Η αναμενόμενη από ημέρες επιχείρηση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην επαρχία Afrin της ΒΔ Συρίας άρχισε χθες με αεροπορικά πλήγματα και βολές πυροβολικού κατά των θέσεων των κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG). Στη σχετική ανακοίνωση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αναφέρεται ότι η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» (sic) ξεκίνησε στις 17.00 (16.00 ώρα Ελλάδας) της 20ής Ιανουαρίου «για να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα και την ασφάλεια των συνόρων μας και της περιοχής». Νωρίτερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε προαναγγείλει την επιχείρηση με ομιλία του που μεταδόθηκε από την τηλεόραση. Κατά τις εκτιμήσεις, τα τουρκικά μαχητικά (εξορμώντας κυρίως από τη βάση του Incirlik) έπληξαν χθες τουλάχιστον 100 στόχους σε συριακό έδαφος.
Το χερσαίο σκέλος της επιχείρησης άρχισε σήμερα το πρωί με την είσοδο τουρκικών τεθωρακισμένων δυνάμεων στην επαρχία Αφρίν, αφού διέσχισαν τα τουρκοσυριακά σύνορα. Νωρίτερα, αντάρτες του φιλοτουρκικού Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army, FSA) είχαν επίσης εισέλθει στο Αφρίν, με αποτέλεσμα να εμπλακούν σε ανταλλαγές πυρών με δυνάμεις του YPG. Βάσει των εικόνων που μεταδίδονται από τα τουρκικά ΜΜΕ, στη Συρία έχουν εισέλθει δυνάμεις αρμάτων (Leopard 2A4 και M-60T) με αριθμούς που δείχνουν προέλευση από μονάδες της Αν. Θράκης, υποστηριζόμενες από πυρά A/K πυροβόλων Firtina και ρουκετοβόλων Τ-122. Αντιθέτως δεν προκύπτει η ανάμειξη τουρκικών μονάδων πεζικού, καθώς προφανώς ο ρόλος αυτός επιφυλάσσεται στις δυνάμεις του FSA.
Ο στόχος της τουρκικής επιχείρησης είναι η εκκαθάριση του ισχυρού θύλακα που ελέγχουν οι YPG γύρω από το Αφρίν. Ο θύλακας αυτός διχοτομεί τη λωρίδα συριακού εδάφους παράλληλα με τα τουρκοσυριακά σύνορα, που ελέγχεται από τον φιλοτουρκικό FSA. Η κατάληψη των περιοχών που ελέγχει ο FSA από τις YPG θα ήταν ένα κρίσιμο βήμα για τη διασφάλιση διαδρόμου από τις κουρδικές περιοχές ως τη θάλασσα, που πάντως με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται μακρινή προοπτική. Όμως η Τουρκία θεωρεί γενικότερα τις εμπειροπόλεμες YPG ως σημαντική απειλή, καθώς εντοπίζει (μάλλον ορθά) την ύπαρξη διασυνοριακών δεσμών μεταξύ YPG και ΡΚΚ και διαβλέπει το μακροπρόθεσμο κίνδυνο συνένωσης όλων των κουρδικών περιοχών σε ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος.
Το ερώτημα είναι αν η Τουρκία έχει την ισχύ, όχι μόνο από στρατιωτική αλλά και από διπλωματική άποψη, να φέρει σε πέρας την επιχείρηση κατά των YPG. Το ζήτημα ξεπερνά κατά πολύ το θέμα της παραβίασης της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας του συριακού κράτους, που δήλωσε ότι θα αντιδράσει στην τουρκική επιχείρηση (ασχέτως αν αυτό είναι πρακτικά εφικτό). Το κρίσιμο ζήτημα είναι ότι οι Κούρδοι πολιτοφύλακες των YPG είναι σύμμαχος των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην εκδίωξη των τζιχαντιστών από τα προπύργιά τους στη Συρία. Ταυτόχρονα, διατηρούν καλές σχέσεις με τη Ρωσία, που είναι ούτως ή άλλως αντίθετη στην παραβίαση της συριακής εδαφικής ακεραιότητας από την Τουρκία.
Επομένως η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» φέρνει την Τουρκία σε προστριβή, όχι απλώς με τη Συρία αλλά και με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Η εκτίμηση διεθνών αναλυτών ήταν ότι η Τουρκία δεν μπορεί να ξεκινήσει ευρεία επιχείρηση στη Συρία χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Ρωσίας, η οποία ελέγχει τον συριακό εναέριο χώρο και μάλιστα διατηρούσε στρατιωτική παρουσία στην Αφρίν. Η έναρξη της επιχείρησης γεννά το ερώτημα, αν δόθηκε τέτοια έγκριση από πλευράς Μόσχας, και σε ποια έκταση.
