Καινοτόμες Μέθοδοι Τεχνικής Υποστήριξης στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις

Η εξ Ανατολών απειλή υποχρεώνει τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) να διατηρούνται σε συνεχή επιχειρησιακή ετοιμότητα, η οποία για να επιτευχθεί απαιτεί υψηλά ποσοστά διαθεσιμότητας. Η απαίτηση αυτή καλείται να υλοποιηθεί σε ένα περιβάλλον δραστικής μείωσης του αμυντικού προϋπολογισμού, πολυτυπίας οπλικών συστημάτων, αυξημένων αναγκών συντήρησης λόγω γήρανσης του εξοπλισμού, έλλειψης ανταλλακτικών, υποστελέχωσης των στρατιωτικών υποδομών συντήρησης, δυσλειτουργικής νομοθεσίας προμηθειών και εκτός λίγων εξαιρέσεων, ανυπαρξίας κρατικής και ιδιωτικής αμυντικής βιομηχανίας.

Με δεδομένο ότι η οικονομική κρίση δεν θα επιτρέψει στα προσεχή χρόνια την αύξηση των αμυντικών δαπανών, επιβάλλεται η εξέταση λύσεων και η εισαγωγή μιας νέας νοοτροπίας και μεθοδολογίας τεχνικής υποστήριξης, που θα διατηρήσει ή και βελτιώσει την διαθεσιμότητα με το μικρότερο δυνατό συνολικό κόστος. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σχετικές ενέργειες κυρίως ως προς την διακλαδικότητα, τη συνεργασία και τη κοινή χρήση των υποδομών τεχνικής υποστήριξης των τριών Όπλων, ενώ φαίνεται πως έχουν αρχίσει και γίνονται ευρύτερα αντιληπτά τα οφέλη των συμβάσεων εν συνεχεία υποστήριξης (Follow On Support – FOS).

Στo πλαίσιo της παραπάνω προσπάθειας, ο πρόσφατος διαγωνισμός της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών & Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) για την εν συνεχεία υποστήριξη των α/φ Τ-6Α της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ), μπορεί να θεωρηθεί σταθμός από την άποψη ότι είναι η πρώτη φορά που, μεταξύ άλλων, προδιαγράφονται υπηρεσίες εν συνεχεία υποστήριξης με εγγυημένη διαθεσιμότητα υλικών με χρονοχρέωση Power By the Hour – PBH. Συγκεκριμένα, ο ανάδοχος θα είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση, επισκευή, αναπλήρωση, μεταφορά και αποθήκευση των υλικών που τίθενται εκτός λειτουργίας ώστε να εξασφαλίζεται λογιστική διαθεσιμότητα των α/φ T-6A μεγαλύτερη του 54% κατ’ ελάχιστο ανά ημέρα.

Σε μια παράλληλη ενέργεια, στη διακήρυξη που δημοσίευσε τον περασμένο Ιούνιο η ΠΑ αναφορικά με την προμήθεια νέου εκπαιδευτικού αεροσκάφους σταδίου επιλογής (ΝΑΣΕ), ζήτησε από από τους υποψήφιους προμηθευτές να υποβάλλουν στη προσφορά τους ολοκληρωμένο πρόγραμμα τεχνικοεφοδιαστικής υποστήριξης (ILS) δομημένο με δύο προβλέψεις. Για FOS με την κλασική φιλοσοφία υποστήριξης και για FOS τύπου Performance Based Logistics (PBL) με φιλοσοφία Fly-By-The-Hour.

Στην παρούσα ανάρτηση, αφού πρώτα παρουσιάσουμε συνοπτικά τη σημερινή κατάσταση αναφορικά με την τεχνική υποστήριξη στις ΕΕΔ, θα επιχειρήσουμε να περιγράψουμε τη νέα μεθοδολογία (PBL) και τα χαρακτηριστικά της. Κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι το παρόν κείμενο δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση του θέματος της συντήρησης / υποστήριξης του υλικού των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά περισσότερο μια εισαγωγική περιγραφή της  μεθόδου PBL.

1. Παρούσα Κατάσταση

Για την τεχνική υποστήριξη των μέσων που διαθέτουν, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις προμηθεύονται υλικά όπως ανταλλακτικά, παρελκόμενα, βιβλιογραφία, εξειδικευμένα εργαλεία και ειδικά αναλώσιμα πρωτίστως από το εξωτερικό και πραγματοποιούν τις σχετικές εργασίες σε εσωτερικές υποδομές. Οι διαφορετικοί τρόποι προμήθειας υλικών και υπηρεσιών υποστήριξης και διενέργειας εργασιών συντήρησης είναι οι ακόλουθοι:

α.  Εργασίες συντήρησης / επισκευών / αναβαθμίσεων

Οι εργασίες συντήρησης, επισκευών και αναβαθμίσεων πραγματοποιούνται κυρίως στα Στρατιωτικά Εργοστάσια, τις Μοίρες Συντήρησης Βάσης, στα συνεργεία και στα κατά τόπους επισκευαστικά κέντρα και δευτερευόντως στην εγχώρια κρατική και ιδιωτική αμυντική βιομηχανία.

