Η Εθνική Φρουρά (Ε.Φ.), ως οργανισμός, επιμένει να σκέφτεται, να οργανώνεται και να «λειτουργεί» με πρότυπα εκστρατευτικού στρατού της εγγύς μεταπολεμικής περιόδου των δεκαετιών του 1950-1960. Κατά την άποψη αρκετών αναλυτών δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η ιδιαιτερότητα του χώρου πιθανών επιχειρήσεων, δηλαδή το δεδομένο του εδάφους, το δεδομένo του εχθρού και το δεδομένο των ημετέρων δυνάμεων. Περισσότερα επ’ αυτών θα αναπτυχθούν στην συνέχεια του κειμένου όπου θα εξεταστεί το δυσμενέστερο για την Ε.Φ. σενάριο κατά το οποίο ο αντίπαλος απολαμβάνει αεροπορική και ναυτική κυριαρχία [1].
Η Ναυτική διάσταση
Η εχθρική ναυτική κυριαρχία είναι κάτι που δεν πρέπει να απασχολεί ιδιαίτερα και ούτε να ανησυχεί. Είναι αυτονόητο ότι η Ε.Φ. δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι μελλοντικά, σε θέση να αναπτύξει ναυτική δύναμη ικανή να αναμετρηθεί με το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό (TDK) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία (ΤΗΚ). Όμως ούτε και χρειάζεται. Το TDK δεν είναι, ούτε θα είναι, σε θέση να επηρεάσει τις επιχειρήσεις επί του εδάφους. Οι ικανότητες προβολής ισχύος επί της ξηράς περιορίζονται στην περίπτωση του TDK α) στη δυνατότητα ναυτικού βομβαρδισμού με τα πυροβόλα των κύριων μονάδων του και β) στη δυνατότητα εκδήλωσης αποβατικών ενεργειών ή ενίσχυσης των υφισταμένων στο νησί τουρκικών δυνάμεων με μεταφορά υλικών και προσωπικού.
Σοβαρό περιορισμό στα σχετικά σχέδια, ακόμα και πλήρη ακύρωσή τους, είναι σε θέση να προβάλει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, εφαρμόζοντας τακτική θαλάσσιας άρνησης με περιπολίες υποβρυχίων. Και μόνο η πιθανότητα παρουσίας κάποιου ελληνικού υποβρυχίου κάτω από την επιφάνεια των νότιων ή βόρειων κυπριακών θαλασσών είτε θα απαγορεύσει πλήρως την ανάπτυξη τουρκικών πλοίων με τις παραπάνω αποστολές είτε θα αναλώσει τις δυνάμεις του τουρκικού στόλου στην προσπάθεια εντοπισμού και εξουδετέρωσης της υποβρύχιας ελληνικής απειλής.
Η δυνατότητα μεταφοράς ενισχύσεων παραμένει πάντως σημαντικός παράγοντας που ενδέχεται να επηρεάσει μια μελλοντική σύρραξη αλλά πάντα πρέπει να εξετάζεται και μέσα από το πρίσμα και των υπολοίπων αμυντικών αναγκών της Τουρκίας και την ικανότητα των όποιων ενισχύσεων να έχουν κάποια ουσιαστική επίδραση στην εξέλιξη των επιχειρήσεων με δεδομένο τον χρόνο και τον τόπο που δύνανται αυτές οι ενισχύσεις να δώσουν το παρόν τους.
