«Πολύ πιθανώς, η Ιστορία θα καταγράψει την πρόσφατη επίσκεψη του Erdoğan ως την πιο αποτυχημένη προεδρική επίσκεψη στην Ουάσιγκτον που έγινε ποτέ» έγραψε ο βετεράνος Τούρκος δημοσιογράφος Cengiz Çandar, σημειώνοντας ότι ποτέ μια επίσκεψη Τούρκου προέδρου ή πρωθυπουργού στον Λευκό Οίκο δεν είχε κρατήσει τόσο λίγη ώρα όσο η συνάντηση του Recep Tayyip Erdoğan με τον Donald Trump. [1]
Ο Τούρκος πρόεδρος μετέβη στην Ουάσιγκτον για να θέσει τρία ζητήματα στον Αμερικανό ομόλογό του: Πρώτον, οι ΗΠΑ να διακόψουν τη στρατιωτική συνεργασία με τους Κούρδους της Συρίας, δεύτερον, να προχωρήσουν στην έκδοση του αυτοεξόριστου ιμάμη Fethullah Gülen στην Τουρκία και μέχρι να εξεταστούν τα στοιχεία και να ολοκληρωθούν οι νομικές διαδικασίες, να συλληφθεί και να παραμείνει έγκλειστος σε φυλακή των ΗΠΑ και τρίτον, να απελευθερώσουν τον συλληφθέντα Ιρανοαζέρο επιχειρηματία Reza Zarrab που κατηγορείται για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και φέρεται αναμειγμένος σε υπόθεση διαφθοράς που αγγίζει τον Τούρκο πρόεδρο. [2]
Ο Erdoğan όχι μόνο δεν πέτυχε κάποιον από τους στόχους του, αλλά ο Λευκός Οίκος αποκάλυψε ότι ο Trump ζήτησε την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Andrew Brunson που συνελήφθη στην Τουρκία τον περασμένο Οκτώβριο με την υποψία πως συμμετείχε σε «τρομοκρατική οργάνωση», χωρίς να του έχουν απαγγελθεί κατηγορίες. [3] Αμερικανικά μέσα ενημέρωσης αποκάλυψαν ότι τόσο ο Trump και ο αντιπρόεδρος Mike Pence έθεσαν το θέμα του πάστορα τρεις φορές. Mε απλά λόγια, όχι μόνον αγνοήθηκαν οι δικές του αγωνίες, αλλά δέχτηκε πίεση για τον Brunson, η Washington Post φιλοξένησε άρθρο του Gülen με τίτλο «Η Τουρκία που δεν γνωρίζω πια», και προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο όταν ο ίδιος διέταξε τους σωματοφύλακές του να επιτεθούν σε ειρηνική διαδήλωση έξω από την κατοικία του Τούρκου πρεσβευτή, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν έντεκα άτομα. Την Πέμπτη, ο γνωστός Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής και πρώην υποψήφιος για την προεδρία John McCain απαίτησε «να πετάξουμε έξω» τον Τούρκο πρέσβη. [4]
Σαν να μην έφθαναν αυτά, οι αποκαλύψεις για τον ρόλο του τέως Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας Michael Flynn, έφεραν στην επιφάνεια και την προσπάθεια της Τουρκίας να μπλοκάρει με κάθε τρόπο, θεμιτό και αθέμιτο, τη συνέχιση της στήριξης των Κούρδων της Συρίας από τις ΗΠΑ. Έτσι, στο συμβόλαιο των 500.000 δολαρίων που είχε εισπράξει ο Flynn από την Άγκυρα, περιλαμβανόταν και η υποχρέωσή του να μπλοκάρει το σχέδιο αυτό. [5] Σημειωτέον, ότι ο Flynn βρίσκεται στον πυρήνα του σκανδάλου που κλονίζει την προεδρία Trump, με το FBI να διερευνά το ενδεχόμενο η Ρωσία να επηρέασε την περυσινή προεδρική εκλογή στις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος απέπεμψε τον διευθυντή του FBI, James Comey, μία εβδομάδα πριν από τη συνάντηση με τον Erdoğan, προτού αποκαλυφθεί ότι ίδιος είχε ζητήσει να σταματήσει την έρευνα κατά του Flynn. Ήταν απίθανο, λοιπόν, ο Trump να ενδώσει σε οποιαδήποτε πίεση του Τούρκου προέδρου. Αντιθέτως, τον συνέφερε να στρέψει τη συζήτηση στο ενδιαφέρον του για τον πάστορα που κρατείται σε μουσουλμανική χώρα. Η απάντηση της Άγκυρας, μία μόλις ημέρα μετά την συνάντηση Trump-Erdogan, ήρθε δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Mevlut Cavusoglu, ο οποίος ζήτησε την αποπομπή του επιτυχημένου διπλωμάτη Brett McGurk, απεσταλμένου των ΗΠΑ στο Διεθνή Συνασπισμό για την Αντιμετώπιση του ISIS, ως «υποστηρικτή του PKK και του YPG».