Ενίοτε, οι ΕΕΔ απευθύνονται στο εξωτερικό για εξειδικευμένες υπηρεσίες που αφορούν εργασίες στα πλαίσια τακτικών ή μη επιθεωρήσεων, προληπτικής συντήρησης και επισκευών, τις οποίες δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν με δικά τους μέσα αλλά και για εκπαίδευση, διασφάλιση και διαχείριση ανταλλακτικών, ενημερώσεις λογισμικού και μελέτες για αναβαθμίσεις υλικού και αντικατάσταση στοιχείων εκτός παραγωγής και υποστήριξης.

Οι εργοστασιακοί φορείς υποστήριξης και τα επισκευαστικά κέντρα των ΕΕΔ, παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις χρήζουν βελτίωσης, αποτελούν γενικά αξιόλογες και λειτουργικές υποδομές με εξειδικευμένο και σύγχρονο εξοπλισμό. Αντίστοιχα, το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό που τα επανδρώνει είναι έμπειρο, υψηλών ικανοτήτων και στις περισσότερες περιπτώσεις επαρκώς εκπαιδευμένο και με σημαντική τεχνογνωσία. Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, εκτός από την απουσία ομαλής ροής ανταλλακτικών, είναι η υποστελέχωση και οι συχνές μεταθέσεις προσωπικού σε συνδυασμό με τον υψηλό εργασιακό φόρτο.

Η ελληνική κρατική και ιδιωτική αμυντική βιομηχανία δυστυχώς δεν έχει ουσιαστικές δυνατότητες να παράσχει αξιόπιστες και υψηλής ποιότητας εργασίες συντήρησης / υποστήριξης σημαντικού εύρους. Εξαίρεση αποτελεί η ΕΑΒ, η οποία διαθέτει πλήθος εξειδικευμένων υποδομών, υψηλή τεχνογνωσία και σημαντικές ικανότητες συντήρησης αεροπορικού υλικού (π.χ. αποτελεί πιστοποιημένο κέντρο συντήρησης και επισκευών κινητήρων τύπου Μ53-P2, Τ53 και Τ56/501D) και δυστυχώς λίγες ακόμα περιπτώσεις ιδιωτικών εταιρειών που στοχευμένα μπορούν να εκτελέσουν αποτελεσματικά σχετικές εργασίες (π.χ. Intracom Defence, SSMART, Thales Hellas, Miltech).

β.  Προμήθεια μέσω Foreign Military Sales (FMS)

Οι προμήθειες υλικών και υπηρεσιών υποστήριξης μέσω FMS αφορούν αποκλειστικά οπλικά συστήματα κατασκευής / προέλευσης από τις ΗΠΑ. Πραγματοποιούνται με δύο τρόπους, είτε με παραγγελίες / συμβάσεις ανοικτού τύπου (Blanket order case), είτε μέσω Συνεργατικής Συμφωνίας Παροχής Εφοδιαστικής Υποστήριξης (Cooperative Logistics Supply Support Arrangement – CLSSA).

Στην περίπτωση της σύμβασης ανοικτού τύπου, συμφωνείται και δεσμεύεται ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό, μέχρι την εξάντληση του οποίου το ελληνικό κέντρο εφοδιασμού μπορεί να παραγγέλνει υλικά ή υπηρεσίες, οι ποσότητες και το είδος των οποίων δεν είναι εξαρχής καθορισμένα. Μια σύμβαση ανοικτού τύπου αφορά συνήθως μια συγκεκριμένη κατηγορία υλικών / υπηρεσιών χωρίς όμως αυτό να είναι δεσμευτικό. Εφόσον το επιτρέψει ο εκάστοτε αρμόδιος φορέας των ΗΠΑ, μπορεί να συμπεριλάβει περισσότερες.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η κάλυψη ενός αιτήματος, π.χ. η προμήθεια ενός ανταλλακτικού, στα πλαίσια μιας σύμβασης ανοικτού τύπου πραγματοποιείται μόνο στη περίπτωση που η διαθεσιμότητα του σχετικού υποστηριζόμενου συστήματος στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις είναι ικανοποιητική και μεγαλύτερη από το ελάχιστο καθοριζόμενο επίπεδο. Αντίθετα, στη περίπτωση της συμφωνίας CLSSA, κάθε αίτημα προμήθειας έχει την ίδια ακριβώς προτεραιότητα όπως και τα αντίστοιχα των υπηρεσιών των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων και παρόμοια πρόσβαση στο διατηρούμενο στοκ.