Επίσης, η παρουσία στο νησί των βλημάτων επιφάνειας-επιφάνειας Exocet MM40 σε επάκτιες συστοιχίες της Ε.Φ. είναι από μόνη της ικανή να αποτρέψει τυχόν προσέγγιση τουρκικών πλοίων στις νότιες ακτές σε αποστάσεις που θα ήταν επικίνδυνες για εκδήλωση ναυτικού βομβαρδισμού κατά συγκεκριμένων στόχων ή για εκδήλωση σημαντικού μεγέθους αποβατικής ενέργειας, πλην περιορισμένου μεγέθους καταδρομικών ενεργειών. Ίσως η ενίσχυση των δυνάμεων επάκτιων εκτοξευτών της Ε.Φ. να είναι κάτι που θα έπρεπε να εξεταστεί σοβαρά από την Κυπριακή Δημοκρατία είτε στην μορφή των πλέον εξελιγμένων Exocet MM40 Block 3 (η ικανότητα του βλήματος να υπερίπταται εδαφικών εξάρσεων και το κατά πολύ αυξημένο βεληνεκές του είναι κάτι που αυξάνει σημαντικά τις δυνατότητες του σε σημείο που, εφόσον υπάρχουν στοιχεία στοχοποίησης, να είναι σε θέση να προσβάλει στόχους σε οπoιoδήποτε σημείο πέριξ της Κύπρου), είτε εξετάζοντας κι άλλα αντίστοιχα συστήματα. Σοβαρή προϋπόθεση για την εκμετάλλευση τέτοιων συστημάτων όμως (και των υφιστάμενων Exocet) είναι η δυνατότητα στοχοποίησης, και πέραν του ορίζοντα. Τέτοιες υπηρεσίες, στοχοποίησης πέραν του ορίζοντα, μπορεί να προσφέρει ένα σύστημα μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV). Ένα τέτοιο σύστημα που θα αξιοποιεί αριθμό UAV της κατηγορίας MALE (Medium Altitude Long Endurance), δηλαδή μέσου ύψους πτήσης αλλά μεγάλης αυτονομίας, τα οποία μέσω ηλεκτροοπτικών αλλά κυρίως μέσω ESM (Electronic Support Measures) θα μπορούν να επιτηρούν πολύ μεγάλες εκτάσεις και να προσφέρουν στοχοποίηση ακόμα και κατά στόχων πέραν του ορίζοντα αλλά και καλυπτόμενων από εδαφικές εξάρσεις. Παρόμοια συστήματα, που δεν χρειάζεται όμως να είναι ούτε μεγάλης αυτονομίας ούτε γενικώς υψηλών επιδόσεων, δύναται να αξιοποιεί και το Πυροβολικό της Ε.Φ.
Η Διοίκηση Ναυτικού της Ε.Φ. πρέπει να περιοριστεί στις δυνατότητες περιπολίας σε ειρηνικές συνθήκες, πάντα με κάποιες δυνατότητες αυτοάμυνας κυρίως από αεροπορικές απειλές. Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η Ε.Φ. δεν θα είναι ποτέ σε θέση να αναπτύξει στόλο επιφανείας ικανό να επιβιώσει και να επιχειρήσει σε πολεμικό περιβάλλον ισχυρών αεροπορικών απειλών πέραν από μικρά περιπολικά σκάφη, τα οποία θα επιτηρούν θαλάσσιες εγγύς στην ξηρά περιοχές υπό την προστασία επίγειων αντιαεροπορικών συστημάτων μέσου βεληνεκούς.
Η Αεροπορική διάσταση
Το αεροπορικό όπλο υπήρξε από την εμφάνιση του μια επανάσταση στα στρατιωτικά δεδομένα. Άλλαξε όσο τίποτε άλλο στην ανθρώπινη Ιστορία τους τρόπους του πολέμου και τις στρατιωτικές τακτικές. Η Αεροπορία επηρεάζει τον πόλεμο στην επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας με ποικίλους τρόπους αλλά πάντα σε μεγάλο βαθμό. Όλοι οι σύγχρονοι πόλεμοι κατέδειξαν την σημασία της αεροπορικής ισχύος. Φανέρωσαν όμως και τις αδυναμίες της.
Η ΤΗΚ διαθέτει σήμερα ένα στόλο πλέον των 200 σύγχρονων αεροσκαφών τύπου F-16C/D που είτε ανήκουν στην προηγμένη έκδοση Block50 Advanced ή είναι πρόσφατα εκσυγχρονισμένα στα πρότυπα του αμερικανικού προγράμματος CCIP. Πέραν αυτών πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη άλλα τουλάχιστον 70 μαχητικά παλαιότερων εκδόσεων του F-16 (Block30) και εκσυγχρονισμένων F-4E/2020. Στο εγγύς μέλλον πιθανόν να δούμε να εισάγονται σε υπηρεσία και μαχητικά 5ης Γενεάς F-35A με χαρακτηριστικά μειωμένου ίχνους (Stealth) ενώ στο απώτερο μέλλον ίσως δούμε και ανάπτυξη εγχώριου μαχητικού αεροσκάφους. Πέραν των αεροσκαφών πρέπει ιδιαίτερη σημασία να δοθεί στον διαρκώς αυξανόμενο στόλο των επιθετικών ελικοπτέρων του Τουρκικού Στρατού με την σταδιακή εισαγωγή σε υπηρεσία, αρχικά της έκδοσης βασικών επιχειρησιακών δυνατοτήτων, του Τ-129. Ίσως πιο σημαντικό από τα ίδια τα ελικόπτερα θα είναι στο εγγύς μέλλον ο εξοπλισμός τους με σύγχρονους κατευθυνόμενους πυραύλους UMTAS και κατευθυνόμενες ρουκέτες Cirit. Αυτά σε συνδυασμό με αθρόα εισαγωγή κατευθυνομένων όπλων ακριβείας στην Τουρκική Αεροπορία όπως SLAM-ER, SOM, JDAM κλπ συνιστούν θανάσιμο κίνδυνο για την Ε.Φ.
Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι σε περίπτωση πολέμου στο κυπριακό έδαφος, ακόμα και χωρίς την άμεση εμπλοκή της Ελλάδας, σημαντικό μέρος της ΤΗΚ θα μείνει δεσμευμένο στο θέατρο επιχειρήσεων του Αιγαίου και της μητροπολιτικής Ελλάδας γενικότερα. Άλλο τόσο δεδομένο όμως πρέπει να θεωρείται ότι, τουλάχιστο μέχρι ένας αεροπορικός πόλεμος φθοράς στο Αιγαίο να έχεις σημαντικές επιπτώσεις στην ΤΗΚ, ένα μέρος του αεροπορικού στόλου θα διατεθεί για το κυπριακό θέατρο επιχειρήσεων τουλάχιστο για την διατήρηση συνεχών περιπολιών CAP (Combat Air Patrol). Επίσης πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η Τουρκική πλευρά είναι σε θέση την πρώτη μέρα του πολέμου να προβεί σε αιφνιδιαστική μαζική προσβολή σημαντικών στόχων και ότι σε περίπτωση εκδήλωσης επιθετικής ενέργειας από τις Δυνάμεις Κατοχής θα υπάρξει και η ανάλογη αεροπορική υποστήριξη όπως θα υπάρξει και σε περίπτωση που η Ε.Φ. φέρει σε κίνδυνο ανατροπής τμήματα των Δυνάμεων Κατοχής.
Ίσως μεγαλύτερο κίνδυνο για τις δυνάμεις της Ε.Φ. να αποτελέσουν τα τουρκικά επιθετικά ελικόπτερα, που, αν ευοδωθούν οι τουρκικοί σχεδιασμοί, ενδέχεται οι αριθμοί τους να φτάσουν τα 90. Σε τέτοια περίπτωση η πιθανότητα Λόχος (8) ή Τάγμα (24) από αυτά να διατεθεί επ’ ωφελεία των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων δεν πρέπει να θεωρείται απομακρυσμένη.
Πως η τουρκική αεροπορική υπεροπλία δύναται να επηρεάσει τις επιχειρήσεις στο έδαφος
Η τουρκική αεροπορική κυριαρχία πάνω από την Κύπρο πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Ακόμα και με άμεση εμπλοκή της Ελλάδας στις επιχειρήσεις η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία δεν θα είναι σε θέση να διατηρεί συνεχή παρουσία πάνω από το νησί. Ενδεχομένως η δράση της να περιοριστεί σε μεμονωμένες προσβολές στόχων ευκαιρίας ή σε εξασφάλιση τοπικής και περιορισμένου χρόνου αεροπορικής υπεροχής για την εκτέλεση συγκεκριμένης και υψηλής επιχειρησιακής αξίας αποστολής. Η πολύ μεγάλη απόσταση από τις ελλαδικές αεροπορικές βάσεις που συνεπάγονται περιορισμούς στην αυτονομία τους, η παρατεταμένη έκθεση τους πάνω από θάλασσα δίνοντας εύκολο στόχο στα τουρκικά ιπτάμενα ραντάρ MESA, οι ανάγκες κάλυψης και παρουσίας σε ευρύ χώρο (Θράκη-Αιγαίο) που σε κανένα σημείο δεν σηκώνει εκπτώσεις και άλλοι λιγότερο ή περισσότερο σημαντικοί παράγοντες. Η εγγύτητα της Αεροπορικής Βάσης «Αντρέας Παπανδρέου» αλλά και του αεροδρομίου Λάρνακας δεν αφήνει πολλά περιθώρια αποτελεσματικής χρήσης τους σε περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων εκτός κι αν αποτελούσαν χώρο εξορμήσεως πολύ μεγάλου αριθμού μαχητικών προς εξασφάλιση και διατήρηση συνεχούς αεροπορικής υπεροχής. Τέτοιο σενάριο εκτιμάται ότι δεν κινείται στα πλαίσια του δυνατού. Οπότε οι σχεδιασμοί πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα πιθανότερα σενάρια, ή μάλλον τα χειρότερα.
