους υποστήριξης εδάφους (GSS), χάρη στο οποίο είναι εφικτή πλέον η αναβάθμιση του λογισμικού στα υπόλοιπα τρία. Σημειώνεται ότι τα τέσσερα αεροσκάφη απέκτησαν ονόματα από τα 4 σημεία του ορίζοντα.
Συμπερασματικά, με την απόφαση απόκτησης των Boeing 737-7ES MESA, η ΤΗΚ επέλεξε ένα υψηλών προδιαγραφών σύστημα, το οποίο θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπ’ όψιν από την Πολεμική Αεροπορία και τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις γενικότερα.
