Η πρόοδος στα διάφορα αναπτυξιακά/εξοπλιστικά προγράμματα, οι ραγδαίες εξελίξεις που δρομολογήθηκαν αμέσως μετά το πρόσφατο αποτυχημένο πραξικόπημα στη γείτονα καθώς και οι επιχειρησιακές απαιτήσεις από τις συνεχείς επιχειρήσεις στα νοτιοανατολικά της σύνορα, έχουν οδηγήσει σε μια σειρά αλλαγών στην Τουρκική Αεροπορία (ΤΗΚ) τους τελευταίους μήνες. Συνεπώς κρίνεται σκόπιμη η επισκόπηση των σημαντικότερων εξ αυτών, επιχειρώντας την επικαιροποίηση παλαιότερων σχετικών αναφορών μας. Προκειμένου ο αναγνώστης να έχει την πληρέστερη δυνατή εικόνα για τις οργανωτικές αλλαγές, την κατανομή των μέσων της ΤΗΚ, αλλά και την τακτική χρήση τους, θα υπενθυμίσουμε και τις σπουδαιότερες εξελίξεις των προηγούμενων ετών.
Ξεκινώντας από τις επιπτώσεις στον Κλάδο μετά το θνησιγενές πραξικόπημα, βασικότερη εξ αυτών είναι η απόταξη τουλάχιστον 559 έμπειρων στελεχών του, εκ των οποίων οι 256 είναι χειριστές αεροσκαφών. [1] Αυτοί θα πρέπει να προστεθούν στους 567 χειριστές (κυρίως μαχητικών αεροσκαφών) που έχουν αποχωρήσει οικιοθελώς από την ΤΗΚ από το 2010 και έπειτα. Αν και το σύστημα εκπαίδευσης της τελευταίας -τουλάχιστον σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία- αποδείχθηκε ότι μπορούσε να υπερκαλύψει αριθμητικά (πλην του 2013, όταν και οι αποχωρήσαντες χειριστές ήταν αποδεδειγμένα περισσότεροι από τους εισερχόμενους σε υπηρεσία -153 έναντι 125), είναι προφανές το ζήτημα που προκαλείται βραχυπρόθεσμα/μεσοπρόθεσμα όσον αφορά την έλλειψη έμπειρων χειριστών, με ότι αυτό συνεπάγεται από επιχειρησιακής πλευράς. [2] Πρόσθετα ερωτήματα ανακύπτουν σχετικά με το ποιοτικό επίπεδο των στελεχών που θα εισέρχονται στην ΤΗΚ μετά την φοίτησή τους στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας (η εισαγωγή σπουδαστών στο οποίο ανακοινώθηκε ότι θα ξεκινήσει από 1ης Ιανουαρίου 2017) μετά και από την κατάργηση των κλαδικών Ανώτατων Σχολών/Ακαδημιών στην Τουρκία.
Από οργανωτικής πλευράς, η μεγαλύτερη αλλαγή στην ΤΗΚ ήταν αναμφίβολα η ολοκλήρωση των διαδικασιών συγχώνευσης της 1ης και της 2ης Διοίκησης Τακτικής Αεροπορίας, οι οποίες έδρευαν στο Εσκισεχίρ και στο Ντιγιαρμπακίρ αντίστοιχα, σε μία ενιαία Διοίκηση Τακτικής Αεροπορίας & Αεράμυνας (Muharip Hava Kuvveti ve Hava Füze Savunma Komutanlığı) στην πρώην έδρα της πρώτης. Στη νέα αυτή Διοίκηση υπάγονται πλέον όλες οι Κύριες Βάσεις Αεριωθουμένων (Ana Jet Üs Komutanlığı: AJÜ) -Σχηματισμοί επιπέδου Πτέρυγας Μάχης-, το σύνολο του επίγειου δικτύου έγκαιρης προειδοποίησης (εθνικοί και ΝΑΤΟϊκοί σταθμοί), η 15η Διοίκηση Βάσης Α/Α Βλημάτων (Füze Üs Komutanlığı) με έδρα την Κωνσταντινούπολη, καθώς και κάποιες Μονάδες υποστήριξης μάχης. Η Διοίκηση Αεροπορικής Εκπαίδευσης (Σμύρνη), η Διοίκηση Αεροπορικών Μεταφορών (Καισάρεια) και η Αεροπορική Διοίκηση Λογιστικής Υποστήριξης (Άγκυρα), παρέμειναν ανεξάρτητες και αμετάβλητες.