Εξετάζοντας τους τρόπους δράσης των τουρκικών αεροπορικών δυνάμεων, η ανάλυση θα περιοριστεί στο τακτικό σκέλος και δε θα επεκταθεί στο στρατηγικό. Εκτιμούμε ότι στρατηγικοί-πολιτικοί στόχοι όπως Ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί, Λιμάνια και Αεροδρόμια, τηλεπικοινωνιακοί κόμβοι, σταθμοί Ραντάρ κλπ είναι αδύνατο να προστατευθούν πλήρως ή επαρκώς και ότι σε μικρό ή μεγαλύτερο ποσοστό, εφόσον στοχοποιηθούν από τη Τουρκική Αεροπορία, αυτοί θα πληγούν. Κυρίως τέτοιες προσβολές θα γίνουν με όπλα ακριβείας μακρού πλήγματος όπως οι Popeye, SLAM-ER και SOM, όσα από αυτά διατεθούν για το κυπριακό θέατρο επιχειρήσεων.
Στο στρατιωτικό σκέλος, αν δεν πετύχει μια πιθανή προσπάθεια πλήρους αιφνιδιασμού και προσβολής της Ε.Φ. εντός των στρατοπέδων, πολύ ευάλωτα είναι τα τμήματα κατά την κίνηση τους σε φάλαγγες προς τους χώρους τελικού προορισμού. Τέτοιες κινήσεις, ειδικά εφόσον εκτελούνται από πολλά οχήματα και επί γνωστών δρομολογίων, είναι εύκολο να αποκαλυφθούν από περιπολούντα αεροπλάνα, ακόμα και νύχτα ή με κακές καιρικές συνθήκες, χρησιμοποιώντας διαμορφώσεις ραντάρ GMTI (Ground Moving Target Indicator) και ατρακτίδια στοχοποίησης όπως τα LANTIRN και Sniper. Οι γνωστοί χώροι εκκίνησης (στρατόπεδα) και προορισμού (ΧΤΠ) περιορίζουν τους τομείς ενδιαφέροντος που πρέπει να καλυφθούν από αέρος και αυξάνουν τις πιθανότητες αποκάλυψης για τα Τμήματα που θα στοχοποιηθούν κατά τον εχθρικό σχεδιασμό.
Σε περίπτωση έναρξης των αεροπορικών επιχειρήσεων με την Ε.Φ. σε ετοιμότητα εκτιμάται ότι μεγάλο μέρος της εχθρικής αεροπορικής προσπάθειας θα αναλωθεί στον εντοπισμό και προσβολή των πλέον ικανών αντιαεροπορικών συστημάτων (φημολογούμενων) Buk M1-2 και Tor M1. Τυχόν επιτυχία σε μια τέτοια αποστολή θα επιτρέψει στα εχθρικά αεροσκάφη να επιχειρούν με ασφάλεια από μέσα και μεγάλα ύψη πέραν των δυνατοτήτων προσβολής από ΑΑ πυροβόλα και MANPADS Mistral. Η στατική φύση του συστήματος Οθέλλος δεν θα του επιτρέψει να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αεροπορική προστασία της Ε.Φ. μιας και ο προσανατολισμός του σε ΑΑ κάλυψη σημαντικών στόχων και το σχετικά μικρό βεληνεκές του επιτρέπει στον αντίπαλο, αν όχι να το προσβάλει, να το αποφύγει παραμένοντας εκτός των τομέων κάλυψης του.
