Δυναμική επανατοποθέτηση της Ελλάδας στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής σηματοδοτεί η έναρξη εργασιών κατασκευής του Διαδριατικoύ Αγωγού (Trans Adriatic Pipeline: TAP), ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοιτάσμα Shah Deniz II της Κασπίας στην Ευρώπη. Με την έναρξη λειτουργίας του αγωγού που τοποθετείται στις αρχές του 2020, η Ελλάδα θα αποκτήσει πρόσβαση σε μία ακόμη πηγή τροφοδοσίας της εσωτερικής αγοράς με φυσικό αέριο, γεγονός που βελτιώνει την ενεργειακή της ασφάλεια αλλά και τον ανταγωνισμό στην προμήθεια. Πέραν αυτών όμως, ο ΤAP αποτελεί το πρώτο βήμα ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την ενεργειακή τροφοδότηση της Ευρώπης μέσα από ένα δίκτυο αγωγών, τερματικών υγροποιημένου αερίου (LNG) και θαλάσσιων διαδρομών από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Κεντρικής Ασίας. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν σθεναρά το σχέδιο κατασκευής του αγωγού Interconnector Greece-Bulgaria (IGB) και του πλωτού τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη, εξέλιξη που θα μετατρέψει την Ελλάδα σε βασικό ενεργειακό κόμβο (energy hub). Από την άλλη πλευρά, στρατηγική επιδίωξη της Ρωσίας είναι η διατήρηση της ηγεμονικής της θέσης αναφορικά με την κάλυψη των ευρωπαϊκών ενεργειακών αναγκών, στο πλαίσιο της οποίας επιδιώκεται η αναβίωση του εγκαταλελειμμένου project του αγωγού ITGI (Interconnector Turkey-Greece-Italy) που αποτελεί και το βασικό αντικείμενο της επικείμενης επίσκεψης του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Αθήνα.
Εξαιρετικά διαφωτιστικό για τον ενεργειακό ανταγωνισμό ΗΠΑ-Ρωσίας στην περιοχή είναι το ακόλουθο απόσπασμα από την τελευταία Έκθεση της Έδρας Στρατηγικών Σπουδών ΓΕΕΘΑ Θουκυδίδης:
«Οι πρόσφατες εξελίξεις αφορούν τον αγωγό Interconnector Greece-Bulgaria (IGB), ο οποίος είναι σχεδιασμένος για τη διασύνδεση των δικτύων φυσικού αερίου Ελλάδας και Βουλγαρίας. Σημείο κλειδί για τον αγωγό αποτελεί η παράλληλη ολοκλήρωση του πλωτού τερματικού σταθμού επαναεριοποίησης LNG στην Αλεξανδρούπολη. Τα δύο έργα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, καθώς το πλωτό τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης σχεδιάζεται να υποδέχεται φορτία LNG από τις ΗΠΑ και τον Περσικό Κόλπο, τα οποία θα μεταφέρονται μέσω του IGB στη Βουλγαρία και τις αγορές της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης.
Για τον εν λόγω αγωγό ολοκληρώθηκε μέσα στο περασμένο δίμηνο η πρώτη φάση του market test, όπου κατατέθηκαν μη-δεσμευτικές προσφορές για την απόκτηση χωρητικότητας στον αγωγό. Στις αρχές Απριλίου ανακοινώθηκε ότι κατατέθηκαν 9 προσφορές από αντίστοιχες εταιρίες με τις ζητούμενες ποσότητες να ξεπερνούν κατά πολύ τη χωρητικότητα του αγωγού. Η αρχική χωρητικότητα του αγωγού είναι 3 bcm αερίου τον χρόνο, ενώ υπάρχει η δυνατότητα επέκτασης του στα 5 bcm. Για τη σύγκριση θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο αγωγός ΤΑΡ είναι χωρητικότητας 10 bcm. Από τις αρχές Μαΐου, το έργο περνάει στην επόμενη φάση που είναι και η πλέον σημαντική, καθώς θα πρέπει να κατατεθούν οι δεσμευτικές προσφορές από τις ενδιαφερόμενες εταιρίες, διαδικασία που θα κρίνει και την οικονομική βιωσιμότητα του έργου. Η επιτυχής ολοκλήρωση της 2ης φάσης για τον IGB, σηματοδοτεί παράλληλα και το έναυσμα για την κατασκευή του Πλωτού Τερματικού της Αλεξανδρούπολης, το οποίο καθίσταται οικονομικά βιώσιμη επένδυση μόνο σε συνδυασμό με τον εν λόγω αγωγό.