Πέραν αυτού, η 4η AJÜ στο Ακιντζί (ή Μουρτεντ) της Άγκυρας μετέπεσε από επίπεδο Πτέρυγας σε Σμηναρχία. [3] Στη συγκεκριμένη βάση υπηρετούσε και η πλειοψηφία των χειριστών που αποτάχθηκαν (110). Οι Μοίρες που έδρευαν εκεί (141 Filo «Kurt», της 142 Filo «Ceylan» και 143 Μοίρα «Öncel») ανέστειλαν την λειτουργία τους και διοχέτευσαν τις προηγούμενες ημέρες τα αεροσκάφη τους στην 1η AJÜ στο Εσκισεχίρ, στην 3η AJÜ στο Ικόνιο και στην 5η AJÜ στην Μερζιφόν (όπου όμως πραγματοποιούνται εργασίες ανακατασκευής του διαδρόμου προσγείωσης και τα αεροσκάφη της έχουν μετασταθμεύσει στο Ερζουρούμ). Η κίνηση αυτή θα πρέπει να θεωρείται αναμενόμενη καθώς τα αεροσκάφη της 4ης AJÜ είχαν πρωταγωνιστήσει από πλευράς κινηματιών στα γεγονότα του πρόσφατου πραξικοπήματος, προχωρώντας μάλιστα και στις ρίψεις τουλάχιστον 14 βομβών JDAM και LGΒ στην ευρύτερη περιοχή της Άγκυρας εκείνη τη νύχτα. Αρχικά είχε αναφερθεί η πρόθεση οριστικής κατάργησης της Βάσης και διάλυσης των υποδομών της, ωστόσο επικράτησαν ψυχραιμότερες απόψεις βασιζόμενες σε επιχειρησιακά κριτήρια. Διευκρινίζεται πως η συγκεκριμένη αεροπορική βάση εξυπηρετεί και τις παρακείμενες εγκαταστάσεις της ΤΑΙ. Πάντως παραμένει αδιευκρίνιστο εάν τα πρώην αεροσκάφη της 4ης AJÜ θα συγκροτήσουν νέες Μοίρες στις Βάσεις όπου μεταφέρθηκαν ή αν απλώς θα διαμοιραστούν στις ήδη υπάρχουσες εκεί. Σε αντίθεση πάντως με τις αρχικές εκτιμήσεις, οι 141 και 142 Μοίρες ήταν μικτές. Μαζί με τα νέα F-16C/D Block-50M, η πρώτη αξιοποιούσε έναν αριθμό αναβαθμισμένων F-16CM/DM Block-40, ενώ η δεύτερη μερικά F-16C/D Block-30 σε ρόλο τακτικής αναγνώρισης (αξιοποιώντας τα 4 ατρακτίδια αναγνώρισης DB-110) καθώς και ορισμένα F-16CM/DM Block-50. Η 143 Filo αξιοποιούσε αποκλειστικά τα υπόλοιπα F-16C/D Block-30 έχοντας και καθήκοντα μετάπτωσης/μετεκπαίδευσης στον τύπο (OCU).
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως σε εξέλιξη βρίσκεται πρόγραμμα δομικού εκσυγχρονισμού από την ΤΑΙ, των 35 εναπομεινάντων σε υπηρεσία F-16 Block-30 της ΤΗΚ (29 μονοθέσια και 8 διθέσια). Θα πρέπει πάντως να τονιστεί πως με την ολοκλήρωση του προγράμματος αναβάθμισης των τουρκικών F-16 που ομογενοποίησε σημαντικά τα Block-40/50, πραγματοποιήθηκαν ευρύτερες ανακατανομές αεροσκαφών μεταξύ των διαφόρων Μοιρών, κυρίως για λόγους αριθμητικής αποκατάστασης της δυνάμεώς τους. Ωστόσο, η διάκριση στις Μοίρες που χρησιμοποιούν την κάθε μία από αυτές τις εκδόσεις παρέμεινε σε γενικές γραμμές, λόγω και των διαφορών που εξακολουθούν να υφίστανται μεταξύ τους (κινητήρας F110-GE-129 στα Block-50 και F110-GE-100 στα Block-40, ευρυγώνιο HUD της Marconi -ίδιο με αυτό των Βlock-50M, τα οποία φέρουν κινητήρα F110-GE-129B- για πληρέστερη αξιοποίηση των συστημάτων LANTIRN/Sniper στα δεύτερα, κλπ.). Αν και τα Block-40 είναι εκείνα που έχουν κύριο καθήκον την προσβολή στόχων εδάφους, οι αποστολές καταστολής αεράμυνας αναλαμβάνονται από τα Block-50 με βλήματα AGM-88B HARM αναβαθμισμένα με λογισμικό Block-IIIA. Από τις τέσσερις Μοίρες που είναι εξοπλισμένες με τα αεροσκάφη αυτής της έκδοσης, μόνoν η 192 δεν έχει καθήκοντα SEAD, ενώ η ομόσταυλή της 191 Filo φαίνεται πως εκπαιδεύεται συστηματικά και σε καθήκοντα ναυτικής κρούσης, βάσει και των αποστολών που ανέλαβε σε πρόσφατες ασκήσεις «Anatolian Eagle». Aν και δεν υφίσταται κάποιο σχετικό ειδικό όπλο στο τουρκικό οπλοστάσιο οι δύο αυτές Μοίρες της 9ης AJÜ στo Μπαλικεσίρ (Παλαιόκαστρο), πιθανόν αξιοποιούν το -περιορισμένο- απόθεμα των βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς AGM-84K SLAM-ER και σε αυτόν τον ρόλο. Επισημαίνεται ακόμη πως τα διθέσια τουρκικά F-16DM Block-40/50 απέκτησαν (και) πλήρως επιχειρησιακό ρόλο πλέον, καθώς παραγγέλθηκαν ειδικά για αυτά 21 ατρακτίδια παρεμβολών AN/ALQ-211(V)9 (έκδοση ατρακτιδίου του εσωτερικού παρεμβολέα ALQ-211(V)4 των Block-50M). Τέλος, τον Απρίλιο του 2014 ολοκληρώθηκαν οι παραδόσεις και οι εργασίες εγκατάστασης 5 προηγμένων εξομοιωτών πλήρους πτήσεις αεροσκαφών F-16, 17 συστημάτων εκπαίδευσης τακτικών όπλων και ενός εξομοιωτή προκεχωρημένου αεροπορικού ελεγκτού (όλοι της Havelsan) στις Βάσεις Μπαλικεσίρ, Ακιντσί, Ντιγιαρμπακίρ, Ικονίου και Μερζιφόν. Ειδικά ο τελευταίος σχετίζεται άμεσα με την απόκτηση δυνατοτήτων JTAC/FAC από τις Ειδικές Δυνάμεις (MAK) της ΤΗΚ, σε συνδυασμό με την απόκτηση των ανάλογων υλικών (επίγειοι καταδείκτες λέιζερ, σύγχρονοι ασύρματοι, τερματικά ROVER κ.ά.) από αυτές, που μέχρι σήμερα περιορίζονταν σε καθήκοντα SAR/CSAR.
