Η έγκριση της απόκτησης 70 ελικοπτέρων OH-58D Kiowa Warrior από το ΚΥΣΕΑ άνοιξε τον δρόμο για την ολοκλήρωση ενός προγράμματος που θα επιφέρει σοβαρή αναβάθμιση των δυνατοτήτων της Αεροπορίας Στρατού, αλλά και των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων γενικότερα. Ταυτόχρονα όμως, η ταχεία ένταξη των ελικοπτέρων στο ελληνικό οπλοστάσιο με στόχο την επίτευξη αρχικής επιχειρησιακής ικανότητας (IOC) το 2019, συνεπάγεται σημαντικές προκλήσεις από άποψη οργάνωσης, εκπαίδευσης, υποστήριξης και ανάπτυξης ενός δόγματος χρήσης προσαρμοσμένου στις ελληνικές συνθήκες. Στο παρόν άρθρο γίνεται μια πρώτη προσπάθεια ανάλυσης των βασικών παραμέτρων της ένταξης του ελικοπτέρου σε ελληνική υπηρεσία, με βάση και την αμερικανική εμπειρία.
Ιστορικό
Το ΟΗ-58D Kiowa Warrior είναι η εξοπλισμένη έκδοση του ελικοπτέρου OH-58D Kiowa (Bell Model 406), που προέκυψε από την ωρίμανση του προγράμματος ΑΗΙΡ (Army Helicopter Improvement Program). Από το 1969, που τα πρώτα ΟΗ-58Α αναπτύχθηκαν στο Βιετνάμ, ως το 2016, όταν τα ΟΗ-58D του 17ου Συντάγματος Ιππικού της 82ης αερομεταφερόμενης μεραρχίας αναπτύχθηκαν στη Ν. Κορέα για την τελευταία εκτός συνόρων αποστολή τους, το ΟΗ-58 υπήρξε ένα σχετικά αφανές, αλλά πολύ κρίσιμο συστατικό της ισχύος του αμερικανικού στρατού.
Η αρχική έκδοση του ελικοπτέρου (ΟΗ-58Α) βασίστηκε στο επιτυχημένο Bell 206Α Jet Ranger και εντάχθηκε στον αμερικανικό στρατό το 1969. Η αναβαθμισμένη (άοπλη) έκδοση ΟΗ-58D ολοκλήρωσε τις επιχειρησιακές της δοκιμές το 1985 και σύντομα απαιτήθηκε η ανάπτυξη εξοπλισμένης έκδοσης για την προστασία τάνκερς στον Περσικό Κόλπο από επιθέσεις ταχυπλόων (επιχείρηση Prime Chance). Στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου (επιχείρηση Desert Storm, 1991) συμμετείχαν συνολικά 115 OH-58D σε διάφορους ρόλους, ενώ στον δεύτερο Πόλεμο του Κόλπου (Operation Iraqi Freedom, 2003) συμμετείχαν 120. Και στις δύο περιπτώσεις η διαθεσιμότητά τους ήταν πολύ υψηλή (αναφέρεται ποσοστό 92%) παρά τις αντίξοες συνθήκες. Το ίδιο ισχύει για τη χρήση του ελικοπτέρου στο Αφγανιστάν, τη Βοσνία και αλλού.
Στον αμερικανικό στρατό, τα ΟΗ-58D Kiowa Warrior οργανώνονταν σε λόχους (Troops) των 8 ελικοπτέρων αποτελούμενους από διμοιρίες των 4 και ομάδες των 2 ελικοπτέρων. Οι λόχοι αυτοί υπάγονταν σε τάγματα (Squadrons) ενταγμένα είτε σε συντάγματα ως Regimental Aviation Squadrons (RAS) είτε σε μεραρχίες ως Division Cavalry Squadrons (DCS) είτε σε σχηματισμούς εναέριου ιππικού ως Air Cavalry Squadrons (ACS). Αναλόγως της υπαγωγής αυτής η σύνθεση του τάγματος μπορούσε να περιλαμβάνει από 2 έως 4 λόχους ΟΗ-58, συχνά σε συνδυασμό με λόχους επιθετικών ελικοπτέρων (ΑΗ-1 ή ΑΗ-64). Με βάση παραδοχή τυπικής διαθεσιμότητας 75% η συνήθης μάχιμη δύναμη κάθε λόχου ΟΗ-58 αναμενόταν να είναι 6 ελικόπτερα, τα οποία ο τακτικός διοικητής μπορούσε να κατανείμει αναλόγως των αναγκών της αποστολής.