Η προμήθεια μέσω CLSSA υλοποιείται με Παραγγελίες Στρατιωτικής Πώλησης Εξωτερικού (Foreign Military Sales Order – FMSO) τύπου I και II. Με την FMSO I καθορίζονται οι ποσότητες και το είδος των υλικών, τα οποία εν συνεχεία διατηρούνται για λογαριασμό των ΕΕΔ στις αποθήκες της αρμόδιας υπηρεσίας στις ΗΠΑ και είναι διαθέσιμα όταν ζητηθούν. Με την FMSO II, η οποία και αποτελεί μια μορφή παραγγελίας ανοικτού τύπου, καθορίζεται το ύψος της συνολικής αξίας των υλικών που θα παραγγελθούν εντός του έτους από το ελληνικό κέντρο εφοδιασμού στα πλαίσια της CLSSA.

Οι προμήθειες μέσω FMS παρέχουν κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα:

1. Τυποποιημένη και λειτουργική διαδικασία με συνεπακόλουθη εξοικονόμηση χρόνου και κόστους σε σχέση με τη διενέργεια ενός διαγωνισμού και τη σύσταση, υπογραφή και παρακολούθηση μιας νέας σύμβασης.
2. Εγγυημένη και ολοκληρωμένη παροχή υποστήριξης αλλά και εκμετάλλευση του όγκου των παραγγελιών όλων των πελατών FMS για την επίτευξη χαμηλού κόστους προμήθειας.
3. Eυελιξία τόσο ως προς τις ποσότητες και το είδος των προς προμήθεια υλικών / υπηρεσιών αλλά και ως προς τον χρόνο τοποθέτησης της παραγγελίας.

Παράλληλα όμως, η ανταπόκριση και ο χρόνος παράδοσης, ακόμα και στην περίπτωση των CLSSA, εξαρτάται από τις προτεραιότητες και τις σχετικές οδηγίες του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ που ενδέχεται να είναι διαφορετικές από τις αντίστοιχες ελληνικές. Επιπλέον, οι τιμές επιβαρύνονται με 2.5% διαχειριστικό κόστος ενώ συστήματα τα οποία έχουν αποσυρθεί από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις δεν υποστηρίζονται μετά την εξάντληση / διάθεση του σχετικού στοκ ανταλλακτικών.

γ.  Συμβάσεις Εν Συνεχεία Υποστήριξης (Follow On Support – FOS)

Μια σύμβαση FOS αφορά και προδιαγράφει τον τρόπο, τους όρους και το τίμημα με το οποίο μια εταιρεία θα προμηθεύει υλικά και θα παρέχει υπηρεσίες που σχετίζονται με όλο το φάσμα της συντήρησης και της υποστήριξης ενός υλικού ή ενός συστήματος. Συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα, η συμβαλλόμενη εταιρεία είναι και ο κατασκευαστής του εν λόγω υλικού ή συστήματος.

Οι συμβάσεις FOS που ακολουθούν τη κλασική φιλοσοφία υποστήριξης, περιλαμβάνουν αναλυτικά τιμολογημένες όλες τις προσφερόμενες υπηρεσίες και υλικά. Όποτε προκύψει ανάγκη ή κριθεί σκόπιμο, το κέντρο εφοδιασμού παραγγέλνει, μέσω σχετικής εντολής, ένα ή περισσότερα υλικά (π.χ. ανταλλακτικά, βιβλιογραφία) ή υπηρεσίες (π.χ. επιθεώρηση υλικού, εκπαίδευση τεχνικών) τα οποία παραδίδονται σύμφωνα με τους όρους και τις τιμές που προβλέπει η σύμβαση. Ενδέχεται για κάποια υλικά ή υπηρεσίες των οποίων η ανάγκη προμήθειας εμφανίζει συγκεκριμένη και εκ των προτέρων γνωστή περιοδικότητα, η σύμβαση να προβλέπει την παράδοσή τους ανά τακτά προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα, χωρίς ανάγκη ξεχωριστής εντολής. Επίσης, κάποιες υπηρεσίες όπως για παράδειγμα η διατήρηση και η διαχείριση στοκ ανταλλακτικών μπορεί να χρεώνεται σε ετήσια βάση.