Επιστρέφοντας στις συνέπειες του αποτυχημένου πραξικοπήματος, σε αντίθεση με τις εξελίξεις στο Ακιντζί, δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμη τι μέλλει γενέσθαι με την Αεροπορική Βάση του Ιντσιρλίκ η οποία θεωρήθηκε ως κέντρο ή ένα εκ των κέντρων λήψης αποφάσεων των πραξικοπηματιών. Για τον λόγο αυτόν επί ημέρες είχε διακοπεί η ηλεκτροδότηση και πραγματοποιούνταν συνεχείς έλεγχοι της Τουρκικής Αστυνομίας στη Βάση, ενώ οι εκεί εδρεύουσες Μονάδες της ΤΗΚ είχαν περιπέσει σε αδράνεια. Υπενθυμίζεται πως η μόνη τουρκική Μονάδα με οργανικά ιπτάμενα μέσα στη Βάση, είναι η 101 Filo με τα αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού KC-135R, το σύνολο των επιχειρησιακά διαθέσιμων εκ των οποίων (4 από τα 7) επίσης είχαν ενεργό ρόλο στα γεγονότα του πραξικοπήματος. Ανάμεσα στα διάφορα σενάρια που ακούστηκαν ήταν και αυτό του οριστικού κλεισίματος της Βάσης του Ικονίου. Ο καθοριστικός ρόλος που αυτή έχει όμως για τις επιχειρήσεις συμμαχικών αεροσκαφών (από εκεί επιχειρούν μόνιμα αμερικανικά και γερμανικά αεροσκάφη και αεροσκάφη άλλων χωρών περιστασιακά) στη Συρία, καθιστά την υλοποίηση μιας τέτοιας πρόθεσης μάλλον απίθανη. Όσον αφορά όμως την 6η AJÜ στην Μπαντίρμα, όπου μέχρι τώρα έδρευαν η 161 και 162 Filo με F-16CM/DM Block-40 (και, πιθανότατα, κάποια από τα νέα F-16C/D Block-50M) αναφέρεται ότι όπως και στην περίπτωση της Βάσης του Ακιντζί, επίσης θα μεταπέσει σε επίπεδο Σμηναρχίας, με τις Μοίρες της να καταργούνται. Επισημαίνεται πως λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η Βάση της Μπαντίρμα θεωρείτο βέβαιο ότι θα έχει καθοριστικό ρόλο σε τυχόν επιχειρήσεις στο Αιγαίο και, κυρίως, στην Θράκη, σε μια δυνητική ελληνοτουρκική σύρραξη.
Πιστή στην κυβέρνηση είχε παραμείνει η 1η AJÜ στο Εσκισεχίρ, όπου εδρεύει η νέα 401 Filo (Μοίρα Δοκιμών) με F-16CM/DM Block-40 και ίσως κάποια F-4ET/2020 και F-16C/D Block-30 μετά τις τελευταίες αλλαγές, η 201 Filo με αεροσκάφη CN.235M-100 και ελικόπτερα AS-532 Cougar και, φυσικά, η 111 Filo με μαχητικά F-4ET/2020 “Terminator”. Τα αεροσκάφη της τελευταίας μάλιστα ήταν αυτά που βομβάρδισαν τον διάδρομο από/προσγείωσης της 4ης AJÜ το πρωί της επομένης του πραξικοπήματος, ώστε να μη μπορέσουν να απογειωθούν εκ νέου τα αεροσκάφη που ήλεγχαν οι κινηματίες. Η 111 Filo θα παραλάβει σύντομα τα F-4ET/2020 από την 171 Filo της 7ης AJÜ στην Μαλάτεια, η οποία θα αναστείλει την λειτουργία της έως τα τέλη του 2016 και θα αναδιοργανωθεί καθώς προγραμματίζεται να γίνει η δεύτερη Μοίρα της ΤΗΚ που θα εξοπλιστεί με τα F-35A. Ήδη η 111 Filo παρέλαβε τα F-4ET/2020 της ομόσταυλης 112 Filo που επαναλειτούργησε προσωρινά από τον Μάρτιο του 2014 έως τα τέλη του 2015 (προφανώς για λόγους διαχείρισης των αεροσκαφών) και θα ξαναλειτουργήσει μελλοντικά ως η τρίτη τουρκική Μοίρα με F-35A. H Filo είχε ξανακλείσει τον Ιούλιο του 2012 μετά την απόσυρση των 16 F-4E/TM “Simsek” και των τελευταίων βλημάτων AIM-7 Sparrow από το τουρκικό οπλοστάσιο (τα F-4ET/2020 δεν φέρουν βλήματα BVR). Στις αρχές του 2013 είχε διαλυθεί -χωρίς να επανασυσταθεί έκτοτε- και η τρίτη Μοίρα της βάσης· η 113 Filo με την οποία και τελείωσαν την καριέρα τους τα αναγνωριστικά RF-4E/TM “Isik”. Επρόκειτο για δύο κινήσεις εξορθολογισμού και περικοπής