Τον Δεκέμβριο του 2013 υπήρχαν 338 Kiowa σε ενεργό υπηρεσία στον αμερικανικό στρατό, συν 30 ακόμη στην Εθνοφρουρά, και βρισκόταν σε εξέλιξη το πρόγραμμα αναβάθμισης στο επίπεδο OH-58F. Το ίδιο έτος η κατασκευάστρια Bell ανακοίνωνε ότι το ελικόπτερο είχε συμπληρώσει 820.000 ώρες πολεμικών αποστολών με μέση διαθεσιμότητα 90%. Το 2014 όμως αποφασίστηκε η απόσυρση των Kiowa Warriors, με στόχο την εξοικονόμηση πόρων που θα διατεθούν για τη συντήρηση και αναβάθμιση του στόλου των ΑΗ-64 Apache, ενώ για την αναγνώριση ο αμερικανικός στρατός θα βασιστεί περισσότερο σε UAVs.
Αποστολές και βασικά χαρακτηριστικά
Οι βασικές αποστολές του ΟΗ-58D Kiowa Warrior στον αμερικανικό στρατό ως την απόσυρσή του το 2017 ήταν η αναγνώριση, η πρόσκτηση και κατάδειξη στόχων, η ενάσκηση διοίκησης και ελέγχου, η συνοδεία και προστασία μεταφορικών ελικοπτέρων, η ελαφρά κρούση, αλλά και -σε έκτακτες περιπτώσεις- η μεταφορά στρατιωτών και φορτίων (ως 2.000 λιβρών με εξωτερικό γάντζο), ακόμη και η εκκένωση τραυματιών (MEDEVAC).
Κύριο χαρακτηριστικό του OH-58D είναι το Σκοπευτικό Εγκατεστημένο στον Ιστό (Mast Mounted Sight: MMS), το οποίο επιτρέπει στο ελικόπτερο να εκτελεί την αποστολή του αναγνωρίζοντας στόχους νύχτα και μέρα, ακόμη και υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες, ενώ παραμένει (σχεδόν) αθέατο. Αποτελείται από περιστρεφόμενο πύργο στην κορυφή του άξονα του στροφείου με πεδίο θέας ±190° σε αζιμούθιο και ±30° σε ανύψωση και περιλαμβάνει συστήματα TV ευρέος (8°) και στενού πεδίου (2°), με απεικόνιση σε οθόνη 875 γραμμών, IR με αισθητήρα αντιμονιούχου ινδίου (InSb) 640Χ480 στοιχείων, ευρέος (4,9°x3,7°) και στενού (1,6°x2°) πεδίου, σύστημα σταθεροποίησης με επιδόσεις καλύτερες των 20 μrad, σύστημα κατάδειξης / αποστασιομέτρησης λέιζερ, συστήματα σταθεροποίησης και ψύξης και συναφή ηλεκτρονικά. Το σύστημα αναπτύχθηκε από την McDonnell Douglas και τέθηκε σε παραγωγή στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όμως το 2001 το πρόγραμμα αγοράσθηκε από την DRS Technologies, η οποία ανέλαβε την υποστήριξή του συνολικά. Το MMS, το οποίο διαχρονικά παρουσιάζει βαθμό διαθεσιμότητας που κατατάσσεται στους υψηλότερους για συστήματα αεροπορικών ηλεκτρονικών του Στρατού των ΗΠΑ, αναβαθμίσθηκε κατά τη δεκαετία του 2000, στο πλαίσιο του προγράμματος Αναβάθμισης Συστήματος Θερμικής Απεικόνισης (Thermal Imaging Sight Upgrade: TISU), με την αντικατάσταση του συγκροτήματος θερμικής απεικόνισης από νεώτερο, 2ης γενιάς.
Επιπλέον το ΟΗ-58D Kiowa Warrior διαθέτει εξειδικευμένα συστήματα μετάδοσης των συλλεγόμενων πληροφοριών, όπως το Airborne Target Handover System (ATHS) που μεταδίδει ψηφιακά τις πληροφορίες στόχων που προκύπτουν από το MMS, σε συνδυασμό με τα συστήματα ναυτιλίας του ελικοπτέρου που προσδιορίζουν με ακρίβεια τη θέση του. Η μετάδοση των στοιχείων μπορεί να γίνει ψηφιακά τόσο προς τη διοίκηση, όσο και προς μονάδες πυροβολικού και προς μαχητικά αεροσκάφη σε ρόλο CAS, βάσει προκαθορισμένων προτύπων αναφορών (SIT/STAT, SPOT, Artillery, BDA, CAS). Ορισμένα ΟΗ-58D Kiowa Warrior διαθέτουν και δυνατότητα μετάδοσης βίντεο σε πραγματικό χρόνο, αλλά δεν είναι γνωστό αν τα παραχωρούμενα στην Ελλάδα θα διαθέτουν τη δυνατότητα αυτή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ελληνική περίπτωση έχει η δυνατότητα ανταλλαγής στοιχείων των ΚW μέσω του Improved Data Modem (IDM) τόσο με τα AH-64DHA όσο και με τα F-16 Block 52+ της ΠΑ. Εφ’ όσον τα Βlock 52+ εκσυγχρονιστούν με τοποθέτηση Link-16, η παρατήρηση ισχύει για τα Block 50/30, που αναμένεται να αξιοποιήσουν τα IDM και να επωμιστούν κυρίως αποστολές κρούσης και CAS.