Άλλοι στρατιωτικοί στόχοι «πρώτης μέρας» του πολέμου είναι τα κέντρα κι οι σταθμοί διοικήσεως του ΓΕΕΦ και των Σχηματισμών. Η δυνατότητα τέτοιων Στρατηγείων να παραμένουν κινητά ή να μην έχουν σταθερή θέση λειτουργίας αυξάνει σε μεγάλο βαθμό την επιβιωσιμότητα τους. Πολύ πιθανή είναι επίσης η επιδίωξη προσβολής στόχων οι οποίοι μειώνουν την δυνατότητα του αντιπάλου, της Ε.Φ., να διατηρήσει σε βάθος χρόνου την ικανότητα να μάχεται. Τέτοιοι είναι οι αποθήκες πυρομαχικών και καυσίμων, κατά κύριο λόγο.
Πέραν αυτών εξαιρετικής σημασίας για τον αντίπαλο θα έχει η καταστροφή του πλέον επικίνδυνου Όπλου, του Πυροβολικού, αλλά και των Τεθωρακισμένων και Μηχανοκίνητων συγκεντρώσεων. Εάν η αεροπορική του δραστηριότητα παραμένει ανεμπόδιστη η εχθρική αεροπορία δύναται πλέον να επιχειρεί σε αποστολές εγγύς αεροπορικής υποστήριξης προσβάλλοντας τις εμπλεγμένες ημέτερες Μονάδες αλλά και σε αποστολές κατά στόχων ευκαιρίας όπως μπορεί να είναι οι θέσεις λιγότερο «σημαντικών» Μονάδων. Οι τρόποι δράσης της αεροπορίας είναι γνωστοί και μπορούμε να τους δούμε στην πράξη αν μελετήσουμε τους πολέμους ανά το παγκόσμιο των τελευταίων δεκαετιών. Γι αυτό παρακάτω θα προσπαθήσουμε να εισηγηθούμε τρόπους «αντίδρασης» από την δική μας πλευρά.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Ε.Φ. ΣΤΗΝ ΕΧΘΡΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Α. Η απάντηση στον αέρα
Η απόκτηση και διατήρηση από την Κυπριακή Δημοκρατία αυτόνομης δυνατότητας εναέριας αεράμυνας είναι πρακτικώς αδύνατη και πέραν των οικονομικών δυνατοτήτων, παρόντων και μελλοντικών. Η μόνη τέτοια δυνατότητα θα προκύψει από την ενδεχόμενη εμπλοκή της Ελλάδος στις επιχειρήσεις, πάλι όμως με τις δυσχέρειες που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οπότε η κυπριακή αεράμυνα αναγκαστικά θα στηριχτεί στα επίγεια συστήματα.
Είναι εξαιρετικής σημασίας να τονιστεί η ανάγκη κλιμάκωσης της αεράμυνας σε βεληνεκές και καθ’ ύψος. Η εντύπωση που έχει διαμορφωθεί σε μεγάλη πλειοψηφία στην Κύπρο είναι ότι η έλευση των S-300 PMU1 στο νησί θα έλυνε το πρόβλημα της αεράμυνας με ένα -κατά κάποιο τρόπο- μαγικό αποτέλεσμα. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι τότε, πριν 20 σχεδόν χρόνια, το σύστημα αποτελούσε αιχμή της τεχνολογίας. Όμως η στατική του φύση και η μη ένταξη του σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας κλιμακωμένο σε βάθος δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες ως προς τις δυνατότητες επιβίωσής του. Οι συγκρούσεις των τελευταίων δεκαετιών έχουν δείξει ότι τα στατικά συστήματα αεράμυνας, ειδικά αν η ανάπτυξη τους είναι σε σημεία εγγύς των εχθρικών δυνάμεων ή σε περιορισμένους γεωγραφικούς χώρους, και επίσης εάν δεν έχουν την δυνατότητα τακτικής αλλαγής των θέσεων τους υπό την κάλυψη άλλων αντίστοιχων συστημάτων ή αεροσκαφών, παραμένουν εξαιρετικά ευάλωτα σε επιχειρήσεις καταστολής και καταστροφής αεράμυνας (SEAD-DEAD).