Η ύπαρξη μιας σύμβασης FOS του παραπάνω τύπου δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ομαλή υποστήριξη και συντήρηση ενός μέσου και κατά συνέπεια έχει τη δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στην αύξηση της διαθεσιμότητάς του. Συγκεκριμένα, τα πλεονεκτήματα που προσφέρει επικεντρώνονται στα εξής:

1. Συντομότερη και απλούστερη διαδικασία προμήθειας καθώς δεν απαιτείται κάθε φορά η έγκριση και η προκήρυξη νέου διαγωνισμού, η κατάθεση και η αξιολόγηση προσφορών ή μια νέα διαπραγμάτευση, παρά μόνο η έγκριση και η υποβολή της σχετικής εντολής.
2. Ο χρόνος ανταπόκρισης / παράδοσης είναι καθορισμένος στη σύμβαση. Συνεπώς, ο χρήστης μπορεί να προγραμματίσει και να διαχειριστεί με ακρίβεια το απόθεμα ανταλλακτικών του, μειώνοντας την πιθανότητα να βρεθεί υλικό σε κατάσταση ακινησίας λόγω έλλειψης υλικών συντήρησης / επισκευής.
3. Το τίμημα κάθε υπηρεσίας / υλικού και η ετήσια αναπροσαρμογή του είναι καθορισμένα και δεσμευτικά για όλη τη διάρκεια τη σύμβασης. Κατά συνέπεια διευκολύνεται ο προϋπολογισμός του κόστους συντήρησης / υποστήριξης και η σωστή κατανομή και διάθεση πιστώσεων.

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η υπογραφή μιας σύμβασης FOS δεν συνεπάγεται αυτόματα και επίλυση ενδεχόμενων προβλημάτων διαθεσιμότητας και υποστήριξης στο παρόν ή/και στο μέλλον. Μια σύμβαση FOS, αν και μπορεί να περιλαμβάνει προβλέψεις για αποκλειστική δέσμευση ανταλλακτικών με αντίστοιχο κόστος ή ένα ετήσιο ποσό που προκαταβάλλεται επιτρέποντας την άμεση ικανοποίηση αναγκών όταν προκύψουν, συνήθως απλά προδιαγράφει το πλαίσιο προμήθειας. Συνεπώς, εφόσον με την υπογραφή της δεν γίνει ταυτόχρονη παραγγελία των απαιτούμενων υλικών / υπηρεσιών ή στη περίπτωση που στο μέλλον σταματήσουν να στέλνονται αιτήματα / παραγγελίες, πρακτικά η σύμβαση FOS καθίσταται ανενεργή και δεν μπορεί να έχει κάποια θετική επίδραση στη διαθεσιμότητα και υποστήριξη.

Τα τελευταία χρόνια, σε συμφωνία με τις πρόσφατες προβλέψεις του νόμου περί προμηθειών στο τομέα της Άμυνας, έχει εγκριθεί και υπογραφεί αριθμός συμβάσεων FOS, όπως για παράδειγμα η σύμβαση για τα αντιαεροπορικά συστήματα μικρού βεληνεκούς TOR-M1 και OSA-AKM, για τα ραντάρ αντιπυροβολικού Arthur ενώ είναι σε διαπραγμάτευση και επίκειται σύντομα η υπογραφή κι άλλων (π.χ. NH-90).

δ.  Προμήθεια με διαγωνιστική διαδικασία

Πραγματοποιείται σύμφωνα με το νόμο περί προμηθειών στο τομέα της Άμυνας. Δυστυχώς, το ισχύον νομικό πλαίσιο προμηθειών έχει αποδειχθεί μη λειτουργικό ειδικά για την περίπτωση προμήθειας υλικών / υπηρεσιών υποστήριξης. Για παράδειγμα, ακόμα και στη περίπτωση που υπάρχει εκ των πραγμάτων μοναδικός κατασκευαστής (single source) είναι υποχρεωτικό να ακολουθηθεί η πλήρης διαδικασία που προβλέπεται για τους ανοικτούς διαγωνισμούς. Με δεδομένο ότι σχεδόν το σύνολο των εξειδικευμένων υλικών και υπηρεσιών συντήρησης / υποστήριξης οπλικών συστημάτων παρέχονται αποκλειστικά από τον κατασκευαστή του υλικού ή από συγκεκριμένο υποκατασκευαστή, η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα αναίτια καθυστέρηση χωρίς κάποιο τελικό οικονομικό όφελος. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του διαγωνισμού 11/14 της ΓΔΑΕΕ για τη συντήρηση / έλεγχο 24 K/B Exocet ΜΜ40 Block 3. Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε τον Αύγουστο του 2014, με προϋπολογισμό 2.000.000 ευρώ και όπως ήταν αναμενόμενο η μόνη εταιρεία που συμμετείχε ήταν η MBDA France, κατασκευάστρια των Κ/Β Exocet. H κατακύρωση του διαγωνισμού έγινε τον Αύγουστο του 2016, απαίτησε δηλαδή δύο χρόνια από την ημερομηνία προκήρυξής του, η έκπτωση επί του προϋπολογισμού που επιτεύχθηκε ήταν αμελητέα (5.000 ευρώ, δηλαδή 0,25%), ενώ θα απαιτηθεί επιπλέον χρονικό διάστημα μέχρι την προετοιμασία, την υπογραφή και την ενεργοποίηση της σχετικής σύμβασης.