Εκτός της αναγνώρισης, τα ΟΗ-58D Kiowa Warrior έχουν και αξιόλογες δυνατότητες αυτόνομης εμπλοκής εχθρικών στόχων, καθώς διαθέτουν δύο πυλώνες οπλισμού όπου μπορούν να μεταφερθούν βλήματα AGM-114 Hellfire και ΑTAS (Air-to-Air Stinger), ρουκέτες Hydra των 70 χιλ. σε καλάθους LAU-68, καθώς και πολυβόλο των .50 ιντσών. Κρίσιμο για την επιβιωσιμότητα του ελικοπτέρου είναι και σε αυτή την περίπτωση το MMS, καθώς ο καταδείκτης λέιζερ επιτρέπει τον φωτισμό του στόχου ενώ το ελικόπτερο παραμένει αθέατο, εκτός των λίγων δευτερολέπτων που απαιτούνται για τη βολή. Αυτή η δυνατότητα μπορεί να αξιοποιηθεί για τη στόχευση, όχι μόνο των βλημάτων Hellfire του ίδιου του ελικοπτέρου, αλλά και συνεργαζόμενων ΑΗ-64 Apache που έτσι αποφεύγουν την αποκάλυψη του στροφείου και της ατράκτου τους που απαιτείται για αυτόνομη στόχευση με χρήση του TADS/PNVS στο ρύγχος. Επίσης ο καταδείκτης λέιζερ του MMS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καθοδήγηση βομβών καθοδήγησης λέιζερ (LGB) αλλά και “έξυπνων” πυρομαχικών πυροβολικού των 155 χιλ. (Copperhead, Krasnopol κ.ά.)
Η αποφυγή της έκθεσης σε εχθρικά πυρά που προσφέρει το MMS είναι ακόμα πιο κρίσιμη επειδή το ΟΗ-58D Kiowa Warrior, σε αντίθεση με εξειδικευμένα επιθετικά ελικόπτερα όπως το ΑΗ-64 Apache, δεν διαθέτει θωράκιση σε κρίσιμα σημεία και είναι πιο ευάλωτο σε εχθρικά πυρά. Για τον ίδιο λόγο είναι πολύτιμη η δυνατότητα εξαιρετικά χαμηλής πτήσης (NOE) και εκμετάλλευσης των εξάρσεων του αναγλύφου, που ενισχύθηκε αποφασιστικά στο ΟΗ-58D χάρη στον αναβαθμισμένο κινητήρα Allison 250-C30R/3 (650 hp έναντι 420 hp του OH-58C). Στην επιβιωσιμότητα του ελικοπτέρου συμβάλλουν επίσης το στροφείο τεσσάρων πτερυγίων (αντί δύο στο OH-58C) που μειώνει σημαντικά το ηχητικό του ίχνος, το σύστημα καταστολής της υπέρυθρης ακτινοβολίας του κινητήρα καθώς και το σύστημα αυτοπροστασίας που αποτελείται από αισθητήρα ακτινοβολίας ραντάρ (RWR) AN/APR-39, αισθητήρα καταύγασης λέιζερ AN/AVR-2 και παρεμβολέα υπερύθρων AN/ALQ-144.
Ενδιαφέρον στοιχείο, και για την περίπτωση της Ελλάδας, είναι η δυνατότητα άμεσης ανάπτυξης του ΟΗ-58D Kiowa Warrior σε μεγάλες αποστάσεις με μεταφορικά αεροσκάφη. Δύο ελικόπτερα μπορούν χωρίς σημαντική προετοιμασία να μεταφερθούν στην άτρακτο ενός C-130, να ξεφορτωθούν ακόμα και υπό συνθήκες συσκότισης σε έναν πρόχειρο διάδρομο αποπροσγείωσης και να είναι έτοιμα για επιχειρησιακή χρήση σε λιγότερο από μισή ώρα. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι πολύτιμο και λόγω της μικρής σχετικά ταχύτητας και ακτίνας δράσης του ελικοπτέρου: αν και η μέγιστη ταχύτητα του ΟΗ-58D Kiowa Warrior είναι 125 κόμβοι, η επιχειρησιακή του ταχύτητα, με πλήρες καύσιμο και οπλισμό, είναι 90 κόμβοι και η ακτίνα δράσης του (combat radius) είναι 150 χλμ. υπολογίζοντας 10 λεπτά εμπλοκής και εφεδρικό καύσιμο 20 λεπτών. Επομένως απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός για τη βέλτιστη αξιοποίησή του, ιδίως στο περιβάλλον του Αιγαίου – και η μεταφορά με C-130 μπορεί να αποτελέσει μια ενδιαφέρουσα λύση σε κάποιες περιπτώσεις.
