Η επαναπροσέγγιση με την Τουρκία δείχνει να είναι μία προσεκτική κίνηση της κυβέρνησης του Ισραήλ, η οποία μέσω της περαιτέρω ενίσχυσης της πολιορκίας της Λωρίδας της Γάζας στοχεύει είτε στην ανατροπή της Χαμάς από την εξουσία είτε στην συνθηκολόγησή της και την ομαλή ένταξή της στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας με την Φατάχ. Λόγω του βραχυχρόνιου χαρακτήρα της, η κίνηση αυτή δύσκολα θα επηρεάσει τις μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ της Ελλάδος, της Κύπρου και του Ισραήλ.
Η πολιτική κατάσταση που, κυρίως λόγω του οικονομικού αποκλεισμού, αντιμετωπίζει η Χαμας στην Λωρίδα στην Γάζας είναι οριακή. Μεταξύ του 2015 και του 2016, οι φόροι και οι δασμοί έχουν επταπλασιαστεί, προκαλώντας οικονομική ασφυξία στην αγορά. Οι περίπου 40.000 υπάλληλοι που εργάζονται για τις αρχές της Χαμας στη Γάζα λαμβάνουν τους μισθούς τους περιστασιακά ή είναι χρόνια απλήρωτοι. Πρόσφατα, μάλιστα, πέρασε στην δεύτερη φάση το πρόγραμμα διανομής κρατικής γης σε απλήρωτους δημοσίους υπαλλήλους, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Δεδομένου ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι αποτελούν περίπου το 40 τοις εκατό του συνόλου των εργαζομένων στην Λωρίδα της Γάζας (στοιχεία 2014), το μέγεθος του πολιτικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η Χαμας λόγω της αδυναμίας της να καταβάλει τακτικά τους μισθούς του δημοσίου τομέα γίνεται ακόμη πιο εύκολα αντιληπτό.
Το πολιτικό αδιέξοδο της Χαμας ενισχύεται και από την καλή συνεργασία της κυβέρνησης Σισι με το Ισραήλ, στο θέμα της καταστροφής από το 2011 πάνω από χιλίων υπογείων διαβάσεων στα σύνορα μεταξύ της Γάζας και της Αιγύπτου. Η Χαμας χρησιμοποιούσε αυτά τα περάσματα για να διακινεί χρήματα, αγαθά, ανθρώπους, και οπλισμό, ελαττώνοντας κατά πολύ τις επιπτώσεις του οικονομικού αποκλεισμού.
Εκτός από την στενή συνεργασία της Αιγύπτου, για να ασκήσει πίεση στην Χαμας το Ισραήλ χρειάζεται και την σύμπραξη της Τουρκίας. Όπως έχουμε ξαναγράψει, η Τουρκία αποτελεί σημαντικό δίαυλο διοχέτευσης οικονομικής στήριξης προς την Χαμας, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι με την ανοχή – αν όχι την συμμετοχή – της τουρκικής κυβέρνησης διακινούνται μέσω ενός δικτύου οργανώσεων και ισλαμικών τραπεζών σημαντικά ποσά για την στήριξη της οργάνωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συμφωνία του Ισραήλ με την Τουρκία συνεισφέρει στο σφίξιμο του κλοιού γύρω από την Χαμας. Πρώτο βασικό σημείο της συμφωνίας είναι το γεγονός ότι από την έναρξη της ισχύος της η Τουρκία αναλαμβάνει την υποχρέωση να απαγορεύσει την συγκέντρωση χρημάτων εντός της επικράτειάς της με σκοπό την υποστήριξη τρομοκρατικών ενεργειών στην Λωρίδα της Γάζας. Εν ολίγοις, η Τουρκία δεσμεύεται να εμποδίσει την συγκέντρωση ή μεταβίβαση χρημάτων που μπορεί να κατευθυνθούν για τις πληρωμές των μαχητών της Χαμας, γεγονός που πρακτικά περιορίζει κατά πολύ οποιαδήποτε προσπάθεια της οργάνωσης για ανεύρεση πόρων εντός της Τουρκίας. Δεύτερο βασικό σημείο είναι το γεγονός ότι οποιαδήποτε τουρκική βοήθεια προς την Γάζα θα πρέπει να περνά από το ισραηλινό λιμάνι στο Ashdod. Με άλλα λόγια, οι Ισραηλινοί θα έχουν πλήρη έλεγχο του τι εισέρχεται στην Γάζα.
