Γράφει ο Δρ Σπυρίδων Πλακούδας*
Οι Δύο Σχολές Σκέψης
Οι εξελίξεις στη Συρία και το Ιράκ δημιουργούν το εύλογο ερώτημα: η Ελλάδα πώς πρέπει να δράσει επ’ αυτού; Δηλαδή, μας αφορά ο ένοπλος αγώνας των Κούρδων για ανεξαρτησία ή απλώς μας απασχολεί ο εν λόγω αγώνας αντανακλαστικά λόγω των τεταμένων σχέσεων με τον «εξ ανατολών κίνδυνο»; Στην χώρα μας υπάρχουν δύο σχολές σκέψης επ’ αυτού.
Η πρώτη σχολή σκέψης υποστηρίζει πως δεν πρέπει να προσεταιρισθούμε τους πρώην σφαγείς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας κατά την ατυχή Μικρασιατική Εκστρατεία. Βέβαια, η εν λόγω σχολή πάσχει σε δύο σημεία. Πρώτον, οι Κούρδοι δια του Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), πολιτικού βραχίονα του PKK, έχουν απολογηθεί δημοσίως για τη συμμετοχή τους στην Αρμενική και Ελληνική Γενοκτονία. Και δεύτερον, στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν έχθρες ή φιλίες. Οι Βούλγαροι συνιστούν έναν αειθαλέστερο εχθρό των Ελλήνων αφού οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ Βουλγάρων και Ρωμιών συνέβησαν τον 7ο αιώνα μ.Χ. Δεν σημαίνει τούτο όμως πως δεν συνεργαστήκαμε με τους Βουλγάρους κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913) ή κατά την κρίση του Σισμίκ (1987). Τρανό παράδειγμα μιας αποτυχημένης εξωτερική πολιτικής λόγω συναισθηματισμών αποτελεί η Τουρκία: από την πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες στην πολιτική των …«ανοικτών μετώπων» λόγω της μοναδιάστατης πολιτικής του Ερντογάν υπέρ του Σουνιτικού Ισλάμ – ιδίως της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Σε αυτή τη σχολή σκέψης ανήκει και το εξής επιχείρημα: η Ελλάδα δεν πρέπει να υποστηρίζει έναν μη κρατικό δρώντα όπως το PKK που επιδιώκει την απόσχιση λόγω των ανοιχτών μετώπων στην Κύπρο και τη Δυτική Θράκη. Επ’ αυτού, χρίζουν ιδιαίτερης μνείας τα εξής 2 σημεία. Πρώτον, η Τουρκία, παρά τους προφανείς κινδύνους μιας τέτοιας πολιτικής, δεν διστάζει να υποστηρίξει τα αποσχιστικά κινήματα στην Ευρώπη (π.χ. Κόσοβο) ή Ασία (π.χ. Ιρακινό Κουρδιστάν μέχρι πρότινος). Δεύτερον, η νομικίστικη θέση της Ελλάδας περί διεθνών σχέσεων έχει αναγάγει το Διεθνές Δίκαιο ως τον ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας μετά το 1974 ενώ ως γνωστόν η Ισχύς αποτελεί την ultima ratio στις Διεθνείς Σχέσεις από την εποχή του Διαλόγου των Μηλίων. Μήπως εν τέλει το εν λόγω επιχείρημα δεν αποτελεί παρά μια συγκεκαλυμμένη προσπάθεια απόκρυψης της ατολμίας και έλλειψης φαντασίας στην εξωτερική πολιτική μας;
Η δεύτερη σχολή σκέψης συνοψίζεται στο εξής επιχείρημα: οι Κούρδοι θα διαλύσουν την Τουρκία οπότε εμείς πρέπει να τους υποστηρίξουμε και να δρέψουμε τις δάφνες και τους καρπούς της βοήθειάς μας στο εγγύς μέλλον. Η εν λόγω άποψη αποτελεί έναν άκρατο ευσεποθισμό του λαού μας – ο οποίος ούτως ή άλλως αρέσκεται σε τέτοιες φαντασιώσεις περί επικείμενης διάλυσης του προαιώνιου αντιπάλου από εξωτερικούς εχθρούς (π.χ. η συλλογική φαντασίωση με το «ξανθό γένος» από τον 18ο αιώνα έως τις ημέρες μας). Ο ανταρτοπόλεμος αποτελεί πρωτίστως έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς («ο πόλεμος της ψείρας») όπου η ασυμμετρία μεταξύ των ανταρτών και των κυβερνήσεων ως προς την ισχύ δυσκολότατα υπερπηδάται.[1] Οι αντάρτες του PKK ΔΕΝ διαθέτουν την ισχύ να ανατρέψουν το status quo στην Τουρκία – αλλά ούτε η Τουρκία, αντιστρόφως, δύναται να εκμηδενίσει το PKK (ιδίως μετά την ισχυροποίηση του τελευταίου στη Συρία και, δευτερευόντως, στο Ιράκ).