Δόγμα χρήσης, ρόλοι και οργάνωση
Ένα βασικό συμπέρασμα από την ανωτέρω περιγραφή των χαρακτηριστικών του ΟΗ-58D Kiowa Warrior είναι ότι ο πρωταρχικός ρόλος του ελικοπτέρου (όπως δείχνει και το πρόθεμα ΟΗ – Observation Helicopter) είναι η αναγνώριση, η παροχή πληροφοριών προς τη διοίκηση και η κατάδειξη στόχων σε άλλα, ισχυρότερα οπλικά συστήματα και μέσα πυρός. Αυτός άλλωστε ήταν ιστορικά ο ρόλος του ελαφρού ιππικού. Στη διάρκεια αναγνωριστικών επιχειρήσεων τα πληρώματα είχαν συνήθως διαταγές να αποφύγουν την εμπλοκή με τον εχθρό και, εφ’ όσον αυτή συμβεί, να περιοριστούν στις αναγκαίες ενέργειες για την απεμπλοκή και τη συνέχιση της αποστολής αναγνώρισης. “Ουσιαστικά παίζουμε κρυφτό” (“it’s a game of hide and seek”) λέει ένας χειριστής του US Army στο παρακάτω βίντεο, που δίνει μια εικόνα των τακτικών αναγνώρισης που χρησιμοποιούσαν τα πληρώματα:
Εκτός της αναγνώρισης (reconnaissance), οι ομάδες των ΟΗ-58D Kiowa Warriors του US Army εκτελούσαν συνηθέστατα αποστολές ασφάλειας (security), ιδίως για την κάλυψη των πλευρών και των νώτων μηχανοκίνητων σχηματισμών, αλλά και συνοδείας/προστασίας αεραποβατικών δυνάμεων. Για την περίπτωση συμμετοχής σε επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον καλά οργανωμένων εχθρικών θέσεων, το σχετικό εγχειρίδιο εκστρατείας του αμερικανικού στρατού (FM 1-114) τόνιζε ότι το ελικόπτερο είναι τρωτό σε εχθρικά πυρά, και επομένως η επίθεση πρέπει να γίνεται από το μέγιστο βεληνεκές των όπλων του ή/και υπό την κάλυψη του σκότους. Η τρωτότητα των KW αναφερόταν επίσης ως ανασχετικός παράγοντας για αμυντικές επιχειρήσεις εις βάθος, εκτός αν αυτές γίνονταν σε συνεργασία με AH-64. Αλλά και στην περίπτωση αμυντικών επιχειρήσεων στο κυρίως πεδίο μάχης, η προβλεπόμενη συμμετοχή των KW αφορούσε περιφερειακούς ρόλους όπως η ταχεία αντίδραση σε εχθρικές διεισδύσεις, η αποτροπή εχθρικών αεροκίνητων επιχειρήσεων κλπ.
Επομένως ο τρόπος χρήσης των KW που είχε αναπτυχθεί από τον US Army για περιβάλλον υψηλών απειλών δεν ήταν η εμπλοκή στη μάχη με τον κύριο όγκο της εχθρικής δύναμης, αλλά κυρίως η αναγνώριση με εκτεταμένη χρήση απόκρυψης και εκμετάλλευση των εξαιρετικών αισθητήρων του. Το δόγμα αυτό αναπτύχθηκε εν όψει του πιθανού πολέμου μεγάλων μηχανοκίνητων σχηματισμών στην Κ. Ευρώπη προ του 1990, και εφαρμόστηκε με επιτυχία στον Ιράκ το 1991. Με την εξασθένηση των απειλών, ιδίως μετά το 2003, διευρύνθηκε και η χρήση του ελικοπτέρου ως πλατφόρμας παροχής γενικών πυρών υποστήριξης χωρίς ιδιαίτερη πρόνοια απόκρυψης.
Όμως αυτός ο τρόπος χρήσης (βλ. Αφγανιστάν) κατέστη εφικτός λόγω της φύσης των εκεί επιχειρήσεων (αντιανταρτικές επιχειρήσεις έναντι ελαφρά οπλισμένων αντιπάλων) και θα ήταν αυτοκτονικός σε συνθήκες συμβατικού πολέμου έναντι ισχυρού αντιπάλου.
Τα ΟΗ-58D Kiowa Warrior στο ελληνικό περιβάλλον
Για τα ελληνικά KW που θα κληθούν να επιχειρήσουν σε περιβάλλον ισχυρής τουρκικής απειλής (αεροπορικής και αντιαεροπορικής), το πρότυπο πρέπει να είναι το αρχικό αμερικανικό δόγμα χρήσης τους σε πλαίσιο συμβατικού πολέμου έναντι ισχυρού αντιπάλου, όπως το ψυχροπολεμικό πεδίο μάχης της Κ. Ευρώπης προ του 1990. Η απειλή δεν θα προέρχεται μόνο από τα μαχητικά αεροσκάφη της THK, αλλά και από τα Α/Α μέσα των τουρκικών Τ/Θ και Μ/Κ σχηματισμών, που περιλαμβάνουν άνω των 100 αυτοκινούμενων συστημάτων Stinger (80 Atilgan με 8 X Stinger και 35 Zipkin με 4 Χ Stinger), ενώ τον Μάιο του 2018 αναμένεται και η έναρξη παραλαβής των Α/Α συστημάτων Korkut (αυτοκινούμενων δίδυμων πυροβόλων των 35 χιλ. με καθοδήγηση ραντάρ). Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται η απειλή των τουρκικών επιθετικών ελικοπτέρων Τ-129 και AH-1W/P Cobra.