δαπανών, ανεξάρτητα από το ότι τα αεροσκάφη υπηρέτησαν ελάχιστα μετά την εφαρμογή των -έστω και περιορισμένων, αλλά σκανδαλωδών- προγραμμάτων εκσυγχρονισμού τους. Πάντως και ο στόλος των F-4ET/2020 θα απομειωθεί σταδιακά. Εντός του 2016 προβλέπεται να αποσυρθούν 5 αεροσκάφη, αφήνοντας 42 σε υπηρεσία. Θα ακολουθήσει η απόσυρση άλλων 8 εντός του 2017 και από 7 το 2018 και το 2019. Έτσι λίαν συντόμως θα απομείνει η 111 Filo ως η επιχειρησιακή Μοίρα με τα τελευταία τουρκικά Phantom, η οριστική αποχώρηση των οποίων από υπηρεσία αναμένεται να λάβει χώρα το 2020. Ακολούθως και η 111 Filo θα μεταπέσει στα F-35A. Η πρώτη Μοίρα της ΤΗΚ που θα παραλάβει τα τελευταία, θα είναι η 172 Filo (που έχει αναστείλει την λειτουργία της από το 2009) της προαναφερθείσας 7ης AJÜ. Εκεί θα δημιουργηθεί διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο για τον τύπο, όπως επίσης και εγκατάσταση τελικού ελέγχου (FACO) των κινητήρων του. Σχετικά πρόσφατα υπήρξαν αναφορές σύμφωνα με τις οποίες η Τουρκία αναμένεται να παραγγείλει τελικά 116 F-35 αντί των 100 που προβλέπονταν έως τώρα. Κατά πάσα πιθανότητα τα 16 πρόσθετα αεροσκάφη θα είναι της έκδοσης F-35B για να μπορούν να επιχειρούν από το νέο μεγάλο αποβατικό πλοίο L400 Anadolu καθώς και από το δεύτερο πλοίο του τύπου που μάλλον θα αποκτήσει το Τουρκικό Ναυτικό στο εγγύς μέλλον.
Εξάλλου, εντός του 2017 αναμένεται να ξεκινήσουν και οι δοκιμές πιστοποίησης στο F-35, του τουρκικού βλήματος μεγάλου βεληνεκούς SOM-J, βάσει σχετικής συμφωνίας που υπογράφτηκε με την Lockheed Martin τον Αύγουστο του 2014. Η δε εξασφάλιση καθεστώτος IOC για τα αμερικανικά F-35 αναμένεται ότι θα βοηθήσει εμμέσως και στα τουρκικού ενδιαφέροντος σκέλη του προγράμματος. Άλλωστε, το F-35 προβλέπεται να πιστοποιηθεί ως φορέας και των καθοδηγούμενων με GPS βομβών της σειράς HGK. Τόσο για τις τελευταίες, όσο και για τις συλλογές ανεμοπορίας KGK καθώς και τις διάφορες τουρκικές συλλογές βομβών καθοδήγησης λέιζερ, η Aselsan λαμβάνει αλλεπάλληλες παραγγελίες από την ΤΗΚ λόγω μεγάλων αναγκών που προκύπτουν από τη μαζική χρήση κατευθυνόμενων όπλων στις επιχειρήσεις της στη ΝΑ Τουρκία και την Συρία. Οι σχετικές ανάγκες είναι τόσο μεγάλες, που παρά τις παραγγελίες εγχώριων συλλογών καθοδήγησης και πυρήνων για αυτές (συμπεριλαμβανομένων και των διατρητικών ΝΕΒ που πλέον βρίσκονται σε σειριακή παραγωγή), το αμερικανικό Κογκρέσο ειδοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2015 για πιθανή πώληση στην Τουρκία 1.000 συλλογών JDAM και 200 διατρητικών πυρήνων BLU-109/B. Εν τω μεταξύ, η Aselsan ήδη αναπτύσσει επόμενη γενιά καθοδηγούμενων αεροπορικών πυρομαχικών, αυτή τη φορά με «διπλή καθοδήγηση» (ανάλογα των L/JDAM). Σε μια άμεσα σχετική εξέλιξη, τουρκικές πηγές ανέφεραν ότι κατόπιν πολυετών δοκιμών, η εταιρεία παρέδωσε τον περασμένο Ιούλιο στην ΤΗΚ την πρώτη παρτίδα τεσσάρων προηγμένων ατρακτιδίων σκόπευσης ASELPOD για να ακολουθήσουν πρόσθετα αργότερα. Με αυτά αναμένεται να εφοδιαστούν και τα F-4ET/2020, ώστε να αντικαταστήσουν τα απαρχαιωμένα AN/AVQ-23 Pave Spike, έστω και στη δύση της επιχειρησιακής τους καριέρας. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν και την υπογραφή συμφωνίας ύψους $25 εκατ. με το Πακιστάν για την πώληση σε αυτό 16 ατρακτιδίων ASELPOD.