Η Ρεαλιστική Προσέγγιση
Όπως είχα υποστηρίξει στο παρελθόν, οι Κούρδοι αποτελούν έναν «φυσικό» σύμμαχο της Ελλάδας στην Μέση Ανατολή – υπό προϋποθέσεις βέβαια.
Οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ έχουν ήδη ιδρύσει δύο de facto ανεξάρτητα κράτη υπό την αιγίδα των ΗΠΑ με αφετηρία τον αγώνα εναντίον του ISIS. Παρ’ όλο που προ ημερών οι Κούρδοι του Ιράκ υπέστησαν ένα ισχυρότατο πλήγμα από το Ιράκ και το Ιράν, το Ιρακινό Κουρδιστάν θα συνεχίσει να υφίσταται ως «κυματοθραύστης» του Ισραήλ και των ΗΠΑ έναντι του Ιράν. Με τους Κούρδους στη Συρία, η κατάσταση περιπλέκεται καθώς το παρακλάδι του PKK «παίζει σε διπλό ταμπλό» (Ρωσία και ΗΠΑ) με αρκετή επιτυχία έως σήμερα.
Τον Δεκέμβριο του 2016, είχα υποστηρίξει δια της πένας πως οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ προσφέρουν στη χώρα μας ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί έναντι της Τουρκίας:
Κατά τη γνώμη μου, οι Τούρκοι θα αποχωρήσουν οικειοθελώς από την Κύπρο μόνο εφόσον εξασφαλίσουν ανταλλάγματα. Άραγε τι πρέπει να προσφέρουν ως αντάλλαγμα στους Τούρκους η Ελλάδα και η Κύπρος δίχως να υποστούν «εκπτώσεις» ως προς την κρατική κυριαρχία τους; Πρέπει η Ελλάδα και η Κύπρος να δημιουργήσουν εκ του μηδενός ένα τέτοιο «βαρύ αντάλλαγμα». Το Κουρδικό Ζήτημα αποτελούσε και αποτελεί την Αχίλλειο Πτέρνα της Τουρκίας. Η Άγκυρα, επί του παρόντος, έχει εμπλακεί σε έναν αγώνα επιβίωσης εναντίον των Κούρδων σε τρία μέτωπα: νοτιο-ανατολική Τουρκία, βόρεια Συρία και βόρειο Ιράκ. Οι Κούρδοι και, ειδικότερα, το PKK αυξάνουν δραματικά τη στρατιωτική και διπλωματική ισχύ τους στη διεθνή κονίστρα ελέω του αγώνα εναντίον του ISIS. Ήδη χώρες της Δύσης, πρωτοστατούντων των ΗΠΑ, υποστηρίζουν στρατιωτικά τους Κούρδους της βόρειας Συρίας και του βορείου Ιράκ – προς γενική δυσαρέσκεια της Τουρκίας λόγω της περίοπτης θέσης του PKK στη βόρεια Συρία. Γιατί, λοιπόν, η Ελλάδα να μην υιοθετήσει τις πρακτικές τόσων χωρών που ανοιχτά ή διακριτικά υποστηρίζουν τους Κούρδους; Γιατί να μην ενθααρρύνει η η Ελλάδα το PYD να ανοίξει ένα «προξενείο» στην Αθήνα όπως στην Μόσχα; Γιατί να μην προωθήσει η Ελλάδα (σε συνεννόηση πάντοτε με τους συμμάχους της – πρωτίστως τις