Αντίθετα, οι πρόσφατες πολεμικές εμπειρίες έχουν δείξει τις πολύ υψηλές ικανότητες επιβίωσης κινητών συστημάτων και ειδικά συστημάτων που δύνανται να λειτουργήσουν αυτόνομα Στην Ε.Φ. υπηρετούν δύο πολύ ικανά συστήματα, τα ρωσικά Tor M1 και (φημολογείται) Buk M1-2. Το πρώτο ανήκει στην κατηγορία των SHORADS ενώ το δεύτερο είναι σύστημα μέσου βεληνεκούς. Η δυνατότητα των συστημάτων αυτών να λειτουργήσουν με αξιώσεις ακόμα και αν δεν είναι ενταγμένα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας (ή μετά την καταστροφή αυτού), η δυνατότητα τακτής αλλαγής θέσεως και κίνησης εκτός δρομολογίων και η δυνατότητά τους να λειτουργήσουν αποτελεσματικά ως αυτόνομες μονάδες πυρός εξασφαλίζει μεγάλα ποσοστά επιβιωσιμότητας στο σύγχρονο πεδίο επιχειρήσεων. Η σημαντική αύξηση στους αριθμούς τέτοιων συστημάτων εκτιμάται ότι θα εξασφάλιζε στην Ε.Φ. πιο απρόσκοπτη ανάπτυξη και δράση σε περιβάλλον αεροπορικών απειλών. Κεφαλαιώδους σημασίας είναι η διατήρηση-επιβίωση της δυνατότητας εναέριας επιτήρησης μέσω αλληλεπικαλυπτόμενου δικτύου αισθητήρων όπως κινητά ραντάρ και ηλεκτροοπτικές συσκευές. Τα σταθερά συστήματα, όπως αυτά στο Τροόδος, θα είναι από τα πρώτα θύματα σε περίοδο επιχειρήσεων και η δυνατότητα υποκατάστασης τους από κινητά συστήματα συνεχώς μετακινούμενα και περιοδικώς λειτουργούντα (που όμως λόγω αριθμού να διατηρούν συνεχή επιτήρηση) είναι ζωτικής σημασίας στη διατήρηση αξιόπιστων δυνατοτήτων αεράμυνας.
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω είναι σημαντική η κλιμάκωση της αεράμυνας σε βεληνεκές και καθ’ ύψος. Η Ε.Φ. διαθέτει σε υπηρεσία ένα ικανότατο σύστημα MANPADS (Man Portable Air Defense System) το Mistral, δυστυχώς όμως σε πολύ περιορισμένους (για συστήματα της κατηγορίας) αριθμούς και μόνο σε Μονάδες ΠΒ και Αεροπορίας. Επίσης το σύστημα δεν έχει αποτελεσματικό τρόπο σκόπευσης την νύχτα. Η διεθνής πρακτική επιβάλλει την ύπαρξη τέτοιων συστημάτων μέχρι το επίπεδο του Τάγματος ΠΖ ή αντίστοιχων τμημάτων άλλων όπλων ενώ η Ρώσικη σχολή έχει τα συστήματα μέχρι και σε επίπεδο Μ/Κ Δρίας. Η αποτελεσματικότητα τέτοιων συστημάτων έγκειται στο γεγονός της πλήρους παθητικής λειτουργίας τους, οπότε ο στόχος, πλην περιπτώσεων που διαθέτουν σύγχρονα συστήματα προειδοποίησης MAWS (Missile Approach Warning Sensor), δεν έχει καμία προειδοποίηση περί της επικείμενης προσβολής του. Επίσης χάρη στο πολύ μικρό μέγεθος είναι πρακτικά αδύνατος ο έγκαιρος εντοπισμός του, και οι πιθανότητες να βρίσκεται σε οποιοδήποτε σημείο αναγκάζει τον εχθρό να αναπροσαρμόσει τις τακτικές των αεροπορικών του επιχειρήσεων ειδικά όσον αφορά εγγύς αεροπορική υποστήριξη και επιχειρήσεις ελικοπτέρων. Προσπάθεια να κινηθούν τα αεροπορικά μέσα σε ύψη πέραν των δυνατοτήτων των MANPADS (άνω των 4000 μέτρων) τα εκθέτει μέσα στα βεληνεκή και τους ορίζοντες εμπλοκής πιο μεγάλων συστημάτων όπως αυτών της προηγούμενης παραγράφου. Το κενό που άφησε η απόσυρση των τύπου «Δ» (SA-7) είναι ζωτικής σημασίας να αναπληρωθεί και να αυξηθεί η σχετική δυνατότητα της Ε.Φ. Πρόσφατα (Μάρτιος 2016) σύγχρονο αεροπλάνο τύπου Mirage 2000-9 της Αεροπορίας των ΗΑΕ έπεσε θύμα «πανάρχαιου» Strela (SA-7) στην Υεμένη γεγονός που δείχνει την αποτελεσματικότητα ακόμα και των πλέον παλαιών δειγμάτων.