Επιστρέφοντας στα της 7ης AJÜ, εκεί θα επαναλειτουργήσει σύντομα και η 173 Filo (άλλοτε Μοίρα OCU για τα Phantom) παραλαμβάνοντας τα Μη Επανδρωμέχα Αεροχήματα (UAV) Anka-S, 10 εκ των οποίων βρίσκονται υπό παραγγελία. Αυτά θα αντικαταστήσουν τα Gnat-750 και I-Gnat που αποσύρονται καθώς και τα Heron (Gözcü-1 σε τουρκική υπηρεσία) που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα εφοδιαστικής υποστήριξης αλλά και επιδόσεων (όπως και τα Anka-A/B) λόγω του υπερβολικού βάρους του πυργίσκου AselFLIR-300T με τον οποίον είναι εξοπλισμένα. Ακριβώς το τελευταίο αυτό πρόβλημα υπόσχεται να λύσει ο νέος εγχώριος πυργίσκος CATS οι παραδόσεις του οποίου έχουν ξεκινήσει. Η πρώτη πτήση της έκδοσης Anka-S αναμένεται να λάβει χώρα στα τέλη του τρέχοντος έτους, πιθανότατα με τον κινητήρα των Anka-A/B προσωρινά, καθώς οι δοκιμές του νέου PD170 της ΤΕΙ που επελέγη να τα εφοδιάσει αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2018-2019. Επισημαίνεται πως η ΤΗΚ επιχειρεί περιστασιακά και με τα 4 Anka-A/B (τα δύο Anka-B φέρουν και ραντάρ SAR επιπλέον του πυργίσκου ΕΟ) που τυπικά ανήκουν στην ΤΑΙ. Η πρώτη τους επιχειρησιακή αποστολή πραγματοποιήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2016. Τα προαναφερθέντα Gnat/I-Gnat και Heron, καθώς επίσης και τα τακτικά UAV’s του Τουρκικού Στρατού (τα Karayel και τα -εξοπλισμένα με βλήματα ΜΑΜ πλέον- Bayraktar TB2) επιχειρούν από την 14η Κύρια Βάση Συστημάτων Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (İnsansız Uçak Sistemleri Ana Üs Komutanlığı) στο Μπατμάν, όπου εδρεύουν δύο Μοίρες ΜΕΑ καθώς και πυροβολαρχίες με φονικά UAV Harpy. Πρόκειται για το ανατολικότερο στρατιωτικό αεροδρόμιο στην τουρκική επικράτεια και μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν δευτερεύουσα βάση. Ωστόσο οι επιχειρησιακές ανάγκες στα ΝΑ σύνορα της Τουρκίας άλλαξαν άρδην την κατάσταση. Πολύ πρόσφατα μάλιστα, τα Bayraktar TB2 εκτέλεσαν επιτυχώς και την πρώτη επιχειρησιακή αποστολή κατάδειξης στόχου σε ζεύγος τουρκικών F-16, στη βόρεια Συρία.
Σημαντικές ήταν οι αλλαγές και στην 3η AJÜ στο Ικόνιο. Η εκεί εδρεύουσα 131 Μοίρα ΑΣΕΠΕ (HİK Grup Komutanlığı) παρέλαβε προ μηνών και το τέταρτο και τελευταίο αεροσκάφος έγκαιρης προειδοποίησης & ελέγχου Ε-7Τ, παράλληλα με τα τελευταία απάρτια των στοιχείων υποστήριξης εδάφους του τύπου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ένα κέντρο υποστήριξης λογισμικού (SSC), με τη βοήθεια του οποίου θα υλοποιηθεί και η εγκατάσταση αναβαθμισμένου λογισμικού στα τρία πρώτα τουρκικά E-7T (το τέταρτο αεροσκάφος παραδόθηκε με τη νεότερη έκδοση του λογισμικού εξαρχής εγκατεστημένη). Η ΤΗΚ, παρά τα αρχικά προβλήματα και τις καθυστερήσεις, είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη από την απόδοση των εν λόγω αεροσκαφών. Μάλιστα υπάρχουν σκέψεις για την προμήθεια δύο επιπλέον E-7T, χωρίς ωστόσο αυτό να έχει οριστικοποιηθεί. H ομόσταυλη 132 Filo άλλαξε τόσο ρόλο όσο και αεροσκάφη. Πιο συγκεκριμένα το 2014 παρέδωσε τα F-4ET/2020 που διέθετε στην 111 Filo και τα καθήκοντα επιχειρησιακής εκπαίδευσης και δοκιμών οπλικών συστημάτων στη νέα 401 Filo (αμφότερες στην 1η AJÜ όπως προαναφέραμε), αποκτώντας τουλάχιστον 11 αναβαθμισμένα F-16CM/DM Block-50 και αναλαμβάνοντας πλέον πλήρως επιχειρησιακά καθήκοντα. Στις τελευταίες ασκήσεις «Anatolian Eagle» μάλιστα, η Μοίρα είχε τον ρόλο της εχθρικής απεικόνισης. Συναφή καθήκοντα “aggressors” αναλαμβάνει ενίοτε και η 133 Akrotim Filo. Αυτή αποτελεί συγχώνευση της 133 Filo που διέθετε εκσυγχρονισμένα αεροσκάφη Ν/F-5A/B-2000 και της αμιγώς ακροβατικής 134 Filo «Türk Yildizlari» με NF-5A/B. Τα τελευταία αποσύρθηκαν οριστικά, δίνοντας τη θέση τους σε 14 εκσυγχρονισμένα NF-5A/B-2000 (τα υπόλοιπα επίσης αποσύρθηκαν το 2013 για λόγους μείωσης του κόστους και της πολυτυπίας) τα οποία και απέκτησαν τον γνωστό εξωτερικό διάκοσμο των «Τουρκικών Άστρων». Τελευταία Μοίρα που ανήκει στην 3η AJÜ είναι η 135 Filo με CN.235M-100, AS-532 Cougar και UH-1H Huey και καθήκοντα υποστήριξης/συνδέσμου και SAR/CSAR. Προέκυψε από την αναβάθμιση του αντίστοιχου κλιμακίου της Βάσης την περίοδο 2010-2011. Σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες 4, 6 και 8 AJÜ, στην 9η AJÜ στο Μπαλικεσίρ δεν φαίνεται να υπήρξαν σημαντικές οργανωτικές αλλαγές εκτός από τις προαναφερθείσες μετακινήσεις μαχητικών F-16.