Σε αυτό το περιβάλλον υψηλής απειλής, οι τακτικές που θα αναπτυχθούν από την ΑΣ για τα ελληνικά ΟΗ-58D Kiowa Warrior αναμένεται να εστιάσουν στην πτήση “στο πέλος της γης” (NOE flight) με εκμετάλλευση του αναγλύφου και αιώρηση πίσω από εμπόδια (π.χ. δέντρα) που επιτρέπουν την εκμετάλλευση του MMS, ενώ σκάφος και στροφείο παραμένουν αθέατα. Τέτοιες τακτικές εφαρμόζονται ήδη από τα πληρώματα των ελληνικών Apache, και είναι ακόμη περισσότερο αναγκαίες για τα KW που στερούνται το επίπεδο θωράκισης των Apache. Άλλωστε η συνεργασία και συνεκπαίδευση αναγνωριστικών και επιθετικών ελικοπτέρων είναι αυτονόητη: σε αποστολές κρούσης, τα OH-58D θα επιχειρούν κατά κανόνα μαζί με τα ΑΗ-64, ενταγμένα σε ξεχωριστά ομοιότυπα ζεύγη – όπου τα KW, σε ρόλο κυνηγού, θα αναλαμβάνουν την κατάδειξη στόχων μέσω του MMS, ενώ τα Apache, σε ρόλο φονέα, θα εκτελούν με ασφάλεια τη βολή.
Τα παραπάνω βέβαια περιγράφουν την αναμενόμενη δράση των Kiowa Warriors σε χερσαίο περιβάλλον, και ιδίως στο μέτωπο της Θράκης που προσφέρεται από πλευράς αναγλύφου για την εφαρμογή τέτοιων τακτικών. Άλλωστε η Θράκη προσομοιάζει στις συνθήκες του ψυχροπολεμικού αμερικανικού σχεδιασμού για την Κ. Ευρώπη, καθώς είναι κατ’ εξοχήν το πεδίο όπου θα εμπλακούν τεθωρακισμένοι σχηματισμοί, παρέχοντας πληθώρα στόχων για τις ομάδες OH-58D/ΑΗ-64. Επίσης, η Θράκη παρέχει άφθονα πρόχειρα πεδία κατάλληλα για την οργάνωση ΣΤΑΝΕΠ (Σταθμού Ανεφοδιασμού Ελικοπτέρων), όπου τα KW θα μπορούν να ανεφοδιαστούν με καύσιμα και πυρομαχικά.
Αντιθέτως το περιβάλλον του Αιγαίου είναι πιο σύνθετο από αυτό του Έβρου, και το αμερικανικό δόγμα χρήσης των ΟΗ-58D Kiowa Warriors δεν παρέχει επαρκείς κατευθύνσεις. Η ελληνική ΑΣ θα χρειαστεί να αναπτύξει τις δικές της τακτικές, αντλώντας από την εικοσαετή εμπειρία της με τα AH-64 Apache. Βέβαια η μικρή ακτίνα δράσης των ΟΗ-58 και η απουσία δεύτερου κινητήρα είναι περιοριστικοί παράγοντες για την χρήση τους πάνω από το Αιγαίο, σε σύγκριση με τα AH-64. Όμως τα βασικά προβλήματα είναι κοινά: πάνω από την ανοιχτή θάλασσα τα ελικόπτερα στερούνται την κάλυψη του αναγλύφου, η μετάβασή τους είναι εντοπίσιμη από τα εχθρικά μέσα επιτήρησης και η διαφυγή από εναέριες απειλές είναι δυσχερής. Και μόνο η μετάβαση ελικοπτέρων στα νησιά του Αν. Αιγαίου υπό πολεμικές συνθήκες θα ήταν ριψοκίνδυνη επιχείρηση.
Όμως η παρουσία ΟΗ-58D KW στο Αν. Αιγαίο θα ήταν εξαιρετικά πολύτιμη και δεν πρέπει να αποκλειστεί. Δεδομένου ότι η πρωτοβουλία της Τουρκίας σε μια ελληνοτουρκική κρίση θεωρείται δεδομένη, η ακριβής επίγνωση της κατάστασης και των κινήσεων του αντιπάλου, ιδίως στο Αιγαίο, είναι κρίσιμη για την αμυνόμενη Ελλάδα – όπως έδειξε με τραγικό τρόπο και η κρίση των Ιμίων. Και σε περίπτωση έναρξης επιχειρήσεων, η ακριβής κατάδειξη στόχων (π.χ. σε μια ακτή αποβάσεως) ή η έγκαιρη εμπλοκή τους με πυρά (π.χ. σε περίπτωση αεραποβατικής δύναμης ή φουσκωτών που κατευθύνονται σε βραχονησίδα) από τα ΟΗ-58D KW μπορεί να σημάνει τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας. Γενικότερα, μια διμοιρία ή λόχος Kiowa Warriors θα ήταν ένα εξαιρετικό “χαρτί” στα χέρια του τοπικού διοικητή.
