Σε ανεξερεύνητα νερά πορεύεται πλέον το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι Βρετανοί ψηφοφόροι αποφάσισαν χθες πλειοψηφικά την έξοδο της χώρας από την ΕΕ. Το τελικό αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος είναι 51,9% υπέρ της εξόδου της αποχώρησης και 48,1% υπέρ της παραμονής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Σκωτία και την Ιρλανδία, αντίθετα απ’ ότι στην Αγγλία και την Ουαλία, οι ψηφοφόροι ψήφισαν (στη Σκωτία μάλιστα με ποσοστό 62%) υπέρ της παραμονής στην ΕΕ.
Το αποτέλεσμα αυτό φέρνει ραγδαίες εξελίξεις. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ανήγγειλε ότι θα παραιτηθεί ως τον Οκτώβριο, αφού προηγουμένως προσπαθήσει να “σταθεροποιήσει το πλοίο”. Ο ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν προέβλεψε ότι “έρχονται δύσκολες μέρες” και δήλωσε ότι πρέπει να προστατευτεί η εργασία, ενώ στον αντίποδα ο ηγέτης του UKIP Νάιτζελ Φαράζ δήλωσε σε θριαμβευτικούς τόνους ότι η χθεσινή ημέρα πρέπει να ανακηρυχθεί “ημέρα ανεξαρτησίας” για τη Μ. Βρετανία.
Στις ευρωπαϊκές χρηματαγορές επικρατεί μεγάλη αναταραχή, με τον βρετανικό δείκτη FTSE 100 να πέφτει κατά 7,6%, τον γερμανικό DAX κατά 9,5% και τον γαλλικό CAC 40 κατά 7%. Η στερλίνα χάνει περίπου 10% της αξίας της έναντι του δολλαρίου και βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 30ετίας. Αντίστροφα, η αξία του χρυσού εκτινάχθηκε και τα επιτόκια των γερμανικών ομολόγων βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό. Το Χρηματιστήριο Αθηνών άνοιξε με πτώση 14% που δεν είχε αντιστραφεί ως το μεσημέρι.
Final results from #Brexit referendum are in: https://t.co/7iDIn2Y3wJ pic.twitter.com/UO2VeLbT1l
— CNN (@CNN) June 24, 2016
Παρ’ ότι το δημοψήφισμα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και ο ρόλος του κοινοβουλίου στο βρετανικό πολιτικό σύστημα παραμένει κυρίαρχος, θεωρείται γενικά αδιανόητο να μην εφαρμοστεί η θέληση του εκλογικού σώματος όπως εκφράστηκε στο δημοψήφισμα. Επομένως θα πρέπει να αναμένεται η δρομολόγηση της διαδικασίας αποχώρησης της Μ. Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διαδικασία αυτή, που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά, προβλέπεται στο άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιλαμβάνει δήλωση του αποχωρούντος κράτους προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και διετή (με πιθανή παράταση) περίοδο διαπραγματεύσεων του κράτους με την ΕΕ για την αποχώρηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαπραγματεύεται για λογαριασμό όλης της ΕΕ και οι σχετικές αποφάσεις του λαμβάνονται χωρίς συμμετοχή του αποχωρούντος κράτους μέλους.
Η δήλωση ενεργοποίησης του άρθρου 50 από τη Μ. Βρετανία θα μπορούσε να γίνει στην επόμενη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αλλά η σημερινή δήλωση του Ν. Κάμερον ότι η διαδικασία θα πρέπει να ενεργοποιηθεί από τον επόμενο πρωθυπουργό, έβαλε φρένο στις άμεσες εξελίξεις και αναμένονται περίπλοκες διαβουλεύσεις. Στις Βρυξέλλες έγινε έκτακτη συνάντηση του προέδρου της ΕΕ Ντόναλντ Τουσκ με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, ενώ το μεσημέρι αναμένονται δηλώσεις της γερμανίδας καγκελαρίου Α. Μέρκελ και το απόγευμα έκτακτη συνεδρίαση του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Αν και είναι νωρίς για μια αποτίμηση των συνεπειών της βρετανικής εξόδου από την ΕΕ, είναι φανερό ότι αυτές θα είναι βαριές, τόσο για την ίδια τη Βρετανία όσο και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
The UK is no longer the world's 5th largest economy. The £ has fallen so far that France has overtaken us. #EUref
— The London Economic (@LondonEconomic) June 24, 2016
Για την ΕΕ είναι φανερός ο κίνδυνος να αρχίσει να “ξηλώνεται το πουλόβερ”, καθώς ήδη οι ευρωσκεπτικιστικές πολιτικές δυνάμεις σε άλλες χώρες (όπως σήμερα στην Ολλανδία) ζητούν επίσης δημοψηφίσματα. Η μεγάλη δοκιμασία για την ενότητα της ΕΕ θα είναι η ενδεχόμενη εκλογή της Μαρίν Λεπέν στη γαλλική προεδρία το 2017, δεδομένου ότι η γαλλίδα πολιτικός έχει και εκείνη ταχθεί υπέρ της εξόδου από την ΕΕ και επιδοκίμασε σήμερα την απόφαση των βρετανών ψηφοφόρων.
Για τη Μ. Βρετανία οι άμεσοι κίνδυνοι περιλαμβάνουν, εκτός των οικονομικών επιπτώσεων, την πιθανότητα της απόσχισης της Σκωτίας και της Ιρλανδίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Με δεδομένο μάλιστα ότι η πρόθεση παραμονής τους στην ΕΕ επικυρώθηκε στις κάλπες του δημοψηφίσματος, είναι πιθανόν ότι οι πολιτικοί ηγέτες της Σκωτίας και της Ιρλανδίας θα επιδιώξουν την απόσχισή τους από το Ηνωμένο Βασίλειο και την παραμονή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα είναι ενδιαφέρον με ποια επιχειρήματα θα αντικρούσει η βρετανική πολιτική ηγεσία τα αιτήματα αυτά, δεδομένου ότι θα βασίζονται στο ίδιο επιχείρημα που οδηγεί το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός ΕΕ: το σεβασμό της λαϊκής ετυμηγορίας και της εθνικής αυτοδιάθεσης.
Για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος κρίνεται ως αρνητικό, αφ’ ενός επειδή η οικονομική αναταραχή θα πλήξει την ευάλωτη ελληνική οικονομία και αφ’ ετέρου επειδή σε ενδεχόμενο “ξήλωμα του πουλόβερ” της ΕΕ η Ελλάδα ως “ο πλέον αδύναμος κρίκος” κινδυνεύει να είναι ένα από τα πρώτα υποψήφια θύματα.
Συνολικά, ο κόσμος όπως τον γνωρίσαμε τα τελευταία 50 χρόνια, δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος.