Αντιθέτως, αξιοσημείωτες είναι οι εξελίξεις και στην 2η Κύρια Βάση Αεριωθουμένων (AJÜUO) στο Τσιγλί της Σμύρνης. Η εκεί εδρεύουσα 125 Filo αναβαθμίστηκε παραλαμβάνοντας πρόσθετα αεροσκάφη CN.235M-100 από άλλες Μοίρες, ιδίως μετά την διάλυση των 223 Filo και 203 Filo στα τέλη του 2010. Έτσι, ο στόλος των συγκεκριμένων αεροσκαφών στη δύναμη της 125 Filo έφτασε τις 16 μονάδες. Τα CN.235M-100 αυτά αξιοποιούνται για την εκπαίδευση Ιπταμένων της που προορίζονται για πολυκινητήριους τύπους, όπως επίσης και των Ιπταμένων του Τουρκικού Ναυτικού που προορίζονται για τα αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας. Επίσης, αναλαμβάνουν καθήκοντα SAR/CSAR από κοινού με ελικόπτερα AS-532UL/AL Cougar και UH-1H Huey (τα οποία χρησιμοποιούνται και για την εκπαίδευση χειριστών ελικοπτέρων που επίσης διαθέτει η Μοίρα, έχοντας τομέα ευθύνης την περιοχή του Αιγαίου (καλύπτοντας έτσι και το κενό που άφησε η διάλυση της 203 Filo η οποία έδρευε στον Διεθνή Αερολιμένα της Σμύρνης). Εξάλλου, πρόσφατα συγκροτήθηκε στην 2η AJÜUO και η Μοίρα Εξομοιωτών (SIM Filo), σε νέες υπερσύγχρονες κτιριακές εγκαταστάσεις έκτασης 6.500τ.μ., όπου 6 ειδικά καταρτισμένοι εκπαιδευτές χειρίζονται ένα ολοκληρωμένο συγκρότημα εξομοιωτών της Havelsan οι οποίοι δύνανται να διασυνδεθούν τόσο μεταξύ, όσο και με συστήματα απενημέρωσης. Συγκεκριμένα, η SIM Filo διαθέτει τέσσερις πλήρεις εξομοιωτές πτήσης T-38M, τέσσερις ΚΤ-1Τ, δύο εξομοιωτές ενόργανης πτήσης (IFT), τέσσερα συστήματα λήψης δεδομένων και ένα σύστημα προσομοίωσης διαφυγής από βυθιζόμενο αεροσκάφος. Με την οργανωμένη χρήση των συστημάτων αυτών εξοικονομούνται σε ετήσια βάσει πολύ σημαντικά ποσά από τον κύκλο αεροπορικής εκπαίδευσης της ΤΗΚ, ενώ μειώνεται και η καταπόνηση των εκπαιδευτικών αεροσκαφών. Η SIM Filo θα παραλάβει σύντομα και έναν εξομοιωτή για ελικόπτερα Cougar, όπως επίσης και δύο (με προαίρεση για τρίτο) εξομοιωτές του νέου εγχώριου αεροσκάφους βασικής εκπαίδευσης Hürkuş-B. Τα 15 υπό παραγγελία αεροσκάφη του τύπου αναμένεται να αρχίσουν να παραδίδονται το 2018, εξοπλίζοντας πιθανότατα την 124 Filo. Η τελευταία πετά σήμερα με αεροσκάφη που δανείζεται από άλλες Μοίρες της 2ης AJÜUO και με κύρια αποστολή την πιστοποίηση εκπαιδευτών σε αυτά και την διατήρηση της πτητικής τους ικανότητας. Αυτό αναμένεται να αλλάξει με την έλευση των Hürkuş-B τα οποία, αν και ανήκουν στην ίδια κατηγορία με τα υφιστάμενα KT-1T, θα προσφέρουν αναβαθμισμένες δυνατότητες στο βασικό εκπαιδευτικό στάδιο, λόγω των υψηλότερων επιδόσεων που τους εξασφαλίζει ο ισχυρότερος κινητήρας και τα πιο σύγχρονα ηλεκτρονικά σε σχέση με το κορεάτικο αεροσκάφος. Τον περασμένο Ιούλιο το Hürkuş ολοκλήρωσε τις διαδικασίες πιστοποίησης, λαμβάνοντας Πιστοποιητικό ΤΤ32 από την Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Αεροπορίας (DGCA) της Τουρκίας, το οποίο επικυρώθηκε άμεσα από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασφάλειας Αεροπορίας (EASA). Οι θετικές αυτές εξελίξεις για το τουρκικό αεροσκάφος, προφανώς απομάκρυναν το ενδεχόμενο εξάσκησης της προαίρεσης για 15 επιπλέον KT-1T, παρά τις αναφορές για σχετικές διαπραγματεύσεις που είχαν διαρρεύσει κατά καιρούς. Πάντως, τα KT-1T αποδεικνύονται αρκετά αξιόπιστα (με διαθεσιμότητες της τάξης του 85%), ενώ στο πλαίσιο της ευρύτερης συμφωνίας προμήθειάς τους στην 122 Filo που τα αξιοποιεί, υπηρετεί και ένας Νοτιοκορεάτης εκπαιδευτής. Συνολικά στη 2η AJÜUO υπηρετούν λιγότεροι από 150 εκπαιδευτές, αριθμός ο οποίος θεωρείται μικρός βάσει των υφιστάμενων αναγκών και, κυρίως, των διεθνών προοπτικών που έχει αποκτήσει η Βάση (βλ. παρακάτω). Γι’ αυτό και έχει ήδη δρομολογηθεί η άμεση ένταξη ακόμη 10 εκπαιδευτών στο δυναμικό της.