Με βάση τα παραπάνω, ο τακτικός ελιγμός της ισραηλινής κυβέρνησης γίνεται εύκολα κατανοητός. Η συμφωνία με την Τουρκία ενισχύει την πίεση στην Χαμας, η οποία όσο θα περνά ο καιρός θα αντιμετωπίζει όλο και πιο έντονα το πρόβλημα της διατήρησης της νομιμοποίησής της. Σε αυτό το πλαίσιο, η Χαμας θα βρεθεί ενώπιον ενός δύσκολου διλλήματος: Ή θα παραμείνει στην εξουσία ρισκάροντας να βρεθεί αντιμέτωπη με κάποιας μορφής εξέγερση ή θα επιλέξει να συνεργαστεί με την Φαταχ και την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Στο καλύτερο σενάριο για το Ισραήλ, μάλιστα, η Χαμάς εξαναγκάζεται να αποδεχθεί την διεξαγωγή εκλογών (οι οποίες έχουν καθυστερήσει χρόνια).
Η συμφωνία αυτή δύσκολα θα κρατηθεί για πολλά χρόνια, καθώς είτε η Τουρκία θα επανέλθει, λόγω των εσωτερικών πολιτικών κύκλων, στην άσκηση φιλοισλαμικής εξωτερικής πολιτικής, είτε θα υπάρξουν εξελίξεις στην λωρίδα της Γάζας. Όπως έχουμε ξαναγράψει, είναι εξαιρετικά πιθανό η φιλοισλαμική εξωτερική πολιτική να μην είναι παροδικό, αλλά κυκλικό, χαρακτηριστικό της Τουρκίας. Λόγω της διαχρονικά έντονα αρνητικής στάσης του τουρκικού εκλογικού σώματος απέναντι στο Ισραήλ, η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας και το κυβερνών ισλαμικό κόμμα θα έχουν πάντα κίνητρο, όποτε βρίσκονται ενώπιον δύσκολων εκλογικών αναμετρήσεων, να ασκούν έντονα φιλοισλαμική εξωτερική πολιτική, με σκοπό την συσπείρωση της πολιτικής τους βάσης. Εναλλακτικά, δεδομένης της έντονης πίεσης που υφίσταται η Χαμας, δύσκολα θα μπορέσει να συντηρηθεί για πολλά χρόνια ακόμη στην εξουσία, γεγονός που μειώνει το κίνητρο του Ισραήλ για στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να λάβει υπ’ όψη της τα παρακάτω σημεία:
- Η Τουρκία θα είναι αρκετά χρήσιμη για το Ισραήλ για όσο διάστημα θα τηρεί την συμφωνία και για όσο διάστημα η Χαμας θα βρίσκεται στην εξουσία στην Γάζα.
- Η ελληνική πλευρά πρέπει να είναι έτοιμη να εκμεταλλευθεί οποιαδήποτε ένδειξη επιστροφής της Τουρκίας στην άσκηση έντονης φιλοισλαμικής εξωτερικής πολιτικής.
- Το πλεονέκτημα της Ελλάδος είναι το γεγονός ότι οι σχέσεις με το Ισραήλ δεν επηρεάζονται από τους ελληνικούς πολιτικούς κύκλους. Η Ελλάδα παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην ανάπτυξη σχέσεων με το Ισραήλ, παρά τους έντονους πολιτικούς κραδασμούς και τις συχνές αλλαγές κυβερνήσεων των προηγούμενων ετών. Το γεγονός αυτό αποτελεί την καλύτερη βάση για ανάπτυξη μακροχρόνιων σχέσεων σε στρατηγικά σημαντικούς τομείς όπως η αμυντική συνεργασία και η ενέργεια.
Ευριπίδης Τσακιρίδης – www.tsakiridis.org/el