ε. Προμήθεια μέσω NATO Support Agency (NSPA)

Η Υπηρεσία Υποστήριξης NSPA είναι ο νατοϊκός πάροχος ολοκληρωμένης επιμελητείας (Integrated Logistics), εκτελεστικό όργανο του Οργανισμού Υποστήριξης του ΝΑΤΟ (NSPO). Πρακτικά λειτουργεί ως μια ενδιάμεση υπηρεσία, η οποία εκμεταλλευόμενη τον όγκο των αμυντικών προμηθειών των χωρών του ΝΑΤΟ, επιτυγχάνει συμφωνίες εκ μέρους των χωρών μελών για την προμήθεια υλικών / υπηρεσιών σε ευνοϊκές τιμές και όρους. Οι ΕΕΔ χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της NSPA για την υποστήριξη συστημάτων όπως τα αντιαεροπορικά συστήματα HAWK και Patriot.

στ. Προμήθεια μέσω BWB (Κρατικός Οργανισμός Αμυντικών Προμηθειών και Τεχνολογίας / Bundesamt fuer Wehrtechnik und Beschaffung – BWB)

Οι προμήθειες υλικών και υπηρεσιών υποστήριξης μέσω BWB, αφορούν συστήματα γερμανικής κατασκευής τα οποία υπάρχουν και συντηρούνται στο σύστημα ΔΜ των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Οι συμβάσεις / παραγγελίες περιλαμβάνουν συγκεκριμένα είδη και ποσότητες ενώ σημειώνεται ότι δεν επιτρέπεται η ταυτόχρονη αίτηση προσφοράς στη BWB και σε Γερμανικούς κατασκευαστικούς ή προμηθευτικούς οίκους.

2. Το μοντέλο Performance Based Logistics (PBL)

α.  Περιγραφή

Σε μια σύμβαση υποστήριξης τύπου PBL, ο χρήστης δεν αγοράζει συγκεκριμένα υλικά ή υπηρεσίες αλλά ένα ολοκληρωμένο πακέτο υποστήριξης με ένα σαφώς προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα και απόδοση, συνδεόμενο με τη διαθεσιμότητα είτε ενός ολόκληρου συστήματος (π.χ. αεροσκάφος), είτε ενός υποσυστήματος (π.χ. ραντάρ) είτε (σπανιότερα) ενός και μόνο υλικού (π.χ. αμορτισέρ ρινιαίου σκέλους).

Για παράδειγμα, το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) μπορεί να υπογράψει μια σύμβαση FOS τύπου PBL με την εταιρεία Thales που κατασκευάζει το σύστημα ESM DR3000, σύμφωνα με την οποία η Thales θα είναι υποχρεωμένη και αποκλειστικά υπεύθυνη να διατηρεί μια κατ’ ελάχιστο αδιάλειπτη διαθεσιμότητα π.χ. 80% επί του συνόλου των DR3000 που διαθέτει το ΠΝ, έναντι ενός ετήσιου τιμήματος. Το ΠΝ δεν ασχολείται με τις ενέργειες που πρέπει να κάνει η Thales προκειμένου να διασφαλίσει την επίτευξη της συμφωνημένης διαθεσιμότητας (π.χ. μέσω διατήρησης στοκ ανταλλακτικών, διάθεσης επιπλέον τεχνικού προσωπικού κλπ), παρά μόνο με τον έλεγχο εκπλήρωσης της συμβατικής υποχρέωσης. Με τον τρόπο αυτό το ΠΝ αποκτά εγγυημένη διαθεσιμότητα του μέσου (DR3000) μειώνοντας παράλληλα τον φόρτο διοικητικής μέριμνας.

Παρόλο που κάθε σύμβαση τύπου PBL αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες του κάθε χρήστη και του υποστηριζόμενου συστήματος, υπάρχουν δύο γενικές κατηγορίες:

1. Full PBL (PBL-F): Σε αυτή την περίπτωση, ο ανάδοχος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για το σύνολο των υλικών και εργασιών που απαιτούνται για την κάλυψη της συμβατικής υποχρέωσης απόδοσης. Δηλαδή διαχειρίζεται, αποθηκεύει και διαθέτει ανταλλακτικά και αναλώσιμα, φροντίζει για την διάθεση των κατάλληλων εργαλείων, test benches και τεχνικών υποδομών, πραγματοποιεί με δικό του προσωπικό εργασίες προληπτικής συντήρησης και επισκευών και γενικά αναλαμβάνει οποιαδήποτε προμήθεια ή εργασία απαιτηθεί.