ΗΠΑ) οπλισμό στους Κούρδους του βορείου Ιράκ (την πολιτοφυλακή των Γιεζίντι Κούρδων και την Κουρδική Περιφερειακή Διοίκηση) όπως η Γερμανία; Γιατί να μην ακολουθήσει τα βήματα αυτά η Κύπρος σε σύμπνοια με την Ελλάδα και τους υπόλοιπους εταίρους της εντός της ΕΕ; […]Σημειωτέον πως η Τουρκία απέσυρε εν έτει 2016 για πρώτη φορά στα χρονικά τμήμα των κατοχικών δυνάμεών της ώστε να ενισχύσει τις δυνάμεις της στον αγώνα εναντίον του PKK στη νοτιο-ανατολική Τουρκία [ …][2]
Η δεύτερη επέμβαση της Τουρκίας στη βόρεια Συρία ίσως δημιουργήσει τις συνθήκες για το Βιετνάμ αλά Τούρκα. Η υποστήριξη προς τους Κούρδους, είτε υλική είτε ηθική, προϋποθέτει πρωτίστως την εκ βάρθρων αναμόρφωση της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η Ελλάς πρέπει να υιοθετήσει ένα «δόγμα εκτεταμένης αποτροπής» (extended deterrence doctrine) – όπως το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (1994 – 1999). Μόνο που αυτή την φορά, τα όρια του δόγματος αυτού δεν θα σταματούν στις ακτές της Μεγαλονήσου αλλά θα εκτείνονται έως τα όρη και τις ερήμους του Κουρδιστάν.Οπότε ή αδράττουμε την ευκαιρία που ανέλπιστα μας προσφέρει ο Πόλεμος στη Συρία ή απλά δορυφοριοποιούμαστε έναντι της αναθεωρητικής γειτονικής δύναμης έτι περαιτέρω.
Σημείωση:
Παρ’ όλο που στο πρώτο μέρος του άρθρου είχα σημειώσει πως το Ιράν θα χρησιμοποιήσει την φιλο-Ιρανική φατρία Ταλαμπανί σε μια κλασσική τακτική «διαίρει και βασίλευε», δεν ανέμενα πως οι Κούρδοι του Ιράκ θα παρέδιδαν αμαχητί το Κιρκούκ αλλά και τόσες περιοχές (π.χ. Σιντζάρ) που απέκτησαν με αίμα.
Υποσημειώσεις:
[1] Περί στρατηγικής και τακτικής στον ανταρτοπόλεμο, δείτε εδώ: Σπυρίδων Πλακούδας «Ανταρτοπόλεμος: Το Ορφανό Παιδί της Στρατηγικής», Διακλαδική Επιθεώρηση, Τεύχος 30 (Ιούλιος-Οκτώβριος 2014), σσ. 7-18. Ολόκληρο το κείμενο εδώ.
[2] Σπύρος Πλακούδας: «Πως θα φύγει ο Αττίλας από την Κύπρο;», Liberal, 24/12/2016, http://www.liberal.gr/arthro/102883/amyna–diplomatia/2016/pos-tha-fugei-o-isonattilassin-apo-tin-kupro.html
* Ο Δρ Σπυρίδων Πλακούδας είναι επίκουρος καθηγητής Στρατηγικής και Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο των Εμιράτων και αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