Επομένως στο θέατρο του Αιγαίου είναι αναγκαία η μόνιμη ανάπτυξη κάποιων ΟΗ-58D KW στα νησιά, διότι η μετάβασή τους υπό συνθήκες πολέμου ή κρίσης πάνω από το ανοιχτό Αιγαίο θα είναι δυσχερής. Εάν τα ΟΗ-58D KW βρίσκονται ήδη στα νησιά, το πρόβλημα της διάσχισης του Αιγαίου δεν τίθεται, παρά μόνο για τις ενδεχόμενες ενισχύσεις, και η τοπική δύναμη (διμοιρία ή λόχος) μπορεί να δράσει με τις γνωστές τακτικές, εκμεταλλευόμενη το ανάγλυφο των νησιών για την αθέατη αναγνώριση, κατάδειξη και εμπλοκή στόχων.
Το οργανωτικό ερώτημα που προκύπτει είναι, αν η “τοπική” δύναμη ελικοπτέρων ΟΗ-58D KW θα σταθμεύει μόνιμα στο νησί και θα υπάγεται οργανικά, ως ανεξάρτητη υπομονάδα (λόχος αναγνωριστικών ελικοπτέρων), στην τοπική ΑΔΤΕ, ή αν θα μετασταθμεύει απλώς για κάποιο χρονικό διάστημα. Γενικότερα, το οργανωτικό δίλημμα που τίθεται για τον ΕΣ είναι αν θα συγκεντρώσει τα ΟΗ-58D Kiowa Warrior σε μία ή δύο μονάδες επιπέδου τάγματος αναγνώρισης, ενταγμένες στους υφιστάμενους σχηματισμούς της Αεροπορίας Στρατού (1ο και 2ο ΣΥΑΣ) ή αν θα τα κατανείμει ως ανεξάρτητες υπομονάδες (λόχους) Αεροπορίας Στρατού στους τοπικούς σχηματισμούς (ΑΔΤΕ και μεραρχίες Δ΄ Σώματος Στρατού), με άμεση υπαγωγή στον τοπικό διοικητή.
Τρεις κύριοι παράγοντες συνηγορούν υπέρ της συγκέντρωσης των ΟΗ-58D Kiowa Warrior στους υφιστάμενους σχηματισμούς της ΑΣ (1ο και 2ο ΣΥΑΣ), με περιοδικές μετασταθμεύσεις σε προκεχωρημένες θέσεις:
(α) η οργανική ένταξη υπομονάδων ΟΗ-58 στις ΑΔΤΕ και η μόνιμη στάθμευσή τους σε γνωστά σημεία στα ανατολικά νησιά (π.χ. στα αεροδρόμια) θα έδινε στον αντίπαλο την ευκαιρία να τα εξουδετερώσει στο έδαφος, είτε με αιφνιδιαστικό αεροπορικό πλήγμα, είτε με βολές ΠΒ είτε με δράση Ειδικών Δυνάμεων.
(β) Η μόνιμη στάθμευση ΟΗ-58 στα ανατολικά νησιά του Αιγαίου, ιδίως στην αρχική φάση της ένταξής τους σε υπηρεσία, θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην υποστήριξή τους και την εκπαίδευση του προσωπικού.
(γ) Η ενδιάμεση λύση της αξιοποίησης άλλων νησιωτικών αεροδρομίων στα “μετόπισθεν” (π.χ. Σκύρος, Σαντορίνη, Κάρπαθος), παρ’ ότι ορισμένα έχουν προβλέψεις για ΣΤΑΝΕΠ, προσθέτει κόστος, τρωτότητα και δυσκολία υποστήριξης, χωρίς να αναιρεί τους κινδύνους της διάσχισης του Αιγαίου.
Επομένως ως πλέον πρόσφορη λύση για την αξιοποίηση των ΟΗ-58 φαίνεται η οργάνωσή τους σε δύο τάγματα αναγνώρισης των 24-32 ελικοπτέρων, κατά το αμερικανικό πρότυπο των Air Cavalry Squadrons, και η κατανομή ενός τάγματος σε κάθε ΣΥΑΣ, δηλαδή ενός στο 1ο ΣΥΑΣ (Στεφανοβίκειο/Αλεξάνδρεια) και ενός στο 2ο ΣΥΑΣ (Πάχη Μεγάρων). Σε αυτόν τον συλλογισμό υπονοείται βεβαίως ότι τα 24 (;) ελικόπτερα που θα διατεθούν στη Σχολή Αεροπορίας Στρατού μαζί με έναν οργανικό λόχο 8 ελικοπτέρων του 1ου ΣΥΑΣ, μπορούν να συναποτελέσουν ένα πλήρες τάγμα σε περίοδο επιχειρήσεων, το οποίο σε συνεργασία με τα ΑΗ-64 του 1ου και 2ου ΤΕΕΠ θα αναλάβει κυρίως αντιαρματικές επιχειρήσεις στον Έβρο.