Πέραν από τις παραδόσεις των Hürkuş-B, η διετία 2017-2018 αναμένεται να είναι περίοδος ευρύτερων εξελίξεων στον τομέα της αεροπορικής εκπαίδευσης στην Τουρκία. Τότε προβλέπεται να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες προμήθειας των 52 νέων αεροσκαφών αρχικής εκπαίδευσης, τα οποία θα αντικαταστήσουν τα περίπου 60 πολυχρησιμοποιημένα SF-260D και T-41D, προσφέροντας νέες δυνατότητες και μικρότερο κόστος χρήσης. Το πρόγραμμα αυτό καθυστέρησε καθώς άλλαξαν οι απαιτήσεις για τις υποψηφιότητες. Έτσι, ενώ το πακιστανικό MFI-395 Super Mushshak αρχικά φάνταζε ως ισχυρός υποψήφιος, πλέον θεωρούνται επικρατέστερα τα SF-260EA και Grob G-120TP. Σήμερα τα SF-260D υπηρετούν με την 123 Filo στην 2η AJÜUO, ενώ τα T-41D με την 5 Filo στην Κωνσταντινούπολη, αναλαμβάνοντας το στάδιο της αρχικής επιλογής των μελλοντικών χειριστών, μαζί με ένα Σμήνος ανεμοπτέρων τύπου SZD-50-3 Puchacz. Πάντως η κατάργηση της Αεροπορικής Ακαδημίας ίσως οδηγήσει και επηρεάσει και την έδρα της 5 Filo. Κλείνοντας την παρένθεση αυτή, το 2017 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι παραδόσεις και των τελευταίων εκσυγχρονισμένων T-38M ARI, μετά και από την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης για τον εκσυγχρονισμό και των 13 εναπομεινάντων αεροσκαφών του τύπου, πέραν των αρχικών 55. Τα αεροσκάφη αυτά πετούν με την 121 Filo της 2ης AJÜUO και αναμένεται να παραμείνουν σε υπηρεσία τουλάχιστον έως το 2025-2030. Έχουν, δε, αναλάβει και τα καθήκοντα LIFT που εκτελούσαν προηγουμένως τα NF/F-5-2000. Υπενθυμίζεται πως στην εν λόγω βάσει, από τον Ιούνιο του 2015, λειτουργεί Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης Ιπτάμενου Προσωπικού (MMFCT-C). Σε αυτό φοιτούν ήδη οι πρώτοι δύο ξένοι εκπαιδευόμενοι. Πρόκειται για δύο υποψήφιους ιπταμένους της Πακιστανικής Αεροπορίας, που βρίσκονται εκεί βάσει σχετικής διμερούς συμφωνίας που υπέγραψαν Τουρκία και Πακιστάν τον περασμένο Ιανουάριο. Η ύπαρξη του Κέντρου και όλων των προαναφερθέντων υποδομών στη Βάση έχει προφανή οφέλη. Πάντως, είναι μάλλον βέβαιο πως οι Τούρκοι ανέμεναν μεγαλύτερο διεθνές ενδιαφέρον από το επιδεικνυόμενο μέχρι σήμερα, ώστε να καλύψουν και τις επενδύσεις στις οποίες προέβησαν. Ωστόσο η συγκυρία δεν ήταν ευνοϊκή για κάτι τέτοιο.