Η ψυχρολουσία στις ΗΠΑ προστίθεται στις ήδη κάκιστες σχέσεις του Τούρκου προέδρου με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδιαιτέρως με τη Γερμανία. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε πρόσφατα το αίτημα Γερμανών βουλευτών να επισκεφθούν την αεροπορική βάση του Incirlik, μετά την απόφαση του Βερολίνου να χορηγήσει πολιτικό άσυλο σε Τούρκους στρατιωτικούς που κατηγορούνται για συμμετοχή στο αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016. Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να φουντώσει ξανά στο εσωτερικό της Τουρκίας η συζήτηση περί ανάγκης στροφής στην Ανατολή. [6] Το αν αποτελεί μοχλό πιέσεως προς την Δύση ή όντως αποτελεί αλλαγή στρατηγικών προσανατολισμών της Τουρκίας θα φανεί τις προσεχείς εβδομάδες.
Σημειώσεις:
[1] “Erdogan-Trump: The most unsuccessful Washington visit ever”, http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/05/turkey-united-states-the-most-unsuccessful-visit-ever.html
[2] Ο επιχειρηματίας Reza Zarrab συνελήφθη στις 19 Μαρτίου 2016 στη Φλόριντα των ΗΠΑ και κατηγορείται για τραπεζική απάτη, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και συνωμοσία για παράκαμψη των οικονομικών κυρώσεων του Ιράν. Ο Zarrab λειτουργούσε ως μεσάζοντας ώστε να προμηθεύεται η Τουρκία πετρέλαιο και φυσικό αέριο από το Ιράν καθώς μετέφερε χρήματα της κρατικής τουρκικής τράπεζας Halkbank σε εταιρείες-βιτρίνα στην Κίνα και την Τουρκία και στη συνέχεια μετέφερε ράβδους χρυσού στο Ιράν μέσω Ντουμπάι. Κατά τη δικαστική έρευνα διαπιστώθηκε ότι ο Zarrab είχε δωρίσει $4,5 εκατ. σε φιλανθρωπικό ίδρυμα που διευθύνεται από την Emine Erdoğan, σύζυγο του Τούρκου προέδρου. Ο Zarrab προσφέρθηκε να καταβάλει εγγύηση ύψους $50 εκατ., αίτημα που απερρίφθη από τις αμερικανικές αρχές.
[3] Στις 7 Οκτωβρίου 2016, ο Αμερικανός πάστορας Andrew Brunson δέχθηκε κλήση από τις αστυνομικές αρχές της Σμύρνης να παρουσιαστεί μαζί με τη σύζυγό του στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής, όπου τους γνωστοποιήθηκε ότι αποτελεί «απειλή για την εθνική ασφάλειας». Χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις, ο Brunson οδηγήθηκε σε κέντρο κράτησης, όπου παρέμεινε έγκλειστος για 60 ημέρες χωρίς δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και δυνατότητα επικοινωνίας με τις προξενικές αρχές των ΗΠΑ. Το Δεκέμβριο προφυλακίστηκε ενόψει δίκης και μέχρι σήμερα παραμένει έγκλειστος με το φιλοκυβερνητικό Τύπο να υποστηρίζει ότι πρόκειται για “πράκτορα της CIA” που συνεργάστηκε με τον Gülen για την ανατροπή της ισλαμικής κυβέρνησης.
[4] Στις 17 Μαΐου, ο πρέσβης της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον Serdar Kılıç κλήθηκε για εξηγήσεις στο State Derartment για εξηγήσεις σχετικά με τα σοβαρά επεισόδια που προκάλεσαν οι σωματοφύλακες του Τούρκου προέδρου έξω από την πρεσβευτική κατοικία, κατά τα οποία τραυματίστηκαν 11 άτομα. Μία ημέρα αργότερα, ο γερουσιαστής John McCain, πρόεδρος της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων, δήλωσε στο MSNBC ότι «πρέπει να πετάξουμε έξω τον πρέσβη τους» (“We should throw their ambassador the hell out of the United States of America“).
[5] Δέκα ημέρες πριν ορκιστεί ο πρόεδρος Trump, Michael Flynn ζήτησε από τη Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Obama, Susan Rice, την αναστολή του επιχειρησιακού σχεδίου του Πενταγώνου για την ανακατάληψη της Ράκα. http://www.mcclatchydc.com/news/politics-government/white-house/article151149647.html
[6] “The rise of the Eurasianist vision in Turkey”, http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/05/turkey-rise-of-euroasianist-vision.html