Β. Τα δικά μας αεροπορικά μέσα
Η Ε.Φ. διαθέτει σήμερα έναν στόλο 11 επιθετικών ελικοπτέρων τύπου Mi-35PM, 4 αντιαρματικών ελικοπτέρων τύπου Gazelle και 3 ελικοπτέρων γενικής χρήσης τύπου AW-139. Κοινά γνωρίσματα και των 3 τύπων είναι η παντελής αδυναμία τους να επιχειρούν νύχτα πλην πολύ περιορισμένης φύσεως αποστολών και η σχεδόν παντελής απουσία σύγχρονων συστημάτων αυτοπροστασίας πλην των βασικών δυνατοτήτων συστήματος των M-35PM. Το σύγχρονο αεροπορικό περιβάλλον δεν δίνει ελπίδες επιβίωσης σε ελικόπτερα που επιχειρούν χωρίς ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας. Η εμπειρία από τις επιχειρήσεις ελικοπτέρων στην Ουκρανία αλλά και πιο πριν, το 2008, στην Γεωργία δείχνει πόσο ευάλωτα είναι σε ένα περιβάλλον με σοβαρές ΑΑ απειλές. Ο εφοδιασμός των τουρκικών Δυνάμεων Κατοχής με μεγάλο αριθμό MAΝPADS τύπου Stinger και Ingla θέτει σε αμφιβολία την δυνατότητα των ημέτερων ελικοπτέρων να επιχειρήσουν πλησίον της Γραμμής Επαφής προς υποστήριξη των χερσαίων δυνάμεων της Ε.Φ. ενώ δεν είναι αμελητέα η απειλή από αέρος από CAP της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας. Το μεγάλο μέγεθος και οπτικό ίχνος των Mi-35PM τα θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο εντοπισμού και προσβολής από το έδαφος αν και η ύπαρξη τουλάχιστον εκτοξευτών θερμοβολίδων πιθανόν να αποτρέψει τον έγκαιρο εγκλωβισμό τους από MANPADS.
Αν και κανείς δεν αμφισβητεί την χρησιμότητα των ελικοπτέρων σε μια ενδεχόμενη σύρραξη εντούτοις είναι αμφίβολη η δυνατότητα επιβίωσης τους σε περιβάλλον σύγχρονων απειλών χωρίς τον εφοδιασμό του συνόλου τους από σύγχρονα συστήματα αυτοπροστασίας, χωρίς ολοκληρωμένες δυνατότητες νυχτερινών επιχειρήσεων και χωρίς σύγχρονα όπλα που θα επιτρέψουν αποστάσεις εμπλοκής πέραν του βεληνεκούς των εχθρικών MANPADS, αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα Gazelle. Οπότε με την υφιστάμενη κατάσταση, είναι παρακινδυνευμένη η πίστη σε δυνατότητα των ελικοπτέρων της Ε.Φ. να συμβάλουν σημαντικά σε καθοριστικά σημεία των επιχειρήσεων εκτός κι αν πληρούνται πολλές προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την επιβίωση τους.
[1] Με βάση το «Βασικό Δόγμα Πολεμικής Αεροπορίας» (ΓΕΑ/Α΄Κλάδος, Ιανουάριος 2014):
Αεροπορική Κυριαρχία: Είναι ο βαθμός επικράτησης των αεροπορικών δυνάμεων, όπου αυτές δύναται να δρουν σε όλο το Θέατρο Επιχειρήσεων χωρίς αντίδραση, από τις αντίπαλες δυνάμεις.
Αεροπορική Υπεροχή: Η Αεροπορική Υπεροχή δίνει βασική ελευθερία Αεροπορικής δράσης σε μια περιορισμένη περιοχή για μια πεπερασμένη χρονική περίοδο. Επιτρέπει στις αντίστοιχες φίλιες χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις, να διεξάγουν τις επιχειρήσεις τους σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, χωρίς η αντίπαλος Αεροπορική Δύναμη να έχει δυνατότητα να παρέμβει απαγορευτικά.