Σημειώνεται ότι ο τούρκος αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Χουλουσί Ακάρ και ο επικεφαλής των υπηρεσιών Πληροφοριών Χακάν Φιντάν μετέβησαν την Πέμπτη στη Μόσχα για να συζητήσουν το θέμα της Συρίας με τους Ρώσους ομολόγους τους. Ακολούθησαν η έναρξη των τουρκικών αεροπορικών επιχειρήσεων εντός συριακού εναερίου χώρου χωρίς ρωσική αντίδραση, και η μετακίνηση ρώσων στρατιωτών από το Αφρίν στο Ταλ Άτζαρ. Αυτές οι εξελίξεις ερμηνεύονται ως ρωσικό «πράσινο φως» προς την Τουρκία για τη διεξαγωγή της επιχείρησης ή πάντως ως περιορισμένη ανοχή της. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η Ρωσία πρότεινε στο YPG την αντικατάσταση των δυνάμεών τους στο Αφρίν από “τοποτηρητές” της Ρωσίας ή της συριακής κυβέρνησης, προκειμένου να αποτραπεί η τουρκική εισβολή, αλλά το YPG απέρριψε την πρόταση.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του εξέφρασε ανησυχίες για την εμπλοκή της Άγκυρας στη Συρία και κάλεσε όλες τις πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση, προσθέτοντας ότι η Ρωσία εμμένει στη σταθερή θέση της για την εξεύρεση μιας λύσης στο πρόβλημα της συριακής κρίσης που θα βασίζεται στη διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής κυριαρχίας της χώρας. Επιπλέον, το πρακτορείο RIA μετέδωσε δηλώσεις του βουλευτή Franz Klintsevich, μέλους της Επιτροπής Ασφάλειας του ρωσικού κοινοβουλίου, σύμφωνα με τις οποίες η Ρωσία θα στηρίξει τη Συρία με διπλωματικά μέσα, ζητώντας από τα Ηνωμένα Έθνη να σταματήσει η Τουρκία τη στρατιωτική επιχείρησή της στο Αφρίν.
Για τις ΗΠΑ η τουρκική επιχείρηση κατά του YPG συνιστά σοβαρή πρόκληση, καθώς στρέφεται εναντίον ενός συμμάχου τους, που μάλιστα έχει γίνει αποδέκτης αμερικανικού πολεμικού υλικού. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με ανακοίνωσή του προειδοποίησε ότι μια τουρκική επιχείρηση στη βόρεια Συρία θα υπονομεύσει την περιφερειακή σταθερότητα και δεν θα συμβάλει στην προστασία της μεθοριακής ασφάλειας της Τουρκίας. Μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας υπήρξαν επίσης τηλεφωνικές επικοινωνίες σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών (μεταξύ Rex Tillerson και Sergei Lavrov) και αρχηγών γενικών επιτελείων (μεταξύ των στρατηγών Joseph F. Dunford Jr. και Valery Gerasimov) για το ζήτημα της Συρίας.
Πάντως όπως προκύπτει και από τη ρητορική του Ερντογάν σχετικά με την επιχείρηση, η Τουρκία δεν φαίνεται να έχει λάβει αμερικανική έγκριση για την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας». Οι σχέσεις των δύο χωρών είναι πλέον εξαιρετικά τεταμένες. Για τις ΗΠΑ η Τουρκία παραμένει χώρα μεγάλης στρατηγικής αξίας, αλλά οι διμερείς σχέσεις έχουν ήδη επιβαρυνθεί από άλλα ζητήματα (αίτημα έκδοσης Γκιουλέν, ταξιδιωτικές οδηγίες εκατέρωθεν, τουρκική παραγγελία S-400) και, κυρίως, στο θέμα του YPG τα συμφέροντα και οι στοχεύσεις των δύο χωρών αποκλίνουν θεμελιωδώς. Απομένει να φανούν τα όρια της αμερικανικής ανοχής: σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές αυτά θα ξεπεραστούν, αν οι τουρκικές δυνάμεις μετά το Afrin κινηθούν προς τη Manbij, όπως έχει προαναγγείλει ο Ερντογάν…