Εύλογη θα ήταν η ανάθεση ενός τομέα ευθύνης (Έβρος – Αιγαίο) σε κάθε τάγμα και η εκ περιτροπής ανάπτυξη ελικοπτέρων “ετοιμότητας” σε προκεχωρημένες θέσεις του τομέα ευθύνης του. Για το τάγμα του 1ου ΣΥΑΣ θα μπορούσε να προβλεφθεί η ανάπτυξη μιας μόνο ομάδας (ζεύγους) ετοιμότητας ΟΗ-58 στον Έβρο ή την Αν. Μακεδονία (Α/Δ Αλεξανδρούπολης ή Χρυσούπολης), καθώς το ανάγλυφο της Β. Ελλάδας επιτρέπει την ταχεία αποστολή πρόσθετων ελικοπτέρων σε περίπτωση ανάγκης.
Για το τάγμα του 2ου ΣΥΑΣ όμως θα ήταν σκόπιμη η μόνιμη εκ περιτροπής μεταστάθμευση ενός λόχου (8 ελικοπτέρων) στο Αν. Αιγαίο, με τις δυο διμοιρίες του κατανεμημένες στο Βόρειο (π.χ. Λέσβο) και το Νότιο Αιγαίο (π.χ. Ρόδο). Η ακτίνα δράσης των ελικοπτέρων είναι επαρκής για την κάλυψη των γειτονικών νησιών και σε περίπτωση κρίσης θα μπορούσαν να μετακινούνται πρόσθετα ΟΗ-58D KW από την Πάχη προς το Αν. Αιγαίο. Μάλιστα η φόρτωσή τους στα C-130 της γειτονικής 112 ΠΜ θα προσέφερε ταχύτερη μεταφορά (290 αντί 90 kts), χωρίς περιορισμούς ακτίνας, με το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι η φύση του “φορτίου” θα ήταν άγνωστη στην τουρκική πλευρά.
Οι τακτικές μετασταθμεύσεις των ΟΗ-58D KW, κατά τα πρότυπα των readiness της ΠΑ, θα μπορούσαν να γίνονται στα αεροδρόμια των νησιών, προς αποφυγή καταπόνησης των πληρωμάτων σε πρόχειρους χώρους. Κρίσιμο όμως είναι να εναλλάσσονται τα νησιά μεταστάθμευσης, ώστε να είναι απρόβλεπτη για τον τουρκικό σχεδιασμό η ακριβής θέση των ελικοπτέρων, και να εκπαιδεύεται το προσωπικό της κάθε ΑΔΤΕ στην εξυπηρέτησή τους. Η εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει και τη λειτουργία ΣΤΑΝΕΠ σε πρόχειρα πεδία, γιατί σε συνθήκες επιχειρήσεων τα αεροδρόμια των νησιών θα αποτελέσουν βασικούς στόχους της ΤΗΚ.
Άσκηση επανεξυπηρέτησης KW με πυρομαχικά στο πεδίο από προσωπικό του US Army
Οι κίνδυνοι
Η επικείμενη απόκτηση των ΟΗ-58D Kiowa Warrior είναι αναμφίβολα μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη για την ΑΣ και τον ΕΣ γενικότερα. Εγκυμονεί όμως και κινδύνους:
Ο πρώτος κίνδυνος είναι η αφαίμαξη της υπόλοιπης ΑΣ, λόγω της οργανωτικής, οικονομικής και εκπαιδευτικής προσπάθειας που συνεπάγεται η ένταξη αυτού του μεγάλου αριθμού ελικοπτέρων. Οι αριθμητικοί περιορισμοί της ΑΣ από πλευράς χειριστών και τεχνικών είναι δεδομένοι, και θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια για να βρεθεί ο αναγκαίος αριθμός που θα αξιοποιήσει τα ελικόπτερα, χωρίς να “αδειάσουν” οι υπόλοιπες μονάδες της ΑΣ. Θα χρειαστεί να επιστρατευθεί ένας συνδυασμός λύσεων, ξεκινώντας από την αύξηση της παραγωγής στελεχών της ΑΣ από τη ΣΣΕ και τη ΣΜΥ, περνώντας από την καλύτερη αξιοποίηση του θεσμού των Χειριστών Ειδικής Μονιμότητας (ΧΕΜ) και φτάνοντας ως την εξέταση καινοτόμων λύσεων όπως οι έφεδροι “χειριστές του Σαββατοκύριακου” που υπάρχουν σε άλλες χώρες.
