Πυκνώνουν ολοένα και περισσότερο τα ανησυχητικά μηνύματα για τους κυβερνητικούς χειρισμούς στα φλέγοντα ζητήματα της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής.
Στο μέτωπο του Κυπριακού οι εξελίξεις είναι πλέον καταιγιστικές, με τον πρόεδρο Αναστασιάδη να γίνεται αποδέκτης ασφυκτικών πιέσεων από τον αμερικανοβρετανικό παράγοντα και την ελλαδική πλευρά να παρακολουθεί τα τεκταινόμενα με χαρακτηριστική απάθεια. Κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στη Νέα Υόρκη, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Joseph Biden περιορίστηκε να μεταφέρει στον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας τις τουρκικές θέσεις για την ασφάλεια, οι οποίες αφορούν ουσιαστικά στην παραμονή των κατοχικών στρατευμάτων και μετά την επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό, με ανοικτή ημερομηνία αποχώρησης. Παράλληλα, η Άγκυρα επιμένει πως θα πρέπει να δημιουργηθεί μια στρατιωτική βάση, στα πρότυπα εκείνων που διατηρούν στο νησί οι Βρετανοί, ώστε να είναι εκεί συγκεντρωμένες οι δυνάμεις τους. Σημειώνεται ότι ο Biden απέφυγε επιμελώς να ασκήσει πίεση προς τους Τούρκους ή να προβεί σε υποδείξεις για εποικοδομητική στάση καθώς οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να ανοίξουν και νέο μέτωπο με την Άγκυρα, μετά το Συριακό και την υπόθεση έκδοσης του Gülen. Όπως επισημάνθηκε από ελληνοκυπριακής πλευράς, η παραμονή στρατευμάτων και η διατήρηση οποιασδήποτε μορφής εγγυήσεων δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές, χωρίς ασφαλώς αυτό να σημαίνει ότι η κοινή θέση Αθήνας και Λευκωσίας αποτελούν συγκροτημένη πολιτική στο Κυπριακό.
Στο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης, που ήταν και το κεντρικό θέμα στη συνάντηση μεταξύ του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις 21 Σεπτεμβρίου, επιβεβαιώνεται καθημερινά το αδιέξοδο που προκάλεσαν οι τραγικοί χειρισμοί και οι ιδεοληπτικές εμμονές της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία, αρνούμενη να εκπληρώσει το στρατηγικό ρόλο της Ελλάδας ως αναχώματος στις μεταναστευτικές ροές, έχει καταστήσει πλέον την Τουρκία ρυθμιστικό παράγοντα και αναγκαίο συνομιλητή. Πρακτικά, η Ελλάδα έχει μεταβληθεί στον πλέον ενθερμό υποστηρικτή των τουρκικών θέσεων έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να μην «πλημμυρίσει» από πρόσφυγες και λαθρομετανάστες αφού «αυτή την στιγμή δεν υπάρχει Plan B, πέραν της συμφωνίας (ΕΕ-Τουρκίας)», όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός. Αυτό αποδείχθηκε άλλωστε και από την Σύνοδο Κορυφής της Μπρατισλάβα, όπου κατέρρευσε το αφήγημα για το «μέτωπο των χωρών του Νότου» στην Ε.Ε., με τον Ιταλό πρωθυπουργό, Matteo Renzi, να μένει μόνος όταν επιχείρησε να αλλάξει την ατζέντα της Συνόδου, προωθώντας ζωτικής σημασίας ζητήματα στην οικονομία (χαλάρωση λιτότητας) και στο προσφυγικό. Σημειωτέον ότι οι τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) εμφανίστηκαν με δική τους ατζέντα στη Σύνοδο, επιχειρώντας να αποδομήσουν την Κομισιόν, από τη μία, μέσω του περιορισμού των αρμοδιοτήτων της, ενώ επανέλαβαν σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να δεχθούν πρόσφυγες από την Ελλάδα και την Ιταλία.
επιτάχυνση του relocation, συνέχεια της οικον. βοήθειας στις χώρες υποδοχής και επιτάχυνση της απελευθέρωσης της visas με την Τουρκία. 3/4
— Αλέξης Τσίπρας – Alexis Tsipras (@atsipras) September 26, 2016
Παταγώδη αποτυχία σημείωσε και η περίφημη «Διάσκεψη Ασφαλείας» που συγκάλεσε ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς στην Ρόδο, όπου προσήλθαν 7 υπουργοί εξωτερικών και χαμηλόβαθμοι αξιωματούχοι από άλλες 5 χώρες -και όχι 19 ΥΠΕΞ όπως ήταν η αρχική προσδοκία. Από την συγκεκριμένη συνάντηση δεν προέκυψε κάποιο κοινό κείμενο, ούτε κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα, έκτος ίσως από την πρόταση του Νίκου Κοτζιά για κινηματογραφικό φεστιβάλ στο Κάιρο, που τελικά κατόπιν διαφωνίας των Αιγυπτίων θα προταθεί να γίνει στην …Αλεξάνδρεια.
