γράφει ο Ευστάθιος Παλαιολόγος
Η έννοια της θωράκισης πολλές φορές οδηγεί σε εσφαλμένες απόψεις ως προς το τι είναι καλύτερο. Όπως και στα Άρματα Μάχης έτσι και στους Πεζούς Μαχητές περισσότερη θωράκιση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη περισσότερη επιβιωσιμότητα. Η θωράκιση επιβάλλει αναγκαστικά αυξημένο βάρος φόρτου που έρχεται σε αντιδιαστολή με τις ανάγκες κινητικότητας. Η λύση στα Άρματα Μάχης είναι η θωράκιση να εστιάζεται στο μέγεθος και στο είδος της ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ απειλής. Κατ’ αντιστοιχία και στους Πεζούς Μαχητές οι ανάγκες κινητικότητας και το μέγεθος και ΕΙΔΟΣ της απειλής προσδιορίζουν και τις ανάγκες θωράκισης.
Ανάγκες κινητικότητας υπάρχουν πάντα και σε όλες τις τακτικές καταστάσεις. Όπως και με τα Άρματα Μάχης έτσι και με τους Πεζούς Μαχητές, μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, στατικός σημαίνει μοιραία και νεκρός. Ακόμα και στην πλέον στατική μορφή άμυνας η ανάγκη ταχείας και αποδοτικής μετακίνησης μεταξύ Κύριων, Εναλλακτικών, Συμπληρωματικών και Ανάγκης θέσεων είναι βασικό κριτήριο επιβιωσιμότητας του προσωπικού.
Οι «πόλεμοι κατά της τρομοκρατίας» ενδεχομένως να έχουν συμβάλει στις λανθασμένες εντυπώσεις περί θωράκισης. Η εξέλιξη τους σε ουσιαστικά επιχειρήσεις σταθεροποίησης, ως επί το πλείστον, απέχει από το να φέρει τα τμήματα απέναντι από ουσιαστικές πολεμικές, από ισοδύναμο ή σχεδόν ισοδύναμο αντίπαλο, απειλές. Ποτέ ή σπανίως τμήματα έχουν απειληθεί από ταχέως επιτιθέμενο αντίπαλο, ή ποτέ τμήματα δεν έχουν προσβληθεί από μαζικά και ακριβή πυρά καμπύλης τροχιάς. Η δε παρουσία και χρήση οχημάτων (ή άλλων μέσων) είναι δεδομένη σε όλες τις περιπτώσεις. Αυτό δημιούργησε ένα ιδιαίτερο σύνολο προτεραιοτήτων όσον αφορά στη θωράκιση που όμως δεν έχουν εφαρμογή, ως σύνολο, σε επιχειρήσεις πλήρους κλίμακας. Ή δεν έχουν εφαρμογή στο σύνολο των περιπτώσεων μιας πολεμικής αναμέτρησης. Έτσι είδαμε να εμφανίζονται εξεζητημένες λύσεις για όσο το δυνατό πιο πλήρη κάλυψη όσο το δυνατό μεγαλύτερου μέρους του σώματος. Όπως μεγάλα κολάρα και μάσκες για τους πολυβολητές των οχημάτων, πλαϊνές αλεξίσφαιρες πλάκες, τμήματα για τους δελτοειδείς και ώμους κλπ. Αυτά μπορεί να είναι χρήσιμα και να δικαιολογούνται σε ένα ημιστατικό ή μονίμως εποχούμενο περιβάλλον χρήσης αλλά μάλλον θα αποτρέψουν κάποιο στρατιώτη από το να είναι αποτελεσματικός σε μια πλήρους κλίμακας πολεμική αναμέτρηση. Κατά παρόμοιο τρόπο ούτε τα μέσα ατομικής προστασίας ειδικών αντιτρομοκρατικών τμημάτων της Αστυνομίας (ή άλλων σωμάτων ασφαλείας) μπορεί να αποτελέσουν παράδειγμα κατάλληλης προστασίας σε πολεμικό περιβάλλον αλλά ούτε και κάποια στρατιωτικά γιλέκα που μάλλον προορίζονται για στατικά καθήκοντα φρούρησης.