Ως προς την Διοίκηση Αεροπορικών Μεταφορών, σημαντικό πλήγμα δέχθηκε η 12 Κύρια Βάση Αεροπορικών Μεταφορών (12 HUAÜ) που εδρεύει στο Ερκιλέτ της Καισάρειας. Τουλάχιστον 29 εκ των ιπταμένων της αποτάχθηκαν, καθώς μεταγωγικά αεροσκάφη από την Βάση είχαν συμμετάσχει στην απόπειρα πραξικοπήματος έχοντας υποστηρικτικό ρόλο. Στην 12 HUAÜ ανήκουν η 221 Filo και η 222 Filo. Η πρώτη έχει ήδη αρχίσει να αξιοποιεί επιχειρησιακά τα τρία A-400M που έχει παραλάβει μέχρι σήμερα, με την πλέον πρόσφατη παράδοση να λαμβάνει χώρα τον Δεκέμβριο του 2015. Εν τω μεταξύ συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την αντικατάσταση του αεροσκάφους που συνετρίβη κατά τη διάρκεια δοκιμαστικής πτήσης στην Ισπανία τον Μάιο του ίδιου έτους, το οποίο προοριζόταν να παραδοθεί στην ΤΗΚ. Άλλες δύο παραδόσεις που ήταν προγραμματισμένο να λάβουν χώρα έως τα μέσα του 2016, δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα. Βάσει του αρχικού προγραμματισμού, οι παραδόσεις θα ολοκληρώνονταν μέχρι το 2018, ωστόσο αυτό είναι πλέον αμφίβολο ότι θα τηρηθεί. Συνεπεία αυτού, 10-12 C-160T επιχειρούν ακόμη με την 221 Filo. Εξ αυτών, τουλάχιστον 2 φέρουν εξοπλισμό για ειδικά καθήκοντα (ένα φέρει το σύστημα COMINT/COMJAM MILKAR-2U ή JAMINT-2U και τουλάχιστον ένα ακόμη τον εξοπλισμό ISR του προγράμματος «Goren-1» -αυτό μάλιστα συμμετείχε και στην πρόσφατη διεθνή άσκηση «Isik 2016» που φιλοξενήθηκε στο Ικόνιο) ενώ τα υπόλοιπα είναι κοινά μεταγωγικά. Παράλληλα, η ομόσταυλη 222 Filo ξεκίνησε να παραλαμβάνει τα εκσυγχρονισμένα C-130B/E του προγράμματος «Erciyes». Τελευταία εξέλιξη επ’ αυτού ήταν η τροποποίηση της σχετικής σύμβασης τον Δεκέμβριο του 2013, ώστε στο πρόγραμμα να συμπεριληφθούν και τα 6 C-130E που αποκτήθηκαν μεταχειρισμένα από την Σαουδική Αραβία, ως ενδιάμεση λύση λόγω των καθυστερήσεων με τα A-400M. Το πρόγραμμα «Erciyes» θα παρατείνει την επιχειρησιακή ζωή των τουρκικών C-130 έως το 2040. H τρίτη Μοίρα της 12 HUAÜ, η 223 Filo με CN.235M-100, διαλύθηκε στα τέλη του 2010 μοιράζοντας τα αεροσκάφη της σε άλλες Μονάδες, όπως προαναφέρθηκε. Τέλος, στην 11 HUAÜ στο Ετιμεσγκούτ της Άγκυρας, δεν υπήρξε καμία αξιόλογη μεταβολή. Εκεί εδρεύουν η 211 Filo με CN.235M-100 και η 212 Filo με ελικόπτερα, αεροσκάφη VIP και CN.235M-100 ειδικών ρόλων. Από την ίδια Βάση επιχειρούν ακόμη τα μέσα των αεροπορικών κλιμακίων της MIT, αλλά και της Διοίκησης Ηλεκτρονικών Συστημάτων (GES) του Γενικού Επιτελείου η οποία έχει απορροφήσει και την 7 Filo με τα τουλάχιστον 3 ειδικά τροποποιημένα CN.235M-100 που φέρουν το σύστημα ELINT MILSIS-2U. Μελλοντικά τα αεροσκάφη αυτά θα ενισχυθούν και από 2 κατάλληλα εξοπλισμένα ελικόπτερα T-70 με καθήκοντα C2. Στα τέλη του 2011 είχε αναφερθεί πως η GES μετονομάστηκε σε Διεύθυνση Ηλεκτρονικής και Τεχνικής Πληροφόρησης (ETIB), περνώντας υπό τον επιχειρησιακό έλεγχο της ΜΙΤ. Η ακρίβεια της πληροφορίας αυτής παραμένει αδιευκρίνιστη.
Σημειώσεις:
[1] Συγκεκριμένα, στις 27 Ιουλίου αποτάχθηκαν 30 ανώτατοι αξιωματικοί, 314 αξιωματικοί και 117 υπαξιωματικοί, στις 17 Αυγούστου αποτάχθηκαν 25 αξιωματικοί και στις 7 Σεπτεμβρίου αποτάχθηκαν 66 αξιωματικοί και 7 υπαξιωματικοί της ΤΗΚ. Συνολικά το πραξικόπημα οδήγησε μέχρι στιγμής στην ατιμωτική απόταξη 4.688 στελεχών των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, μεταξύ των οποίων το 46,5% των ανωτάτων αξιωματικών (151 από τους 325).
[2] Ενδεικτικό της αγωνίας για την κάλυψη του κενού σε έμπειρους χειριστές είναι η δημοσιοποίηση της συνάντησης Πτεράρχου Abidin Ünal με 6 χειριστές των Τουρκικών Αερογραμμών που εξέφρασαν την πρόθεσή τους να επιστρέψουν στην ΤΗΚ.
[3] Η αεροπορική βάση τέθηκε σε υπηρεσία το 1960 στη πεδιάδα Μürted (αποστατών), η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή όταν εκεί διεξαγόταν η μάχη μεταξύ των Οθωμανών και του Ταμερλάνου το 1402, οι Μαύροι Τάταροι και κάποιοι αρχηγοί των δυνάμεων της Ανατολίας άλλαξαν πλευρά και συμμάχησαν με το στρατό του Ταμερλάνου με αποτέλεσμα να χάσουν οι Οθωμανοί την μάχη και να αιχμαλωτιστεί ο σουλτάνος Γιλντιρίμ Μπεγιαζήτ. Το 1995 η βάση μετονομάστηκε σε Ακιντζί. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι με την πρόσφατη απόφαση αλλάζει πάλι η ονομασία σε Mürted για να θυμίσει την “προδοσία” κάποιων στελεχών της βάσης κατά το αποτυχημένο πραξικόπημα.