Ο δεύτερος κίνδυνος είναι η παραμέληση των υπόλοιπων αναγκών της ΑΣ, λόγω της αφιέρωσης των λίγων κονδυλίων στην ένταξη των ΟΗ-58D Kiowa Warrior. Ιδίως στην περίπτωση των AH-64A+ που αντιμετωπίζουν το γνωστό πρόβλημα υποστήριξης των ηλεκτροοπτικών συστημάτων τους, είναι σαφής ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι με τα KW βρέθηκε ο αντικαταστάτης και παρέλκει η αναζήτηση λύσης. Όμως τα Apache είναι εξαιρετικά πολύτιμα στο σύνολό τους και πρέπει να εξαντληθούν όλες οι δυνατότητες διατήρησής τους σε υπηρεσία, είτε με εξασφάλιση αποθεμάτων ανταλλακτικών από χώρες που διέθεταν ΑΗ-64Α, είτε με αναβάθμισή τους (στο επίπεδο -Ε πλέον).
Συναφές με την παραμέληση των Apache είναι το ζήτημα των όπλων τους: τα AH-64DHA, για να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που τους προσφέρει το ραντάρ Longbow, θα πρέπει επιτέλους να εξοπλιστούν με την έκδοση «Fire & Forget» του βλήματος Hellfire, AGM-114L, ώστε να αποδεσμευτούν οι παλαιότεροι Hellfire [1] προς εξοπλισμό των υπόλοιπων ελικοπτέρων, στα οποία περιλαμβάνονται πλέον και τα ΟΗ-58D Kiowa Warrior. Η προμήθεια των AGM-114L, με κόστος μόλις 8,4 εκατ. Ευρώ, περιλαμβάνεται στα 42 προγράμματα που είχαν εγκριθεί από την αρμόδια κοινοβουλευτική Επιτροπή τον Ιούλιο του 2014, αλλά εκκρεμεί ακόμα. Μια άλλη φθηνή αλλά πολύτιμη προσθήκη θα ήταν η απόκτηση ρουκετών κατευθυνόμενων με λέιζερ, που θα επιτρέψει την διαφύλαξη των ακριβότερων Hellfire για τις περιπτώσεις που είναι πράγματι αναγκαίοι. Το εγχείρημα είναι εντός των δυνατοτήτων της ελληνικής πολεμικής βιομηχανίας, αλλά και η διεθνής αγορά προσφέρει ήδη αρκετές επιλογές. Στην άλλη πλευρά του Αιγαίου οι κατευθυνόμενες ρουκέτες Cirit βρίσκονται σε υπηρεσία εδώ και 5 χρόνια…
Τέλος, ο τρίτος κίνδυνος από την ένταξη των ΟΗ-58D Kiowa Warrior είναι ο εφησυχασμός από την παρουσία τους, ιδίως στις νησιωτικές φρουρές. Η δυνατότητα των ελικοπτέρων να χρησιμοποιηθούν ως “πασπαρτού” της ΑΔΤΕ σε ρόλους αναγνώρισης αλλά και άμεσης αντίδρασης, εγκυμονεί κινδύνους χαλάρωσης της ετοιμότητας των μονάδων (ΔΑΕ, ΕΤΕΘ κλπ) που σήμερα προορίζονται για άμεση αντίδραση (αυτό είναι και ένα ακόμη επιχείρημα κατά της οργανικής ένταξης λόχων ΟΗ-58 στις ΑΔΤΕ και υπέρ της περιοδικής μεταστάθμευσής τους). Γενικότερα, η ένταξη των ΟΗ-58D Kiowa Warriors στο ελληνικό οπλοστάσιο δε νοείται ως αντικατάσταση άλλων μονάδων ή οπλικών συστημάτων αλλά ως υποβοήθησή τους. Π.χ. ένα ζεύγος KWs πλησίον μιας ακτής αποβάσεως θα είναι πολύ χρησιμότερο αν παραμείνει αθέατο και κατευθύνει τη βολή του πυροβολικού ή καταδείξει στόχους στην ΠΑ και το ΠΝ, παρά αν επέμβει στη μάχη με τα λίγα όπλα του. Η ένταξη ενός νέου οπλικού συστήματος είναι σημαντική, αλλά κανένα οπλικό σύστημα δεν φέρνει τη νίκη αυτόνομα: τη νίκη τη φέρνει ο συνδυασμός των όπλων, και αυτός απαιτεί άρτια (και διακλαδική) εκπαίδευση.
Εμείς ως κατακλείδα ευχόμαστε στα στελέχη της Αεροπορίας Στρατού και του Τεχνικού Σώματος καλή δουλειά και καλή δύναμη, ώστε να μπορέσουν να εντάξουν το συντομότερο στο ελληνικό οπλοστάσιο τα ΟΗ-58D Kiowa Warriors.