1. PBL Partnership (PBL-P): Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι συμβάσεις PBL που περιλαμβάνουν και προδιαγράφουν μια συνεργατική σχέση με τον χρήστη (π.χ. ΠΑ). Ο ανάδοχος εξακολουθεί να είναι συμβατικά υπόχρεος για την εξασφάλιση της απαιτούμενης απόδοσης (π.χ. 60% ημερήσια διαθεσιμότητα) αλλά κάνει χρήση, σαφώς καθορισμένων υποδομών ή / και προσωπικού του χρήστη. Για παράδειγμα, μπορεί ο ανάδοχος να είναι υπεύθυνος για την εξασφάλιση της αναγκαίας ροής ανταλλακτικών αλλά η αποθήκευσή τους να γίνεται στους χώρους της ΠΑ. Αντίστοιχα, η συντήρηση / επισκευή του εξοπλισμού μπορεί να γίνεται με χρήση ειδικών εργαλείων ιδιοκτησίας του αναδόχου και με την επίβλεψη του δικού του προσωπικού αλλά σε χώρους (π.χ. συνεργεία) και με τεχνικό προσωπικό της ΠΑ.

Οι πιο σημαντικές παράμετροι μιας σύμβασης PBL είναι οι εξής:

1. Κριτήριο απόδοσης: Αποτελεί ουσιαστικά το παραδοτέο μιας σύμβασης PBL. Σχετίζεται πάντα με την τελική διαθεσιμότητα μπορεί όμως να λάβει διάφορες αυτόνομες ή συνδυαστικές μορφές. Εφόσον το υποστηριζόμενο αντικείμενο αφορά ένα υλικό, το κριτήριο επικεντρώνεται κυρίως στην αμεσότητα ανταπόκρισης ή αποκατάστασης μιας βλάβης. Όταν το αντικείμενο είναι ένα υποσύστημα, το κριτήριο επικεντρώνεται στην διαθεσιμότητα. Τέλος, όταν υποστηρίζεται ένα ολοκληρωμένο οπλικό σύστημα, το κριτήριο μπορεί να προσεγγίσει ακόμα και αμιγώς επιχειρησιακές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, για ένα στόλο μαχητικών αεροσκαφών μπορεί ως κριτήριο απόδοσης να τεθεί ότι απαιτείται ανά πάσα στιγμή το 5% να είναι σε ετοιμότητα 5 λεπτών, το 15% σε ετοιμότητα 20 λεπτών σε δύο διαφορετικές βάσεις και το 40% σε ετοιμότητα 4 ωρών. Επίσης, το κριτήριο απόδοσης μπορεί να είναι συνδυαστικό. Δηλαδή, επίτευξη συγκεκριμένου ποσοστού συνολικής διαθεσιμότητας, σε συνδυασμό όμως με ισόρροπη επιβάρυνση του υλικού, ώστε η διαθεσιμότητα να μην επιτυγχάνεται λογιστικά κρατώντας συγκεκριμένα αεροσκάφη συνεχώς στο έδαφος και “φορτώνοντας” ανισομερώς κάποια άλλα με πολλές ώρες πτήσεις.
2. Ώρες λειτουργίας: Καμία σύμβαση PBL δεν υποστηρίζει, χωρίς οικονομική πρόβλεψη, ένα σύστημα για απεριόριστες ώρες λειτουργίας αλλά απεναντίας συσχετίζει το τελικό κόστος με αυτές. Μπορεί για παράδειγμα να υπάρχει ένα σταθερό κόστος / ώρα λειτουργίας μέχρι κάποιο ανώτατο όριο ή ένα κλιμακούμενο κόστος / ώρα λειτουργίας χωρίς ανώτατο όριο. Ενδέχεται όμως και να μην προσδιορίζεται επακριβώς κάποιο κόστος / ώρα λειτουργίας αλλά ένα συνολικό ποσό (fixed price) παράλληλα με έναν εκτιμώμενο αριθμό ωρών λειτουργίας του συστήματος. Αν ο αριθμός αυτός ξεπεράσει κάποιο όριο (π.χ. ±10%) τότε εφαρμόζεται κάποιος άλλος τύπος υπολογισμού κόστους ή γίνεται επαναδιαπραγμάτευση.