Αναπάντητη έμεινε η άκρως προκλητική ομιλία του πρόεδρου της ΠΓΔΜ Gjorge Ivanov στο μεγαλύτερο και πιο σημαντικό διεθνές φόρουμ όπως είναι η ΓΣ του ΟΗΕ με την ελληνική πλευρά να περιορίζεται στη ανάδειξη της δυνατότητας ομαλής συνεργασίας μέσω των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Με ανιστόρητες και απαξιωτικές αναφορές, ο Σκοπιανός πρόεδρος υποστήριξε ότι οι απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα του «προέρχονται από μια χώρα μέλος της Ε.Ε.» ενώ δεν παρέλειψε να κάνει λόγο στη συμβολή της ΠΓΔΜ «στην ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών που υποχρεώθηκε να κάνει, αφού η Ελλάδα όπως είπε δεν μπόρεσε να κλείσει τα σύνορα της με την Τουρκία». Αντίθετα, η ομιλία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα περιείχε μόνο μια σύντομη αποστροφή για το ζήτημα, όπου εκτός της παράθεσης της ελληνικής θέσης για μία αμοιβαία αποδεκτή, σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes), υπήρχε και το καθησυχαστικό μήνυμα ότι προωθούνται ΜΟΕ «με στόχο να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη και την διασυνοριακή συνεργασία σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία…». Προφανώς η ανάδειξη όλων των πτυχών της αυταρχικής διακυβέρνησης του καθεστώτος Gruevski, η δημιουργία προϋποθέσεων για την (δημοκρατική) ανατροπή του και διαύλων επικοινωνίας με την -περισσότερο ελαστική στο ζήτημα της ονομασίας- αντιπολίτευση, δεν περιλαμβάνονται στις προτεραιότητες του ελληνικής διπλωματίας που ακολουθεί το δόγμα Κοτζιά («θα πρέπει να μιλάμε λιγότερο δημόσια όσον αφορά την πολιτική που ακολουθείται στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ»).
Άκρως προβληματική παραμένει και η κατάσταση στις Ελληνοαλβανικές σχέσεις, όπως επιβεβαιώθηκε και κατά την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στα Τίρανα, ο οποίος επέμενε να μεταβεί στην Αλβανία για να προωθήσει τη λύση – πακέτο που σχεδίαζε παρά τις εισηγήσεις περί του αντιθέτου από στελέχη της υπηρεσιακής ηγεσίας. Η συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας της Βορείου Ηπείρου μέσω της εφαρμογής του διακομματικού σχεδίου αφελληνισμού της Χειμάρρας δεν φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα την Αθήνα, αν και η τοποθέτηση της Ελένης Σουρανή ως νέας πρέσβειρας της Ελλάδος στα Τίρανα βάζει τέλος στην παρατεταμένη αδράνεια και τη νωχελική παρουσία της διπλωματικής μας αρχής στη γείτονα, κάτι που αποτυπώθηκε και με τη πρόσφατη συνέντευξή της στην αγγλόφωνη εφημερίδα Albanian Daily News. Η ξεκάθαρη τοποθέτησή της για το ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών «ότι δεν πρόκειται για μία ανεπίλυτη διαφορά, δεδομένου ότι υφίσταται ήδη μία συμφωνία, υπογεγραμμένη το 2009…» συγκέντρωσε τα πυρά του Αλβανού ΥΠΕΞ Ditmir Bushati, ο οποίος σε ειρωνική του δήλωση άφησε να εννοηθεί ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει μεταβληθεί στο ζήτημα αυτό τα τελευταία δύο χρόνια.
Στασιμότητα -στην καλύτερη των περιπτώσεων- παρατηρείται και στα ζητήματα της ενεργειακής διπλωματίας, ενώ οι παλινωδίες και οι ανεύθυνοι κυβερνητικοί χειρισμοί στα ζητήματα των αποκρατικοποίησεων του ΟΛΠ και του ΔΕΣΦΑ προκάλεσαν αδικαιολόγητη ένταση στις σχέσεις με την Κίνα και το Αζερμπαϊτζάν, αντίστοιχα, και ακόμη ένα πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας. Στο Μπακού ακόμη δεν έχουν υποχωρήσει οι αλγεινές εντυπώσεις που είχαν δημιουργηθεί όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος δεν παρέστη στην εναρκτήρια τελετή των Ευρωπαϊκών Αγώνων στο Αζερμπαϊτζάν την περασμένη άνοιξη, όπως αρχικώς είχε υποσχεθεί η Αθήνα, με το αιτιολογικό ότι …δεν είχε προηγουμένως επισκεφθεί τη Μόσχα. Ο Νίκος Κοτζιάς, στα τέλη Μαΐου, έκρινε ότι δεν έπρεπε να διαθέσει ούτε καν 15 λεπτά για μια σύντομη συνάντηση με τον Αζέρο υπουργό Ενέργειας Natiq Aliyev που βρέθηκε στην Αθήνα για τις εργασίες της διμερούς Μεικτής Διϋπουργικής Επιτροπής – προφανώς διότι είχε αφιερώσει όλη του την ενέργεια στην επίσκεψη του Vladimir Putin την ίδια περίοδο. Σε αυτή την περίπτωση, η πολυδιάστατη ενεργητική εξωτερική πολιτική δεν κρίθηκε χρήσιμη, όπως χρήσιμη δεν κρίθηκε από τον Πάνο Σκουρλέτη ούτε η απόπειρα του Αζέρου πρέσβη Rahman Mustafayev να τον γνωρίσει στον αζέρο υπουργό Ενέργειας στο πλαίσιο των εγκαινίων του ΤΑΡ πριν από λίγους μήνες.
Μοναδική ίσως επιτυχία για την ελληνική διπλωματία αποτελεί ο διορισμός της πρέσβεως Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής αποστολής της Ε.Ε. στο Κόσοβο (EULEX Κόσοβο) καθώς για πρώτη φορά Έλληνας τίθεται επικεφαλής σε αποστολή της Ε.Ε και στην συγκεκριμένη μάλιστα περίπτωση από ένα κράτος που δεν έχει αναγνωρίσει το Κόσοβο. Σημειωτέον ότι η έμπειρη διπλωμάτης είχε διατελέσει πρέσβης στα Σκόπια το 2007-2012 και Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Ε.Ε. το 2014-2015, για να μετατεθεί στη συνέχεια δυσμενώς στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης από τον ΥΠΕΞ Νίκο Κοτζιά.