Σε Επιχειρήσεις πλήρους κλίμακας η κυριότερη απειλή προέρχεται από θραυσματογόνα πυρομαχικά (βλήματα ΠΒ, όλμων, αεροπορίας κλπ). Στατιστικά τέτοιες απειλές ευθύνονται για την συντριπτική πλειοψηφία των απωλειών. Η αντιμετώπιση αυτού του είδους κινδύνων πρέπει να είναι η θεμελιώδης επιδίωξη όταν εξετάζονται θέματα θωράκισης. Πολύ σωστά η απαρχή κάθε προσπάθειας θωράκισης του προσωπικού είναι το κράνος. Το κράνος προστατεύει το πλέον κρίσιμο μέλος του σώματος από τις προαναφερθείσες απειλές. Θραύσματα από εκρηκτικά πυρομαχικά. Η προστασία της κεφαλής, πέραν της ζωτικής σημασίας που έχει (καθώς εκεί βρίσκεται ο εγκέφαλος), είναι κρίσιμη διότι το κεφάλι συνήθως είναι το πλέον εκτεθειμένο μέλος, στην προσπάθεια του μαχητή να παρατηρήσει ή να σκοπεύσει. Σε αμυντικές επιχειρήσεις (αμυντικές τοποθεσίες) η οργάνωση εδάφους είναι το κύριο μέσο προστασίας από κάθε είδους απειλή ευθυτενούς τροχιάς, και κυρίως από βολίδες ΦΦΟ. Κύρια απειλή (εφόσον μη σκεπασμένα ορύγματα και θέσεις μάχης είναι επαρκούς βάθους) είναι εναέριες εκρήξεις, μέσω εγκαιροφλεγών ή προσεγγίσεως πυροσωλήνων. Οπόταν είναι εμφανές ότι η προστασία από θραύσματα και του κορμού πρέπει να είναι η αμέσως επόμενη (μετά το κράνος) επιδίωξη θωράκισης του προσωπικού.
Αντιθέτως, στις Ειδικές και Καταδρομικές επιχειρήσεις ως κυριότερη απειλή προβάλλει αυτή των βολίδων ΦΦΟ. Οι λόγοι είναι κυρίως η φύση των επιχειρήσεων ως τέτοιων, δηλαδή η επιδίωξη αφανούς προσέγγισης, η δράση στα μετόπισθεν, οι αιφνιδιαστικές προσβολές σε εγγύτητα προς τα εχθρικά τμήματα, η δράση σε μικρά κλιμάκια κλπ. Οπόταν σε αυτές τις περιπτώσεις η επιδίωξη θωράκισης, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος και το είδος της απειλής, ξεκινά από τις αλεξίσφαιρες πλάκες (φυσικά και το κράνος). Οι ανάγκες δε εξοικονόμησης βάρους επιβάλλουν, στις πλείστες των περιπτώσεων, οι πλάκες να είναι της μορφής «stand alone» ώστε να φέρονται σε κατάλληλες εξαρτύσεις στήθους (chest rig) ή φορείς πλακών θωράκισης (plate carrier).
Τα τελευταία 15 χρόνια η χρήση πλακών θωράκισης σε ολοκληρωμένα αλεξίσφαιρα/αλεξίθραυσμα γιλέκα έχει καθιερωθεί στους πλείστους δυτικούς Στρατούς. Όμως οι ανάγκες κλιμάκωσης της θωράκισης ανάλογα με την απειλή και τις ανάγκες κινητικότητας έχουν ωθήσει πολλούς στο να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους ως προς το τι είναι πιο ασφαλές για το προσωπικό. Και τα συμπεράσματα είναι ότι συχνά λιγότερη (και πιο στοχευμένη) θωράκιση είναι πιο ασφαλής για το προσωπικό καθότι, κυρίως, διατηρεί την κινητικότητα του. Επίσης, έχει καταδειχτεί σαφώς η ανάγκη βελτίωσης της φυσικής κατάστασης του προσωπικού ώστε να μπορεί, όταν παρίσταται η ανάγκη, να διαχειριστεί το βάρος αυξημένου επιπέδου θωράκισης. Πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των εξελίξεων είναι το πρόγραμμα Virtus (της Source) του Βρετανικού Στρατού που έχει ως βάση αλεξίθραυσμο γιλέκο με πρόσθετες βαλλιστικές πλάκες. Αντίθετα οι Βρετανικές Ειδικές Δυνάμεις, SAS, SBS, SFSG κλπ, έχουν ως θωράκιση φορέα πλακών στην μορφή του JPC (της Crye Precision). Ο φορέας πλακών στερείται της μαλακής θωράκισης του ολοκληρωμένου αλεξίσφαιρου/αλεξίθραυσμου γιλέκου (όπως το Virtus) και κατά συνέπεια παρέχει σημαντικά μειωμένη προστασία (ως προς το ποσοστό του σώματος που καλύπτουν τα στοιχεία θωράκισης) έναντι θραυσμάτων. Λόγω όμως της φύσης των αποστολών των ΕΔ αυτό έχει λιγότερη σημασία έναντι του λοιπού Στρατού για τον οποίο είναι κρίσιμο.
Για τα δεδομένα του Ελληνικού Στρατού (και της Εθνικής Φρουράς) είμαι της άποψης ότι η όποια προσπάθεια θωράκισης (πέραν ασφαλώς του κράνους) πρέπει να ξεκινά από την προμήθεια ελαφρών αλεξίθραυσμων γιλέκων (βάρους 2-2,5 κιλών) ενώ η δυνατότητα αναβάθμισης, στις περιπτώσεις εκείνες που χρειάζεται, μέσω βαλλιστικών πλακών διατηρείται εφόσον υιοθετηθεί εξάρτυση στήθους (chest rig) με πλαίσιο πλάτης (back panel) δυνάμενα να φέρουν πλάκες ή το ίδιο το αλεξίθραυσμο γιλέκο έχει χαμηλού προφίλ υποδοχές για τέτοιες.