Η κατασκευή του ΙGB στη περιοχή της Ροδόπης και του Πλωτού Τερματικού LNG στην Αλεξανδρούπολη αποτελούν στρατηγικής σημασίας έργα για την Ελλάδα, καθώς αναβαθμίζουν την περιοχή της Θράκης ως κόμβο που συμβάλλει σημαντικά στις επιδιώξεις της ΕΕ για διαφοροποίηση των ενεργειακών της πηγών και περαιτέρω μείωση της εξάρτησης της από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Περαιτέρω, τα φορτία LNG που δύναται να υποδεχθεί το Πλωτό Τερματικό της Αλεξανδρούπολης προέρχονται κυρίως από τις ΗΠΑ και την εταιρία Cheniere, την πρώτη αμερικανική εταιρία που ξεκίνησε από την άνοιξη του 2016 τις εξαγωγές LNG προς την ΕΕ, γεγονός που συνδέει άμεσα τα αμερικανικά με τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή.
Για την ΕΕ, τα δύο έργα σε συνδυασμό με τον ΤΑΡ δημιουργούν ένα πλέγμα ισχυρού στρατηγικού ενδιαφέροντος, καθώς βοηθούν στην αποτελεσματική υλοποίηση του μακροπρόθεσμου ενεργειακού σχεδιασμού των Βρυξελλών για την ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης. Για την Ελλάδα, ο αγωγός IGB και το Πλωτό Τερματικό της Αλεξανδρούπολης, σε συνδυασμό με τον υπόκατασκευή ΤΑΡ και το εν λειτουργία Τερματικό LNG της Ρεβυθούσας, δημιουργούν ισχυρό στρατηγικό πλεονέκτημα, καθώς ευθυγραμμίζουν άμεσα τα εθνικά συμφέροντα της χώρας με τα στρατηγικά της ΕΕ και των ΗΠ, τόσο σε επίπεδο ενεργειακής ασφάλειας όσο και σε επίπεδο ισορροπίας ισχύος στο ευρύτερο υποσύστημα Ευρώπης-Ρωσίας.
Τις εξελίξεις στο θέμα του φυσικού αερίου επηρεάζει καθοριστικά και η επικείμενη επίσκεψη του ρώσου Προέδρου Πούτιν στην Ελλάδα, στα τέλη Μαΐου. Ψηλά στην ατζέντα της ρώσικης αποστολής βρίσκεται η προώθηση του αγωγού ITGI, ο οποίος είναι σχεδιασμένος για να μεταφέρει ρώσικο φυσικό αέριο μέσω της Βουλγαρίας και της Ελλάδας, στην Ιταλία και από κει στις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης. Για τη Ρωσία ο ITGI αποτελεί διέξοδο για το ρώσικο φυσικό αέριο, του οποίου το ειδικό βάρος στο ενεργειακό μίγμα της ΕΕ επιδιώκουν να μειώσουν οι Βρυξέλλες. Υπό αυτό το πρίσμα, η ανάπτυξη του ITGI λειτουργεί ανταγωνιστικά στον ΤΑΡ, αλλά και στην δρομολογούμενη ανάπτυξη του ΙGB και του Τερματικού LNG της Αλεξανδρούπολης, και γι’αυτό αντιμετωπίζεται αρνητικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τις ΗΠΑ.
Η χρονική συγκυρία της επίσκεψης του ρώσου Προέδρου είναι κρίσιμη για τις εξελίξεις στον IGB και το Τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης. Η υπογραφή δεσμευτικής συμφωνίας Ελλάδας-Ρωσίας για την ανάπτυξη του ITGI αποτελεί αντικίνητρο για τους επενδυτές του ΙGB, οι οποίοι είναι αναμενόμενο ότι σε αυτή την περίπτωση θα αποσύρουν τις προσφορές τους για τη 2η φάση του διαγωνισμού. Χωρίς τον IGB, ο Πλωτός Τερματικός Σταθμός της Αλεξανδρούπολης κρίνεται μη-βιώσιμος οικονομικά, γεγονός που οδηγεί σε ακύρωση των όποιων διαδικασιών χρηματοδότησης και αυτού του έργου.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η επίσκεψη του ρώσου Προέδρου και η πιθανή υπογραφή συμφωνίας δεν εγγυάται αυτομάτως και την πραγματοποίηση της κατασκευής του ΙΤGI. Αντίθετα, μπορεί να οδηγήσει σε απόσυρση του ενδιαφέροντος των επενδυτών του IGB και σε ακύρωση του IGB και του Πλωτού Τερματικούτης Αλεξανδρούπολης. Με βάση τα παραπάνω, εκτιμάται ότι για τη ρώσικη διπλωματία, η επίσκεψη Πούτιν θα μπορέσει να χαρακτηριστεί επιτυχής αν αποτρέψει την κατασκευή των δύο έργων που ενισχύουν την αυτονόμηση της ΕΕ από τη Ρωσία, ακόμα και αν τελικά δεν προχωρήσει η κατασκευή του ITGI.»