Είναι αυτονόητο από τα παραπάνω ότι o ακριβής προσδιορισμός της απαιτούμενης (και όχι αναγκαστικά της επιθυμητής) διαθεσιμότητας και ο σωστός υπολογισμός των ωρών λειτουργίας του προς υποστήριξη συστήματος, είναι παράμετροι υψηλής κρισιμότητας. Επηρεάζουν σε μεγάλο ποσοστό την επιτυχία μιας συμφωνίας PBL και μόνο η σωστή αποτίμησή τους μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό του κόστους. Υπερβολικές απαιτήσεις διαθεσιμότητας που δεν θα τύχουν ανάλογης εκμετάλλευσης οδηγούν σε αύξηση του κόστους χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Αντίστοιχα, υποτίμηση των ωρών λειτουργίας μπορούν αρχικά να οδηγήσουν σε μείωση του κόστους αλλά στην πορεία είτε αυτό θα πρέπει να αυξηθεί για να προσεγγίσει την πραγματική χρήση είτε θα πρέπει να αυτοπεριοριστεί η ίδια η χρήση. Μια σύμβαση FOS τύπου PBL απαιτεί σημαντική προετοιμασία και μακροπρόθεσμη ανάλυση επιχειρησιακής χρήσης, ενέργειες όμως που σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συνοδεύουν την προμήθεια / χρήση οποιουδήποτε οπλικού συστήματος στη σύγχρονη εποχή.

β.  Πλεονεκτήματα / Μειονεκτήματα

Το κυρίαρχο πλεονέκτημα μιας σύμβασης τύπου PBL είναι η εγγυημένη διαθεσιμότητα, η οποία και επιτρέπει στον χρήστη να οργανώσει και να διαμορφώσει αντίστοιχα τον επιχειρησιακό του σχεδιασμό και την λειτουργία των μονάδων του. Παράλληλα, επιτρέπει την αποσυμφόρηση των εσωτερικών υποδομών συντήρησης / επισκευών και την αποδέσμευση υλικών και ανθρώπινων πόρων οι οποίοι μπορούν να επικεντρωθούν αποτελεσματικότερα στην υποστήριξη άλλων συστημάτων.

Αντίστοιχα όμως, η εφαρμογή μιας σύμβασης PBL έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ή τον περιορισμό της υλικοτεχνικής εσωτερικής δυνατότητας υποστήριξης και της σχετικής τεχνογνωσίας. Δεν είναι δηλαδή μόνο ότι ο χρήστης δεν διατηρεί και δεν ελέγχει πλέον το απόθεμα των ανταλλακτικών ή δεν έχει στην κυριότητά του τα απαιτούμενα ειδικά εργαλεία και εξοπλισμό. Είναι κυρίως ότι το τεχνικό προσωπικό του, μη εμπλεκόμενο στην καθημερινή συντήρηση και τις επισκευές, χάνει ή δεν λαμβάνει ποτέ τη σχετική εξειδίκευση και τεχνογνωσία.

Τα παραπάνω δημιουργούν ουσιαστικά προβλήματα στη περίπτωση που ο ανάδοχος δεν ανταποκριθεί τελικά στις απαιτήσεις της σύμβασης, αναστείλει τη λειτουργία του ή απλώς δεν επιθυμεί να ανανεώσει τη σύμβαση μετά τη λήξη της. Κυρίως όμως, είναι πιθανό να δημιουργήσουν εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες σε περίοδο κρίσης ή σύρραξης όταν ο ανάδοχος είναι εταιρία του εξωτερικού. Παρά τις ενδεχόμενες διαβεβαιώσεις ή συμβατικές προβλέψεις, πρακτικά είναι αδύνατον να υποχρεώσεις έναν αλλοδαπό τεχνικό να παραμείνει στη θέση σου σε περίοδο εμπόλεμης κατάστασης. Αντίστοιχα, ακόμα κι αν η εταιρία επιθυμεί τη συνέχιση της συνεργασίας, ενδέχεται να της το απαγορεύσουν οι αρμόδιες αρχές της χώρας της. Για το λόγο αυτό, κρίνεται σκόπιμο οι εν λόγω συμβάσεις να περιορίζονται, τουλάχιστον αρχικά, σε εξοπλισμό και υλικό χαμηλής κρισιμότητας και να τίθεται ως προαπαιτούμενο η ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής αμυντικής βιομηχανίας. Οι προϋποθέσεις θα πρέπει να είναι τέτοιες που να επιβάλλουν η τελευταία να μην περιορίζεται σε ρόλο απλού αντιπροσώπου ή διακομιστικού κέντρου για υπηρεσίες “ταχυδρομικής θυρίδας”, αλλά να λειτουργεί ως ουσιαστικός συνεργάτης και πάροχος υπηρεσιών με χρήση τοπικού προσωπικού και υποδομών διατήρησης ανταλλακτικών και ύπαρξης εξειδικευμένων εργαλείων εντός της χώρας.

γ.  Διεθνής εμπειρία

Η διεθνής εμπειρία σε συμβάσεις PBL στον χώρο της άμυνας δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Πρακτικά, η μέθοδος PBL άρχισε να εφαρμόζεται σε κάποια έκταση από τα τέλη του 1990, ουσιαστικά όμως τα τελευταία δέκα χρόνια ξεκίνησε να έχει σημαντική δυναμική. Οι χώρες οι οποίες κάνουν κυρίως χρήση της μεθόδου είναι οι ΗΠΑ (π.χ. υποστήριξη C-27, F-22,  V-22) και το Ηνωμένο Βασίλειο (π.χ. υποστήριξη κινητήρων RB199, υποστήριξη AS90) και έπονται ο Καναδάς και η Αυστραλία. Απεναντίας, η μέθοδος δεν έχει τύχει ιδιαίτερης αποδοχής στις ένοπλες δυνάμεις χωρών όπως η Γαλλία και η Γερμανία.

Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα είναι θετικά, ειδικότερα ως προς την αύξηση της διαθεσιμότητας, λιγότερο όμως ως προς την μείωση του συνολικού τελικού κόστους. Συγκεκριμένα, η διαθεσιμότητα αυξήθηκε σε όλες τις περιπτώσεις που εφαρμόστηκε η μέθοδος PBL, σε κάποιες από αυτές ακόμα και 40%. Αντίστοιχα, η μείωση του κόστους που έχει επιτευχθεί κυμαίνεται γύρω στο 10%. Γενικότερα, διαπιστώθηκε ότι τα αποτελέσματα είναι καλύτερα όταν η μέθοδος υποστήριξης PBL εφαρμόζεται σε συστήματα που πρωτοεισέρχονται σε υπηρεσία και ότι γενικά απαιτείται η παρέλευση ικανού χρονικού διαστήματος μέχρι να παρουσιασθούν ουσιαστικά θετικά δείγματα.

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και το ΗΒ χρησιμοποιούν εκτενώς συμβάσεις υποστήριξης τύπου PBL για υλικό και συστήματα που επιχειρούν εκτός χώρας, βρίσκονται δηλαδή μακριά από τις υπάρχουσες υποδομές των ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών.

3. Αντί Επιλόγου

“Ο εξοπλισμός μας γερνάει. Δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε σημαντικό μέρους του στο άμεσο μέλλον. Κατά συνέπεια το κόστος χρήσης και συντήρησης θα συνεχίσει να αυξάνει. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη διαθεσιμότητα και σε υψηλότερο κόστος. Και αν δεν αντιστρέψουμε αυτή την τάση γρήγορα και δυναμικά, θα αντιμετωπίσουμε ένα “σπιράλ θανάτου”, μια κατάσταση όπου η μειωμένη διαθεσιμότητα θα μας αναγκάζει να μεταφέρουμε κονδύλια από προγράμματα απόκτησης νέου εξοπλισμού, στην καθημερινή συντήρηση και χρήση, το οποίο θα καθυστερεί ακόμα περισσότερο τον εκσυγχρονισμό, οδηγώντας σε εντονότερη χρήση του υπάρχοντος γηρασμένου εξοπλισμού, η οποία μειώνει περαιτέρω τη διαθεσιμότητα και απαιτεί ακόμα περισσότερα κονδύλια για υποστήριξη. Ένας φαύλος κύκλος.” [J. Gansler, 2000].

Η παραπάνω δήλωση, σε ελεύθερη μετάφραση, ανήκει στον Jacques Gansler, πρώην Υφυπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, υπεύθυνο για θέματα Τεχνολογίας και Συντήρησης, και αφορούσε τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις. Θα μπορούσε όμως κάλλιστα να είχε ειπωθεί κι από έναν Έλληνα αξιωματούχο.

Η δραστική μείωση του αμυντικού προϋπολογισμού της χώρας μας είναι μια πραγματικότητα η οποία είναι πρακτικά αδύνατον να μεταβληθεί τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, ενέργειες όπως η βελτιστοποίηση λειτουργίας των στρατιωτικών υποδομών συντήρησης, η σύναψη συμβάσεων FOS, η τροποποίηση της νομοθεσίας περί προμηθειών και η εξέταση εναλλακτικών και καινοτόμων μεθόδων συντήρησης όπως η PBL, μπορούν να έχουν σημαντικό και ουσιαστικό θετικό αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα των μέσων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και στη μείωση του συνολικού κόστους υποστήριξης. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα των παραπάνω δράσεων έχουν μικρό και μέσο χρονικό ορίζοντα.

Εφόσον δεν συνδυαστούν με ενέργειες μείωσης της πολυτυπίας, με αλλαγή νοοτροπίας στο ζήτημα της διατήρησης πλασματικών οροφών που σήμερα απομυζούν με αναποτελεσματικό τρόπο πολύτιμους πόρους και με ένα μακροπρόθεσμο, προσαρμοσμένο στη δεδομένη οικονομική κατάσταση αλλά σταθερό πλάνο νέων προμηθειών / εκσυγχρονισμών και σταδιακής αντικατάστασης του υπάρχοντος εξοπλισμού, το σπιράλ θανάτου που περιγράφει ο J. Gansler θα αγγίξει τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις αν δεν έχει αρχίσει να το κάνει ήδη.