Η προμήθεια βαλλιστικών πλακών χωρίς αλεξίθραυσμο γιλέκο δεν αντιμετωπίζει στοχευμένα το μέγεθος και το είδος της απειλής κατά του κύριου όγκου του Στρατού Ξήράς. Αν και η προστασία από βολίδες ΦΦΟ είναι σημαντική, δεν προέχει της προστασίας από θραυσματογόνα πυρομαχικά ενώ ταυτόχρονα η επιδίωξη προστασίας από βολίδες ΦΦΟ μέσω της χρήσης βαλλιστικών πλακών ΧΩΡΙΣ αυτές να συνοδεύονται από αλεξίθραυσμο γιλέκο μειώνει την επιφάνεια που προστατεύεται οπόταν μειώνει την συνολική προστασία έναντι της κύριας απειλής. Οπόταν μειονεκτεί έναντι εναλλακτικής, να αντιμετωπιστεί πρώτα (ή ταυτόχρονα) η απειλή των θραυσμάτων μέσω αλεξίθραυσμου γιλέκου.
Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι η διάθεση θωράκισης στο προσωπικό ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ όλες οι ενέργειες εκπαίδευσης, ασκήσεων και λοιπής επιχειρησιακής λειτουργίας να γίνονται φέροντας την πλήρη θωράκιση. Εάν δεν ισχύσει αυτό και κυριαρχήσουν επιδιώξεις προστασίας του υλικού από φθορά ή εξοικονόμησης πόρων και διάθεσης των στοιχείων θωράκισης μόνο σε περίοδο επιχειρήσεων τότε ο κίνδυνος η θωράκιση (λόγω βάρους, άγνοιας σωστής χρήσης και προσαρμογής και δυσφορίας λόγω της φύσης της) να αποτελέσει λόγο απώλειας προσωπικού είναι πέραν από υπαρκτός. Σε συνέχεια, οι ανάγκες η φυσική κατάσταση του προσωπικού να ανέβει σε επίπεδα ικανά να διαχειριστούν τους κινητικούς και λοιπούς σωματικούς περιορισμούς της χρήσης θωράκισης αποκτά πλέον ζωτική σημασία εάν είναι η θωράκιση να λειτουργήσει προς όφελος και όχι εις βάρος της ασφάλειας του προσωπικού και τις επιτυχίας εκπλήρωσης των αποστολών του.
Το παράδοξο με τις στατιστικές που αφορούν τα οφέλη από την χρήση θωράκισης είναι ότι εστιάζουν πάντα στους αριθμούς και τα περιστατικά αυτών που σώθηκαν λόγω της χρήσης θωράκισης. Είναι άλλωστε εύκολα στην καταγραφή καθότι υπάρχουν φυσικά και χειροπιαστά τεκμήρια. Είναι όμως πρακτικά αδύνατον να καταγραφούν τα περιστατικά όπου η θωράκιση αποτέλεσε τον κύριο λόγο τραυματισμού ή θανάτου του προσωπικού. Δυστυχώς όμως αυτό αποτελεί γεγονός, αν και χωρίς χειροπιαστά τεκμήρια καθότι η καταγραφή ποτέ δεν θα αναλύσει εις βάθος τους λόγους που οδήγησαν στον τραυματισμό αλλά μόνο τον τραυματισμό αυτόν καθεαυτόν. Ποτέ σε μια αναφορά δεν θα καταγραφεί ότι ο στρατιώτης κτυπήθηκε διότι εξαντλημένος από το βάρος της θωράκισης του δεν κινήθηκε αρκετά γρήγορα ώστε να φτάσει σε κάλυψη. Ή ότι η έλλειψη κινητικότητας δεν επέτρεψε στο τμήμα να κινηθεί επιθετικά προς την απειλή και να την εξαλείψει και αντ’ αυτού αναγκάστηκε σε καθήλωση και παρατεταμένη προσβολή. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Είναι καθήκον των Διοικητών να κρίνουν σωστά το επίπεδο απειλής και ανάλογα να προσαρμόζουν προς αυτό τις ανάγκες ατομικής προστασίας. Κυρίαρχος γνώμονας πρέπει να είναι η επιτυχία των αποστολών και όχι η άπιαστη επιδίωξη ελαχιστοποίησης των απωλειών μέσω αύξησης του επιπέδου θωράκισης που, δυστυχώς, πολλές φορές θα οδηγήσει σε αύξηση των απωλειών.
Φυσικά, για τον Ελληνικό Στρατό (και την Εθνική Φρουρά) το καθήκον σωστής κρίσης των Διοικητών προϋποθέτει πρώτα επαρκές ενδιαφέρον από την πολιτεία και την ιεραρχία να προμηθεύσουν κατάλληλα προς τούτο το προσωπικό. Προϋποθέτει ειλικρινές ενδιαφέρον για τη ζωή και την αρτιμέλεια όσων θα κληθούν να υπερασπίσουν την χώρα.
(αναδημοσίευση από το περιοδικό Δούρειος Ίππος)
